Leoš Janáček
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

3 lipca 1854
Hukvaldy

Data i miejsce śmierci

12 sierpnia 1928
Ostrawa

podpis
Leoš Janáček z żoną Zdenką (1881)

Leoš Janáček (ur. 3 lipca 1854 w Hukvaldach, zm. 12 sierpnia 1928 w Ostrawie) – czeski kompozytor.

Urodził się w Hukwaldach w rodzinie miejscowego nauczyciela. Od młodości wykazywał zdolności muzyczne. Dla jego twórczości duże znaczenie miały kontakty z muzyką ludową, której słuchał w czasie wiejskich zabaw. Jako kilkunastoletni chłopiec opanował grę na organach i grywał na tym instrumencie w miejscowym kościele.

Studiował w Pradze, w Lipsku i w Wiedniu. Od 1880 r. uczył muzyki w Brnie, gdzie w 1881 r. założył szkołę organistów. Później został dyrygentem tamtejszej filharmonii. Napisał wtedy kilka prac z zakresu teorii muzyki.

Opery zaczął pisać w Brnie, ale praski teatr nie chciał ich początkowo wystawiać. Po dwunastu latach wystawiono w Pradze w 1916 r. operę Její pastorkyňa (czyli Jenůfę), która odniosła sukces. Rozpoczęła się kariera kompozytora. Prawykonania wszystkich jego oper były w Brnie, potem wystawiano je w Pradze. Dzięki temu, że libretta na niemiecki tłumaczył zaprzyjaźniony z kompozytorem pisarz Max Brod, były one wystawianie w operach austriackich i niemieckich. W Polsce przed II wojną światową wystawiono tylko Jenůfę[1].

W swych kompozycjach, m.in. w operach Szarka i Jenůfa oraz w utworach na fortepian i orkiestrę, nawiązywał do muzyki ludowej Ziemi Laskiej. Był kolekcjonerem piosenek ludowych – Janáček i jego współpracownicy wędrowali po morawskich i słowackich wioskach i zapisywali lub nagrywali na fonografie autentyczny śpiew mieszkańców. Niektóre nagrania dochowały się do XXI wieku.

Wybrane utwory

Opery

  • Šárka (Szarka) (1887 – pierwsza wersja, 1888 – druga, 1918 – trzecia, premiera w 1925)
  • Počátek románu (Początek romansu) (1891)
  • Její pastorkyňa (Jej pasierbica) albo Jenůfa (1894–1904)[2]
  • Osud (Przeznaczenie) (1903–1904)
  • Výlety páně Broučkovy (Wyprawy pana Brouczka) – 2 opery 1-aktowe: Výlet pána Broučka do měsíce (Wyprawa pana Brouczka na Księżyc) i Výlet pána Broučka do XV století (Wyprawa pana Brouczka do XV wieku) (1908–1917, premiera 1920)
  • Káťa Kabanová (Katia Kabanowa) (1919–1921)
  • Příhody lišky Bystroušky (Przygody Lisiczki Chytruski)[3] (1921–1923)
  • Věc Makropulos (Sprawa Makropulos) (1923–1926)
  • Z mrtvého domu (Z martwego domu) (1927–1928) – na podstawie powieści Wspomnienia z domu umarłych Fiodora Dostojewskiego.

Utwory orkiestrowe

  • Lašské tance (Laskie tańce) (1889–1890)
  • rapsodia Taras Bulba (1915–1918) – na podstawie powieści Gogola
  • Sinfonietta (1926)

Utwory kameralne

  • Dumka na skrzypce i fortepian (1879–1880)
  • Romans na skrzypce i fortepian (1879–1880)
  • Sonata na skrzypce i fortepian (1914)
  • I kwartet smyczkowy „Sonata kreutzerowska” (1923)
  • Młodość (Mládí) na sekstet dęty (1924)
  • II kwartet smyczkowy „Listy intymne” (1928)

Utwory fortepianowe

  • Tema con variazioni (1880)
  • Na zarośniętej ścieżce (1900–1911) – cykl miniatur fortepianowych
  • We mgle (1912)
  • Pamiątka (1928)
  • Sonata „z ulicy” 1905

Utwory chóralne

  • Říkadla (1925)
  • Msza głagolicka (Glagolská mše) (1926)

Pamięć Świata

W 2017 r. archiwum pozostałe po Janáčku, składające się z rękopisów jego kompozycji, librett, tekstów naukowych i literackich, notatników i książek z jego biblioteki (część z odręcznymi adnotacjami) oraz jego korespondencji zostało wpisane na listę Pamięci Świata jako pokazujące historię muzyki oraz sylwetkę artysty wyprzedzającego swoje czasy[4].

Zobacz też

Przypisy

  1. D. Szwarcman, Czeska opera: nikt nic nie wie. „Polityka” 2013 nr 11, s. 89.
  2. W Czechach i na Słowacji opera figuruje jako Její pastorkyňa, poza ich granicami jest znana jako Jenůfa.
  3. Piotr Kamiński, Tysiąc i jedna opera, Polskie Wydawnictwo Muzyczne SA, Kraków 2008, t. 1, s. 702.
  4. Archives of Leoš Janáček | United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization [online], www.unesco.org [dostęp 2018-01-02] (ang.).

Linki zewnętrzne


Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się