Kolczuga
Jeden ze sposobów splatania kolczugi

Kolczuga (pancerz kolczy, zbroja kolcza) – rodzaj zbroi wykonanej z plecionki kolczej (zespołu drobnych najczęściej stalowych kółek, połączonych w gęsty splot).

Konstrukcja

Kolczuga ma zazwyczaj postać koszulki z rękawami (niekiedy z kapturem) często długiej, osłaniającej uda, a nawet kolana. Sporządzona jest z kilkunastu tysięcy małych kółek metalowych zazwyczaj o średnicy 5-15 mm (czasem nawet o średnicy do 50 mm), splatanych w taki sposób, aby łączyły się z kilkoma sąsiednimi. Kółka tworzono z drutu, nawijanego na pręt odpowiedniej średnicy, zaś końce rozpłaszczano i nitowano lub zgrzewano. W różnych epokach stosowano nieco zmodyfikowane sposoby wyrobu kolczug.

Masa pełnej kolczugi nitowanej, ze zintegrowanym kapturem i rękawicami, rzadko przekraczała 13 kilogramów[1].

Ze względu na krój kolczugi można podzielić na trzy podstawowe typy:

  • krój rzymski – najpopularniejszy krój kolczugi, mający postać tuniki, podtrzymywanej pasem przenoszącym ciężar z barków na biodra. Większość (jeśli nie całość) kolczug europejskich z okresu średniowiecza opartych było na tym kroju.
  • krój celtycki – z charakterystyczną "kurtynką" na ramionach. Kolczug takich używały we wczesnym średniowieczu ludy pochodzenia celtyckiego, a także niektóre plemiona germańskie.
  • krój grecki – mający postać koszulki kolczej, spinanej na ramionach i po bokach mosiężnymi klamrami; przeważający wśród wojowników bizantyjskich.

Historia

Pełna zbroja kolcza

Kolczugi używano już w starożytności, kiedy prócz Celtów, wykorzystywali ją także Rzymianie (tzw. lorica hamata) oraz Persowie. Stanowiła wtedy jeden z podstawowych typów zbroi. W Polsce pojawiła się już w IX w. Używali jej pancerni z drużyny książęcej Mieszka I.

Średniowieczna kolczuga europejska występowała w wielu odmianach, zaś jej forma znacznie ewoluowała na przestrzeni dziejów.

  • IX-XI wiek: forma tuniki sięgającej poza kolana, rękawy do łokci, kaptur i nogawice; występują trzy rozcięcia - z przodu i tyłu, ułatwiające dosiadanie konia, oraz z lewej strony, umożliwiające dobywanie miecza;
  • XI wiek: kolczuga ulega wydłużeniu, poły sięgają do połowy łydki, a stosunkowo długie rozcięcie z przodu i z tyłu ułatwia dosiadanie konia;
  • XII wiek: zaczęto stosować kolczugi o długich rękawach zakończonych rękawicami; jako ochrona nóg zaczynają być w użyciu nogawice kolcze. Występuje często także kolczy kołnierz okalający szyję, ramiona, łopatki i górną część torsu;
  • Druga połowa XIII wieku: kaptury kolcze stanowią oddzielny element kolczugi mocowany za pomocą rzemienia na lewym policzku;
  • Druga połowa XIV wieku: stosunkowo szybkie wypieranie kolczugi przez zbroję płytową, zapewniającą znacznie lepszą ochronę ciała rycerza
  • XVII wiek: w Polsce nawrót do stosowania kolczugi (w dużej mierze dzięki wpływom wschodnim), która upowszechnia się zwłaszcza w chorągwiach jazdy pancernej (do XVIII wieku); jej poprzednia forma uległa niewielkim zmianom: rękawy zostały skrócone (do łokci), pozostało wycięcie z tyłu i z przodu umożliwiające dosiadanie konia, część tylna bywała skrócona względem przedniej.

Mimo znacznego postępu technologicznego pomysł wykorzystania kolczugi jako elementu ochronnego powrócił jeszcze w XX stuleciu. W 1920 roku w Polsce, w ramach 5 Pułku Ułanów sformowano pluton ułanów pancernych, w którym dwudziestu konnych wyposażono w kolczugi oraz hełmy typu francuskiego wz. 1915 „Adrian”[potrzebny przypis].

Współcześnie tzw. plecionka kolcza stosowana jest jako element ubiorów ochronnych, np. w rzeźniach, jako rękawice ochronne do pracy przy piłach taśmowych oraz jako ochrona dla nurków przed rekinami. Istnieją również kamizelki kuloodporne wzmacniane kolczugą dla lepszej ochrony przed ciosami zadawanymi nożem[2]. Niekiedy wykorzystywana jest również jako element zdobniczy[3].

Zobacz też

Przypisy

  1. Wojsko, wojna, broń. Leksykon PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13506-9, s.134.
  2. M.A.I.L. - Maille Artisans International League - Life Changing, Life Saving. mailleartisans.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-02)]. (ang.)
  3. [https://web.archive.org/web/20131203005314/http://theringlord.com/images/NUVO%20FYI_Design.pdf RinG KinG the renaissance of chain mail.]. web.archive.org. [dostęp 2024-01-14]. (ang.).

Linki zewnętrzne

  • Technika robienia kolczugi splotem 4 w 1

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się