Jerzyk alpejski[4], jerzyk skalny (Tachymarptis melba) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny jerzykowatych (Apodidae), zamieszkujący góry południowej Europy, Azji i Afryki. W Polsce widywany bardzo rzadko. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Zauważalnie większy od jerzyka zwyczajnego, w locie wolniej od niego uderza skrzydłami, przez co może zostać wzięty za kobuza. Upierzenie szarobrązowe, z białą plamą na podgardlu i dużą białą plamą na brzuchu.
długość ciała 21 cm rozpiętość skrzydeł 57 cm masa ciała ok. 100 g
Zasięg występowania
Obszary lęgowe znajdują się w południowej Europie i północnej Afryce na wschód poprzez Bliski Wschód aż po centralną Azję i Himalaje, oraz w południowej Afryce. Osiadły na Półwyspie Somalijskim i na jego granicy z kontynentem, w południowo-zachodniej Afryce, na Madagaskarze, w Indiach i na Cejlonie. Zimowiska znajdują się głównie w subsaharyjskiej części Afryki[8]. W trakcie migracji może przebyć około 1600 km w trzy dni[7].
Do Polski zalatuje sporadycznie; do końca 2021 roku odnotowano 15 stwierdzeń (łącznie obserwowano 19 osobników)[9].
Biotop
Głównie góry i osiedla ludzkie. Sporadycznie występuje na nizinach[3].
IUCN klasyfikuje jerzyka alpejskiego jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 1,0–2,5 miliona dorosłych osobników. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny[3].
↑ abTachymarptis melba, [w:] Integrated Taxonomic Information System(ang.).
↑ abcAlpine Swift (Tachymarptis melba). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-08)]. (ang.).
↑ abcTachymarptis melba, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species(ang.).
↑Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Apodini Olphe-Galliard, 1887 (1836) (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-18].
↑LarsL.JonssonLarsL., Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, 2006.brak strony (książka)
↑LarsL.SvenssonLarsL., KillianK.MullarneyKillianK., DanD.ZetterstromDanD., Collins Bird Guide, second edition, 2009.brak strony (książka)
↑ abcdeAlpine swift fact file. ARKive. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-06)].
↑Alpine Swift Tachymarptis melba. BirdLife International. [dostęp 2014-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 grudnia 2013)].
↑Komisja Faunistyczna. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
↑Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Owlet-nightjars, treeswifts, swifts. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-18]. (ang.).
Linki zewnętrzne
Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).