Kałuszyn
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Kałuszyn – zdjęcie lotnicze znad wschodniej części miasta w kierunku zachodnim
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

miński

Gmina

Kałuszyn

Aglomeracja

warszawska

Prawa miejskie

przed 1662

Burmistrz

Arkadiusz Czyżewski

Powierzchnia

12,3[1] km²

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość


2708[1]
220[1] os./km²

Strefa numeracyjna

25

Kod pocztowy

05-310

Tablice rejestracyjne

WM

Położenie na mapie gminy Kałuszyn
Mapa konturowa gminy Kałuszyn, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Kałuszyn”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kałuszyn”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kałuszyn”
Położenie na mapie powiatu mińskiego
Mapa konturowa powiatu mińskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kałuszyn”
Ziemia52°12′30″N 21°48′42″E/52,208333 21,811667
TERC (TERYT)

1412094

SIMC

0975380

Urząd miejski
ul. Pocztowa 1
05-310 Kałuszyn
Strona internetowa

Kałuszynmiasto w Polsce w województwie mazowieckim, w powiecie mińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kałuszyn.

Leży w dawnej ziemi liwskiej historycznego Mazowsza[2]. Kałuszyn uzyskał lokację miejską przed 1662 rokiem[3]. Do 1954 siedziba wiejskiej gminy Chrościce. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego.

Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[4].

Położenie

Kałuszyn na tle gminy i powiatu
Widok centrum miasta z zabytkowym kościołem

Miasto położone jest na Wysoczyźnie Kałuszyńskiej, w odległości 35 km na zachód od Siedlec i 50 km od Warszawy. Przez Kałuszyn przebiega droga krajowa nr 2.

Historia

Złoty Ułan

Kałuszyn dzięki staraniom możnego rodu Opackich, otrzymał w 1718 prawa miejskie, nadane przez króla Augusta II Mocnego. W czasie kampanii napoleońskiej miasto zostało zniszczone. Podczas powstania listopadowego, trzykrotnie doszło do walk w mieście.

I bitwa pod Kałuszynem odbyła się 17 lutego 1831 podczas powstania listopadowego w okolicach Kałuszyna dywizja generała Franciszka Żymirskiego, licząca 7 baonów, 8 szwadronów i 14 dział, toczyła opóźniające walki odwrotowe z przeważającymi siłami rosyjskimi tworzącymi przednią straż armii rosyjskiej Iwana Dybicza. 2 kwietnia tego roku stoczono II bitwę pod Kałuszynem. III bitwa miała miejsce 10 lipca 1831 – kilka dni przed bojem spotkaniowym pod Mińskiem Mazowieckim przednia straż polskiego korpusu generała Wojciecha Chrzanowskiego stoczyła bój z tylną strażą rosyjskiego korpusu Jewgienija Aleksandrowicza Gołowina. Siłami polskimi liczącymi 5 baonów, 13 szwadronów i 8 dział dowodził generał Bonifacy Jagmin. Wojska polskie odniosły zdecydowane zwycięstwo biorąc do niewoli 1200 żołnierzy rosyjskich.

Kałuszynianie brali też czynny udział w powstaniu styczniowym.

W czasie kampanii wrześniowej w 1939, 1 Dywizja Piechoty Legionów im. Józefa Piłsudskiego podczas bitwy pod Kałuszynem stoczyła bój z 44. Infanterie-Regiment przyporządkowanym do SS-Regiment „Deutschland”, który należał organizacyjnie do Dywizji „Kempf”.

W 1991 Kałuszyn przystąpił do Stowarzyszenia Miast Pokoju.

Żydzi kałuszyńscy

Kałuszyn był ważnym obszarem osadnictwa żydowskiego. W XVII w. powstała samodzielna gmina żydowska, a pod koniec XVIII w. wzniesiono nową synagogę. W 1827 w mieście było 145 domów i 1826 mieszkańców[5]. Żydzi stanowili 80% ogółu mieszkańców. Trudnili się głównie rzemiosłem, wielu pracowało przy produkcji tałesów – żydowskich szali religijnych. Miasto było prężnym ośrodkiem ruchu chasydzkiego.

Tuż przed I wojną światową (1913) w Kałuszynie żyło 8257 Żydów oraz 1413 chrześcijan. Żydzi prowadzili w tym czasie 105 sklepów, a ich średnie miesięczne zarobki wynosiły 150 rubli[6]. 50% Żydów było wówczas analfabetami. W okresie międzywojennym (1921) w Kałuszynie mieszkało 5033 Żydów, co stanowiło 82% ludności miasteczka.

W czasie okupacji niemieckiej większość kałuszyńskich Żydów została zamordowana. We wrześniu 1941 utworzono getto w Kałuszynie[7]. Zlikwidowano je w grudniu 1942. Jego mieszkańców wywieziono w celu zamordowania w obozie zagłady w Treblince. W toku akcji deportacyjnych na miejscowym cmentarzu żydowskim Niemcy zabili około 1000 Żydów[8].

Demografia

  • Piramida wieku mieszkańców Kałuszyna w 2014 roku[9].


Polityka

Burmistrzowie:

  • Franciszek Stasiak (1923-1934)[10]
  • Kazimierz Koszutski (1934-1939)[11]
  • Eugeniusz Niezborała (1990 - 1994)
  • Marian Soszyński (2002-2018)
  • Arkadiusz Czyżewski (od 2018)

Architektura

Zabytki

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP

Istniejące

Nieistniejące

Sport

W mieście, od 1947 roku, działa klub piłki nożnej, Victoria Kałuszyn, grający w klasie okręgowej.


Zobacz też

Przypisy

  1. a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
  2. Elżbieta Kowalczyk-Heyman, „Disce aut discede”, czyli o tym, po co archeologowi potrzebna jest wiedza toponomastyczna i geografia historyczna, „Światowit”, XLVII fasc. B., Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, 2006, s. 148 [zarchiwizowane z adresu 2018-04-14].. ISSN 0082-044X
  3. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 38–39.
  4. Opis parafii na stronie diecezji
  5. Kałuszyn (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 728.
  6. „Izraelita” nr 35, 28.08.1913, s. 2.
  7. Emil Noiński, Kałuszyn. Historia zniszczonego sztetl: http://cmentarze-zydowskie.pl/kaluszynhistoria.htm
  8. Getto w Kałuszynie. sztetl.org.pl. [dostęp 2022-01-24].
  9. Kałuszyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  10. Emil Noiński, Franciszek Stasiak (1886 – 1934) – zapomniany działacz ludowy i niepodległościowy, [w:] Na ścieżkach mazowieckiej i podlaskiej krainy. Księga poświęcona pamięci Profesora Arkadiusza Kołodziejczyka, praca zbiorowa pod redakcją T. Skoczka, Warszawa 2015, s. 439-450. http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/docmetadata?id=28149&from=pubstats
  11. https://slownik-biograficzny.uph.edu.pl/slownik/213-koszutski-kazimierz-1873-1939-dzialacz-spoleczny-urzednik-samorzadowy-w-siedlcach-burmistrz-kaluszyna

Linki zewnętrzne

  • Strona Urzędu Miasta Kałuszyn
  • Ochotnicza Straż Pożarna w Kałuszynie
  • Gmina Kałuszyn. powiatminski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-03-07)].
  • o Kałuszynie na portalu wirtualny sztetl
  • Kałuszyn (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 728.

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się