Konwencjonalny charakter języka, niemotywowany charakter języka, arbitralny charakter języka – cecha języka polegająca na tym, że jest on systemem znaków opartym na umowie (konwencji) społecznej[1], umożliwiającym wyrażanie treści za pomocą dowolnych środków językowych[2]. Nie ma bezpośredniego związku naturalnego (opartego na podobieństwie czy też ikoniczności[3]) między znakiem językowym jako formą oznaczającą (dźwiękową, signifiant) a treścią oznaczaną (znaczeniem, signifié)[1][4]. Świadectwem tego jest fakt, że różne języki (i ich odmiany) używają odmiennych określeń i struktur do przekazania tej samej treści, np.: pol. książka – fr. livre – niem. buch; słow. dom – ang. house – fr. maison[4][5].
Pewnymi wyjątkami od powyższej arbitralności są onomatopeje (np. kukułka), które wykazują związek imitacyjny względem pojęć oznaczanych, oraz wykrzykniki (np. oj, ach), powiązane z ruchami ekspresywnymi człowieka. Jednakże również te jednostki są ostatecznie konwencjonalizowane w praktyce mownej, na poziomie różnych języków przybierając różne formy[4].
Konwencjonalność języka przejawia się również w tym, że jest on tworem przekazywanym za pośrednictwem tradycji społecznej, podobnie jak zwyczaje, wierzenia itp.[1][6]
Znaki językowe, pomimo swojego konwencjonalnego charakteru, nie poddają się łatwo zmianom[3][7]. Każdy znak wykazuje bowiem pewną trwałość, przynajmniej w krótkim okresie[3]. Zmiany wymagają dłuższego okresu historycznego[3]. Ponadto znak nie może być spontanicznym wytworem jednostki (musi być przyjęty w pewnej społeczności), a jego postać powinna odpowiadać systemowi dźwiękowemu danego języka[8].
Część językoznawców tezą o arbitralności uzasadnia odejście od preskryptywizmu i normatywnych koncepcji poprawności językowej[9], a także odrzucenie koncepcji istnienia języków, dialektów i form językowych wyższych lub niższych z perspektywy czysto lingwistycznej (w oderwaniu od czynników społecznych)[6]. Nieuwzględnianie arbitralnego charakteru języka odróżnia popularne postawy językowe, nastawione na wartościowanie różnych środków językowych (pod względem walorów logiczno-estetycznych), od naukowych poglądów językoznawczych[10].
Termin „arbitralny” został wprowadzony przez Ferdinanda de Saussure'a[8], założyciela strukturalizmu[11].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.