Ten artykuł od 2013-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Marian Mazur w 1978 r. | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Miejsce spoczynku |
Marian Mazur (ur. 7 grudnia 1909 w Radomiu, zm. 21 stycznia 1983 w Warszawie) – polski inżynier elektryk, specjalista w zakresie elektrotermii, automatyk, cybernetyk, naukoznawca, profesor nadzwyczajny, doktor habilitowany nauk technicznych, twórca jakościowej teorii informacji oraz cybernetycznej teorii układów samodzielnych, współtwórca i najważniejszy przedstawiciel polskiej szkoły cybernetyki.
Marian Mazur urodził się w rodzinie Mikołaja Mazura, blacharza, pracownika warsztatów kolejowych PKP w Radomiu i Marii Mazur[1]. Maturę zdał jako prymus w Gimnazjum im. Jana Kochanowskiego w Radomiu w 1927 roku[2]. W 1934 roku ukończył studia inżynierskie na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. Po studiach odbył roczną służbę wojskową w jednostce saperów w Modlinie. Po jej zakończeniu pracował w Państwowym Instytucie Telekomunikacyjnym w Warszawie (1935–1939), założonym i kierowanym przez prof. Janusza Groszkowskiego. Początkowo był kierownikiem i jedynym pracownikiem tworzonego laboratorium pomiarów elektrycznych. W tym laboratorium oprócz zastosowania klasycznych urządzeń i stanowisk pomiarowych, opracował i zbudował stanowisko do pomiaru indukcyjności dławików magnetycznie nasycanych prądem stałym. Po powstaniu laboratorium przeszedł do działu automatyki, gdzie od 1937 roku pracował nad stworzeniem podstaw teoretycznych i modelu laboratoryjnego automatycznego połączenia telefonicznego z perspektywą realizacji na linii Warszawa–Katowice. Było to wówczas rozwiązanie pionierskie w skali światowej. W ramach tych prac opracował m.in. niezawodny datownik pełnoautomatyczny, dużo lepszy od dostępnych wówczas datowników półautomatycznych. Elektryczny datownik pełnoautomatyczny jego autorstwa składał się jedynie z czterech elementów, a w swojej pracy uwzględniał również rok przestępny. Przed II wojną światową opublikował sześć artykułów naukowych z zakresu elektrotechniki. Doświadczenia z pracy w Państwowym Instytucie Telekomunikacyjnym, a zwłaszcza panująca tam duża swoboda wyboru tematyki badań naukowych, wywarły duży wpływ na dalszą działalność naukową M. Mazura.
W czasie wojny M. Mazur ukrywał się w Warszawie i wiejskim dworku w jej okolicy. Wolny czas wykorzystywał na pracę naukową. W 1942 roku zainteresował się ideą zastosowania pojęć zaczerpniętych z automatyki do opisu procesów psychicznych, szczególnie charakteru. Stworzył wtedy pierwszą wersję teorii systemów autonomicznych, wówczas nazywanej teorią układów samodzielnych, której dwustustronicowy rękopis został zniszczony w powstaniu warszawskim.
Po wojnie Marian Mazur próbował wznowić pracę nad teorią systemów autonomicznych, ale było to trudne ze względu na stosunek władz do tej tematyki oraz konieczność odbudowy kraju. W latach 1946–1947 pracował jako inspektor w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. Następnie rozpoczął pracę w Zakładzie Elektrotermii resortowego Instytutu Elektrotechniki w podwarszawskim Międzylesiu (1948–1967), wykładał jednocześnie na Politechnice Warszawskiej. Zajmował się zagadnieniami elektrotermii, dziedziny wiedzy, w której występowało wiele interesujących go problemów sterowniczych. Najpierw stworzył laboratorium pomiarowe na potrzeby elektrotermii, potem zajmował się analizami teoretycznymi i badaniami eksperymentalnymi z zakresu nagrzewania promiennikowego (podczerwienią). W roku 1951 obronił na Politechnice Warszawskiej pracę doktorską pt. Promieniowanie zwrotne oporowych skrętek grzejnych. Wprowadził do literatury m.in. wzór wyrażający współczynnik promieniowania zwrotnego oporowych skrętek grzejnych. W 1954 roku uzyskał nominację na profesora nadzwyczajnego. W następnych latach dużą uwagę poświęcił na uporządkowanie terminologii technicznej z zakresu słownictwa elektrycznego. Opublikował z tego zakresu kilkadziesiąt artykułów i książkę Terminologia techniczna (1961), w której zamieścił i zilustrował czternaście zasad terminologicznych. Po przemianach politycznych 1956 roku otworzyła się w Polsce możliwość oficjalnego zapoznania się z dorobkiem nowej dziedziny wiedzy, jaką była cybernetyka. Po wszechstronnym przeglądzie dorobku cybernetyki stwierdził, że jego koncepcja jest wciąż pionierska w skali światowej, dlatego podjął decyzję o wznowieniu pracy nad teorią systemów autonomicznych. W trakcie prac nad tą teorią musiał rozwiązać wiele problemów cząstkowych dotyczących np. teorii informacji czy myślenia. W latach 1967–1974 pracował w Zakładzie Prakseologii Polskiej Akademii Nauk, jako kierownik Pracowni Epistemologii. Zajmował się wówczas głównie problemami naukoznawstwa i optymalizacji. Opracował m.in. morfologiczną systematykę naukoznawstwa. W latach 1974–1979 pracował w Instytucie Polityki Naukowej, Postępu Technicznego i Szkolnictwa Wyższego PAN. W czasie pracy naukowej uczestniczył w kilkudziesięciu konferencjach naukowych, tak w Polsce, jak i za granicą. W roku akademickim 1974–1975 wykładał cybernetykę (w tym swoje teorie) w Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales w Paryżu (Uniwersytet Paryski). W 1977 roku był konsultantem z zakresu sztucznej inteligencji w Rice University w Houston w Stanach Zjednoczonych.
W trakcie pracy zawodowej był członkiem wielu organizacji i pełnił wiele funkcji. W latach 1948–1955 był sekretarzem, a następnie przewodniczącym (1955–1963) Centralnej Komisji Słownictwa Elektrycznego Stowarzyszenia Elektryków Polskich. W 1957 roku był współzałożycielem, oraz został wiceprzewodniczącym (1957–1960), a następnie przewodniczącym Polskiego Komitetu Elektrotermii (1960–1962). W latach 1956–1966 był członkiem kolegium redakcyjnego czasopisma „Prace Instytutu Elektrotechniki”, oraz członkiem Rady Naukowej Instytutu Elektrotechniki, a w latach 1956–1959 jej sekretarzem naukowym. W latach 1958–1961 był doradcą naukowym Głównego Urzędu Miar (później Centralnego Urzędu Jakości i Miar), obecnie Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, oraz członkiem Rady Naukowej do spraw Metrologii. W 1972 roku został powołany przez Prezesa Rady Ministrów na stanowisko przewodniczącego Rady Naukowej do spraw Metrologii. Był również członkiem Komitetu Naukoznawstwa PAN (1970–1981). Był też Przewodniczącym Komisji Instytutów Resortowych Związku Nauczycielstwa Polskiego (1957–1962), oraz prezesem Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego przy Polskiej Akademii Nauk (1969–1972). Od 1962 roku był członkiem Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego, był również członkiem Rady Naukowej tego towarzystwa. Na arenie międzynarodowej był przewodniczącym 27 Komitetu Studiów Międzynarodowej Organizacji Elektrotermicznej (1960–1971). Zorganizował pięć konferencji tego Komitetu: w Warszawie (1961), Mediolanie (1964), Brukseli (1967), Teheranie (1969), oraz ponownie w Warszawie (1971). W czasie swej kadencji nadzorował opracowanie dwudziestu norm międzynarodowych, opracował również projekt słownika elektrotermicznego przewidzianego do wydania jako rozdział Międzynarodowego słownika elektrycznego w wersji francuskiej i angielskiej.
Główne prace Mariana Mazura, które do dziś wywierają wpływ na działalność części naukowców, to teoria systemów autonomicznych oraz jakościowa teoria informacji. Powstanie jakościowej teorii informacji było niezbędne do wyjaśnienia funkcjonowania systemów autonomicznych. Jej nazwa jest nieco myląca, gdyż po opublikowaniu w 1948 roku przez Claude E. Shannona Matematycznej teorii komunikacji, utożsamianej przez większość autorów z teorią informacji, podejmowano próby uzupełnienia jej braków, w tym określenia wartości, jakości informacji. Marian Mazur podszedł do zagadnienia w odmienny sposób. Przeanalizował uogólniony tor sterowniczy, jego elementy składowe i ich transformacje. Dopiero tak powstałym pojęciom przypisał w dalszym toku pracy terminy naukowe zgodne z określonymi wcześniej przez siebie zasadami teminologiczymi. Wyniki swoich dociekań opublikował w książce Jakościowa teoria informacji (1970). Książka ta zastała również wydana po rosyjsku w Związku Radzieckim (1974) oraz po francusku w Belgii (1976). Wykazał w niej, że możliwych jest sześć sposobów informowania wiernego, przeanalizował wszelkie możliwe rodzaje zniekształceń informacji. Wyjaśnił również, na czym polega „rozumienie informacji”, „znaczenie informacji”, „treść” itp., co dotychczas pozostawało poza zasięgiem teorii informacji. Nie wyjaśniał jednak zagadnień dotyczących „jakości” informacji w znaczeniu jej wartości (cenności). Poza tym wprowadził rozróżnienie między „informacjami opisującymi” a „informacjami identyfikującymi” i wykazał, że tylko liczba informacji identyfikujących jest tym samym co ilość informacji wyrażona wzorem Shannona – wbrew panującemu dotychczas przeświadczeniu, że odnosi się on do wszelkich informacji. W Jakościowej teorii informacji naukowo wyjaśnione zostało zagadnienie przenoszenia wszelkich „informacji energomaterialnych”. Wyjaśnienie zagadnienia przenoszenia „informacji abstrakcyjnych”, czyli dotyczących relacji między obiektami, którym nie przypisuje się masy, energii ani położenia w fizykalnej czasoprzestrzeni dokonał Józef Kossecki, tworząc ogólną jakościową teorię informacji. Opisał ją w książce Metacybernetyka (2005). Jakościowa teoria informacji i ogólna jakościowa teoria informacji tworzą razem kompletną teorię wszelkiej informacji.
Oryginalne teorie naukowe Mariana Mazura z zakresu cybernetyki znalazły pewien oddźwięk w publikacjach innych autorów. Niektórzy z nich stali się współtwórcami polskiej szkoły psychocybernetyki, a zwłaszcza cybernetyki społecznej. Jednym z nich jest Józef Kossecki, który przeszedł z nauk technicznych do nauk społecznych. Pracował on głównie w Warszawie i Kielcach. Stał się twórcą polskiej szkoły cybernetyki społecznej[potrzebny przypis]. Rozwinął teorie Mariana Mazura, opracowując m.in. ogólną jakościową teorię informacji, oraz teorię procesu cybernetycznego. Adaptacją teorii systemów autonomicznych do procesu kształcenia, zwłaszcza technicznego, zajęła się Jolanta Wilsz z Akademii Pedagogicznej im. J. Długosza i Politechniki w Częstochowie. Wiesław W. Szczęsny pracujący na Uniwersytecie Warszawskim oraz wielu innych uczelniach rozwijał koncepcje M. Mazura w zakresie teorii wychowania. Zbigniew F. Zaniewski pracujący na uczelniach i w organizacjach edukacyjnych w Warszawie i Łodzi jest m.in. autorem wdrażanych w różnych zakładach przemysłowych kompleksowych taryfikatorów kwalifikacyjnych, czy oryginalnej metody opisu stanowisk pracy – InPOST, opracowanej na podstawie teorii systemów autonomicznych. W latach 80. zajmował się również zastosowaniem wspomnianej teorii w kryminologii. Także za granicą rozwijano i stosowano w praktyce teorię systemów autonomicznych. W Australii powstała pracownia analiz charakteru Mazur Centre for Psychocybernetical Counselling[potrzebny przypis]. Opublikowano tam również co najmniej jedno tłumaczenie na język angielski książki Mazura Cybernetyka i charakter.
Marian Mazur, mimo dużego dorobku naukowego, nigdy nie otrzymał tytułu profesora zwyczajnego. W roku 1988 Grzegorz Królikiewicz nakręcił film dokumentalny pt. Prekursor, poświęcony jego życiu i działalności naukowej.
W 2007 roku powstała Fundacja Rozwoju Człowieka „Galileo” im. prof. Mariana Mazura z siedzibą w Ratajach Słupskich w gminie Pacanów.
Żoną Mariana Mazura była Hanna Mazur, piosenkarka występująca głównie w lokalach gastronomicznych. Mieli razem dwóch synów, którzy obecnie mieszkają za granicą, w Belgii i Stanach Zjednoczonych.
Psychocybernetyka rozwijana przez Mariana Mazura nie ma nic wspólnego z ideami i ćwiczeniami zawartymi w książkach chirurga plastycznego Maxwella Maltza pt. Psychocybernetyka (1960), Nowa psychocybernetyka oraz Bobbe’a Sommersa i Marka Falsteina pt. Psychocybernetyka 2000.
Marian Mazur spoczął na Cmentarzu Komunalnym Północnym na Wólce Węglowej (kwatera W-VII-11).
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.