Urodził się 8 stycznia 1884 w Stryju, pod zaborem austriackim. Był jedynym synem, a siódmym z kolei dzieckiem Julii z Ogonowskich i Edwarda Makuszyńskiego, emerytowanego wówczas pułkownika wojsk austriackich[2], pisarza gminnego kancelarii urzędu w Brzozowie koło Krosna, urzędnika galicyjskiego. Ojciec osierocił rodzinę, gdy Kornel miał 10 lat. Przez dwa lata Kornel pozostał jeszcze w Stryju, skończył tam pierwszą klasę gimnazjalną, zarabiał na swoje utrzymanie korepetycjami. Potem przeniósł się do Przemyśla, gdzie mieszkał u swych krewnych i kończył drugą klasę gimnazjalną. Od 1898 uczęszczał do C. K. IV Gimnazjum we Lwowie, gdzie w 1903 ukończył VIII klasę i zdał egzamin dojrzałości[3][4][2]. Wynajmował skromną kwaterę u lwowskiego asenizatora i hycla Siegla na Kleparowie.
W wieku 14 lat zaczął pisać wiersze. Ich pierwszym recenzentem w cukierni przy Skarbkowskiej 11 był Leopold Staff. Pierwsze wiersze opublikował w lwowskim dzienniku „Słowo Polskie”, mając 16 lat. Od 1904 był członkiem redakcji tego dziennika i recenzentem teatralnym. Studiował polonistykę i romanistykę na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie[5]. Podróżował do Włoch (z Janem Kasprowiczem, Leopoldem Staffem i Władysławem Orkanem)[5]. Należał do Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Literatów i Artystów Polskich we Lwowie, w ramach którego w 1907 został członkiem wydziału[6]. W 1908–1910 kontynuował studia romanistyczne na Sorbonie w Paryżu[7]. W towarzystwie Kasprowicza, Staffa i Orkana odbywał podróże po Europie, zwiedzając m.in. Niemcy[8].
W 1910 poznał we Lwowie studentkę Uniwersytetu Lwowskiego Emilię Bażeńską, która zaprosiła go do Burbiszek na Litwie, majątku swego brata Michała Bażeńskiego (z rodu szlacheckiego von Baysen-Bażeński). Makuszyński poznał okolicę, dwór i dobrze utrzymany majątek. Po roku narzeczeństwa, w 1911 Emilia i Kornel pobrali się w Warszawie[9][7][10]. Ze swoim licznym rodzeństwem, pozostawionym w Stryju, nie utrzymywał kontaktów[5]. Makuszyński w latach 1913–1914 mieszkał w Burbiszkach. Rozkochany w architekturze zakopiańskiej, przywiózł nawet spod Tatr domek i postawił go w parku dworskim. Tutaj zastała go I wojna światowa, jako wrogiego Rosji obywatela austriackiego aresztowano go i internowano wraz z żoną w głębi Rosji. We wrześniu 1914 Makuszyńscy wyjechali do Kostromy. Dzięki staraniom szwagra Michała Bażeńskiego, a także pomocy aktorów Stanisławy Wysockiej i Juliusza Osterwy, zwolniono ich z internowania i pozwolono w 1915 zamieszkać w Kijowie, gdzie pisarz został prezesem Związku Literatów i Dziennikarzy Polskich oraz kierownikiem literackim Teatru Polskiego.
Po zakończeniu wojny w 1918 Makuszyńscy zamieszkali w Warszawie[9]. Właśnie w stolicy bardzo dynamicznie rozwinęła się jego literacka kariera[1]. Kilka miesięcy w roku spędzali w Zakopanem[5]. Podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 współpracował w kierowanym przez ppłk. Mariana Dienstla-Dąbrowę Wydziale Propagandy Armii Ochotniczej (służył wtedy w mundurze)[11]. W latach 1922–1925 Makuszyńscy bywali w Burbiszkach, ponieważ Emilia miała w sąsiedztwie folwark Pojule, który dzierżawił, a później kupił brat Michał. Emilia zmarła w 1926 na gruźlicę. Pochowano ją na Powązkach[12] obok grobu Władysława Stanisława Reymonta, jej przyjaciela. Po śmierci żony Kornel Makuszyński zerwał związki z Litwą, nigdy więcej już tam nie pojechał[9]. 30 sierpnia 1927 Makuszyński ożenił się powtórnie ze śpiewaczką Janiną Gluzińską (ur. 1896, córką profesora medycyny Uniwersytetu Lwowskiego Antoniego Gluzińskiego)[13][14].
Po wybuchu II wojny światowej, podczas oblężenia Warszawy w 1939 niemiecka bomba trafiła w budynek, w którym mieszkał, i zniszczyła jego rękopisy oraz zbiory sztuki[18]. Sam Makuszyński ocalał, jednak stracił wszystko, między innymi rękopis Drugich wakacji szatana, planowanych do wydania w grudniu 1939[1]. Okupację niemiecką przeżył w Warszawie, podczas powstania warszawskiego współpracował z prasą powstańczą, potem przez obóz w Pruszkowie dotarł do Krakowa i w listopadzie 1944 zamieszkał na stałe w Zakopanem[5], w willi Opolanka przy ul. Tetmajera 15[18].
Po 1945 objęty został zakazem publikacji i poddany szykanom, co – jak sam sądził – związane było ze sprawą jego przyjęcia w 1937 do Polskiej Akademii Literatury (na miejsce usuniętego w atmosferze skandalu, po oskarżeniach o plagiatWincentego Rzymowskiego, który bezpośrednio po wojnie pełnił funkcję ministra kultury)[19]. W 1948 został zadekretowany w polskiej literaturze socrealizm. Makuszyńskiemu udało się wydać już tylko jedną nową książkę List z tamtego świata (Gebethner i Wolff, 1946), jedynie dzięki istnieniu ostatnich prywatnych wydawnictw. W Zakopanem żył w zapomnieniu; był jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci minionej epoki – dwudziestolecia międzywojennego. Zajmował niewielkie mieszkanie i żył niedostatnio; żona udzielała lekcji muzyki. Niedawny człowiek sukcesu, jeden z najweselszych i najbardziej optymistycznych pisarzy dwudziestolecia międzywojennego, zderzył się z nową, nieprzyjazną rzeczywistością. Był odsuwany, ponieważ – jak twierdzili ówcześni prominenci – miał, lub mógł mieć zły wpływ na powojenną młodzież[1]. Zmarł 31 lipca 1953. Został pochowany na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem[5] (kw. P-I-22)[20].
1913Awantury arabskie (Ósma podróż żeglarza Sindbada, O szlachetnej dziewicy i koniu, Morderstwo Harun ar Raszyda, Hassan i jego pięć żon, Mędrzec zza morza) – zbiór 5 opowiadań humorystycznych, czerpiących pełnymi garściami z legend i baśni Bliskiego Wschodu
1916Bardzo dziwne bajki (Bajka o królewnie Marysi, o czarnym łabędziu i o lodowej górze, Szewc Kopytko i kaczor Kwak, O tym jak krawiec Niteczka został królem, Dzielny Janek i jego pies)
↑ abcdehttps://vod.tvp.pl/programy,88/errata-do-biografii-odcinki,318765/odcinek-21,S01E21,323323 TVP Errata do biografii. Kornel Makuszyński, 2008 r.
↑ abDorota Piasecka: Proza Kornela Makuszyńskiego dla młodego odbiorcy. Zarys problematyki. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 11. ISBN 978-83-01-05416-8. ISBN 83-01-05416-6.
↑Sprawozdanie Dyrektora C. K. IV. Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1903. Lwów: 1903, s. 96.
↑Władysław Kucharski: Przegląd historyczny 50-lecia Gimnazjum IV im. Jana Długosza we Lwowie. Ósmacy i abiturienci. W: Księga pamiątkowa 50-lecia Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie. Władysław Kucharski (red.). Lwów: 1928, s. 99.
↑ abcdefJoanna Olech: Patos i zwykłe dobro. [dostęp 2011-11-12]. (pol.).
↑Kronika. Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Literatów i Artystów Polskich. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 292 z 19 grudnia 1907.
↑ abAlicja Szałagan: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. T. 1. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1997, s. 256. ISBN 978-83-02-05444-0. ISBN 83-02-05444-5.
↑Janusz R. Kowalczyk: Kornel Makuszyński, [w:] Culture.pl [dostęp 2021-05-26].
↑ abcMieczysław Jackiewicz: Krewieństwo i miłość. [dostęp 2011-11-12]. (pol.).
↑Polski słownik biograficzny. T. 19. Skład główny w księg, Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 263.
↑Jan Zygmunt Jakubowski: Przegląd humanistyczny. T. 18. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 116.
↑Zakopane. Nowi obywatele honorowy. „Gazeta Lwowska”, s. 5, nr 57 z 11 marca 1931.
↑Nowy akademik literatury – Kornel Makuszyński. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 122 z 4 czerwca 1937.
↑Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 4. Gagarina–Humańska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1997, s. 166. ISBN 83909794-5-4.
↑ abIda Świerkocka: Śladami gwiazd II RP. Miejsca, ludzie, historie. Warszawa: Skarpa Warszawska, 2017, s. 177. ISBN 978-83-63842-50-5.
↑Marek Mikos, 50. rocznica śmierci Kornela Makuszyńskiego, „Gazeta Wyborcza” 2003-07-30.
↑Barbara N.B.N.ŁopieńskaBarbara N.B.N., CzesławC.ApiecionekCzesławC., Za szkłem i obok, „Res Publica Nowa”, 115, grudzień 1996 [dostęp 2020-03-28](pol.).brak strony (czasopismo)
↑Anna Kondek-Dyoniziak: Prezydent uhonorował pośmiertnie Orderem Orła Białego ponad 20 wybitnych Polaków. dzieje.pl, 11 listopada 2018. [dostęp 2018-11-11].
↑M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592 „za zasługi na polu literatury”.
↑M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 435 „za wybitne zasługi na polu działalności literackiej”.
↑ abcdCzy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 457.
↑M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za wybitną twórczość literacką”.
↑M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za wybitną twórczość literacką”.
↑Kazimierz Dunin Markiewicz. Laureat Literackiej Nagrody Państwowej Kornel Makuszyński. „Od A do Z”. 3, s. 3, 15–31 grudnia 1926.
Linki zewnętrzne
Janusz Wasylkowski – Najbardziej lwowski z lwowskich pisarzy – Kornel Makuszyński (1884–1953)
Kornel Makuszyński – Uśmiech Lwowa
Piotr Czartoryski-Sziler – Kornel Makuszyński – optymistyczna wizja świata
KatarzynaK.ChrobakKatarzynaK., Kornel Makuszyński mniej znany – lwowskie akcenty w twórczości i życiu pisarza, [w:] Guliwer. Czasopismo o książce dla dziecka, kwiecień – maj – czerwiec 2011 (2/2011), s. 22–29, ISSN 0867-7115 [dostęp 2021-07-28](pol.).???
Publikacje Kornela Makuszyńskiego dostępne w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej.
Utwory Kornela Makuszyńskiego w bibliotece Wolne Lektury