Konwencjonalny charakter języka, niemotywowany charakter języka, arbitralny charakter języka – cecha języka polegająca na tym, że jest on systemem znaków opartym na umowie (konwencji) społecznej[1], umożliwiającym wyrażanie treści za pomocą dowolnych środków językowych[2]. Nie ma bezpośredniego związku naturalnego (opartego na podobieństwie czy też ikoniczności[3]) między znakiem językowym jako formą oznaczającą (dźwiękową, signifiant) a treścią oznaczaną (znaczeniem, signifié)[1][4]. Świadectwem tego jest fakt, że różne języki (i ich odmiany) używają odmiennych określeń i struktur do przekazania tej samej treści, np.: pol. książkafr. livreniem. buch; słow. domang. housefr. maison[4][5].

Pewnymi wyjątkami od powyższej arbitralności są onomatopeje (np. kukułka), które wykazują związek imitacyjny względem pojęć oznaczanych, oraz wykrzykniki (np. oj, ach), powiązane z ruchami ekspresywnymi człowieka. Jednakże również te jednostki są ostatecznie konwencjonalizowane w praktyce mownej, na poziomie różnych języków przybierając różne formy[4].

Konwencjonalność języka przejawia się również w tym, że jest on tworem przekazywanym za pośrednictwem tradycji społecznej, podobnie jak zwyczaje, wierzenia itp.[1][6]

Znaki językowe, pomimo swojego konwencjonalnego charakteru, nie poddają się łatwo zmianom[3][7]. Każdy znak wykazuje bowiem pewną trwałość, przynajmniej w krótkim okresie[3]. Zmiany wymagają dłuższego okresu historycznego[3]. Ponadto znak nie może być spontanicznym wytworem jednostki (musi być przyjęty w pewnej społeczności), a jego postać powinna odpowiadać systemowi dźwiękowemu danego języka[8].

Część językoznawców tezą o arbitralności uzasadnia odejście od preskryptywizmu i normatywnych koncepcji poprawności językowej[9], a także odrzucenie koncepcji istnienia języków, dialektów i form językowych wyższych lub niższych z perspektywy czysto lingwistycznej (w oderwaniu od czynników społecznych)[6]. Nieuwzględnianie arbitralnego charakteru języka odróżnia popularne postawy językowe, nastawione na wartościowanie różnych środków językowych (pod względem walorów logiczno-estetycznych), od naukowych poglądów językoznawczych[10].

Termin „arbitralny” został wprowadzony przez Ferdinanda de Saussure'a[8], założyciela strukturalizmu[11].

Przypisy

  1. a b c Polański 1999 ↓, s. 315.
  2. Kapović, Starčević i Sarić 2016 ↓, s. 49.
  3. a b c d Marcin Józefaciuk, Pojęcie znaku w językoznawstwie, „Językoznawstwo: współczesne badania, problemy i analizy językoznawcze”, 1 (2), 2008, s. 43–50 [dostęp 2023-10-05] [zarchiwizowane z adresu 2023-10-05], patrz s. 49.
  4. a b c Polański 1999 ↓, s. 54.
  5. Mistrík 1993 ↓, s. 68.
  6. a b Milroy i Milroy 1999 ↓, s. 10.
  7. Polański 1999 ↓, s. 394.
  8. a b Eugen Pauliny, Slovenská fonológia, Bratislava: Slovenské pedagogické nakladateľstvo, 1979, s. 15–16, OCLC 7016355 (słow.).
  9. Kapović, Starčević i Sarić 2016 ↓, s. 47–49.
  10. Milroy i Milroy 1999 ↓, s. 10–11.
  11. Mistrík 1993 ↓, s. 376.

Bibliografia


Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się