Mojmirowice |
|
---|
Przemyślidzi |
| ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Piastowie |
| ||||||||
Przemyślidzi |
|
Przemyślidzi |
|
---|---|
Dynastia Karyncka |
|
Habsburgowie |
|
Dynastia Karyncka |
|
Luksemburgowie |
|
Habsburgowie |
|
Podiebradowie |
|
Hunyady |
|
Jagiellonowie | |
Habsburgowie |
|
Herb Podiebradów | |
Król Czech | |
Okres |
od 27 lutego 1458 |
---|---|
Koronacja |
2 marca 1458 |
Poprzednik | |
Następca | |
Dane biograficzne | |
Dynastia | |
Data i miejsce urodzenia |
23 kwietnia 1420 |
Data i miejsce śmierci |
22 marca 1471 |
Ojciec | |
Matka |
Anna z Wartenbergu |
Żona |
Kunegunda ze Šternberka (zm. 1449) |
Dzieci |
Boczek |
Jerzy z Podiebradów (cz. Jiří z Kunštátu a Poděbrad) (ur. 6/23 kwietnia 1420 w Podiebradach, zm. 22 marca 1471 w Pradze) – król Czech w latach 1458–1471, zwolennik nauk Jana Husa[1].
Jerzy był synem Wiktoryna z Podiebradów, czeskiego możnowładcy, stronnika Jana Žižki, który przeszedł z obozu sierotek, radykalnego odłamu husyckich taborytów na stronę umiarkowanych kalikstynów. Jako czternastoletni chłopiec brał udział w bitwie pod Lipanami, która przyniosła koniec ruchu taborytów. Jeszcze w młodości współdowodził wojskami czeskimi, które pokonały króla niemieckiego Albrechta II, zięcia i sukcesora króla Zygmunta.
Wkrótce został znacznym członkiem umiarkowanego odłamu husytów, a po śmierci Hynka Ptáčka z Pirksteina – jego przywódcą. Do czasu osiągnięcia pełnoletniości przez Władysława, syna Albrechta, który urodził się po śmierci ojca, kraj podzielił się na dwa obozy – katolicki, rządzony przez Ulryka z Rożemberka (Oldřich II. z Rožmberka) (1403–1462), oraz husycki, kierowany przez Jerzego.
Po szeregu nieudanych prób pokojowego zjednoczenia, Jerzy zdecydował się na rozwiązanie siłowe. Stopniowo powiększał armię w północno-wschodnich Czechach, gdzie husyci posiadali wielu zwolenników oraz gdzie były usytuowane jego umocnione posiadłości. Z 10-tysięcznymi siłami pomaszerował z Kutnej Hory do Pragi, gdzie w nocy z 2 na 3 września 1448 roku prawie bez oporu przejął władzę nad stolicą[1]. Doprowadziło to do nowej wojny domowej, jednak Jerzemu udało się pokonać szlachtę katolicką. W roku 1451 cesarz Fryderyk III, jako suzeren młodego króla Władysława, powierzył mu zarządzanie Czechami. Rok później zwołany kongres wyznaczył go na regenta[1].
Walki nie kończyły się, a położenie Jerzego skomplikowało się, gdy koronowany w roku 1453 młody król Władysław opowiedział się po stronie katolickiej, honorując jednakże wcześniejsze umowy wyznaniowe kompaktatów praskich i przywileje stanowe. Także w 1453 roku Jerzy wykupił ziemię kłodzką i księstwo ziębickie[2]. Król potwierdził jego tytuł na Kłodzku, a w 1456 także jako księcia ziębickiego[2].
W 1457 król Władysław zmarł nagle, co doprowadziło do pojawienia się oskarżeń Jerzego o otrucie władcy[1][3]. Jednak 2 marca 1458 czescy właściciele ziemscy jednomyślnie wybrali Jerzego na króla[1] – poparli go nawet zwolennicy Habsburgów.
W 1462 na zjeździe z Kazimierzem Jagiellończykiem w Głogowie zatwierdził świeże nabytki Królestwa Polskiego na Śląsku (hołd lenny z księstwa zatorskiego w 1456 a rok później wykup oświęcimskiego)[4].
Rok po wyborze Jerzego papieżem został wybrany nieprzychylny mu Pius II, którego wrogość do husyckiego króla okazała się znaczną przeszkodą w rządach. Papiestwo nigdy nie uznało ustaleń kompaktatów praskich, na których opierał się Jerzy. Próbował podnieść rangę swej polityki poprzez zabiegi o międzypaństwowy sojusz antyturecki, który na dworach europejskich w latach 1465–1467 bezskutecznie propagowało jego poselstwo[1]. Śmierć Piusa przeszkodziła papiestwu w ogłoszeniu nowej krucjaty przeciw husyckiemu królestwu. W 1459 podniósł ziemię kłodzką do rangi hrabstwa[4], a w 1465 pozyskał dla swego rodu księstwo opawskie[2].
Jerzy miał wielu wrogów pośród katolickiej szlachty czeskiej, a spośród ziem koronnych szczególnie opierał mu się Wrocław, gdzie obok rady miejskiej ważną rolę odgrywał biskup Jodok z Rożemberka, pochodzący z możnego, południowoczeskiego rodu szlacheckiego będącego filarem katolicyzmu w królestwie[5]. Miasto zobowiązało się do złożenia hołdu dopiero w 1460 roku wskutek oblężenia wojsk królewskich[4]. Przedstawiciele katolickiej opozycji spotkali się na zamku Zelená Hora w zachodnich Czechach 28 listopada 1465 roku i zawarli pakt przeciwko królowi znany jako Unia Zielonogórska[5]. Konfederacja była wspierana przez papiestwo, choć król, po śmierci Piusa II, znowu próbował negocjacji z kurią i nowym papieżem Pawłem II. Zerwano je po tym, jak papież znieważył wysłanników króla czeskiego.
23 grudnia 1466 Paweł II ekskomunikował Jerzego i wymówił mu koronę Czech, zakazując jednocześnie katolickim poddanym posłuszeństwa wobec władcy[1][5]. Do wystąpień katolickiej szlachty czeskiej dołączyli cesarz Fryderyk III i król Węgier, Maciej Korwin, zięć i dawny sojusznik Jerzego[5]. Podiebrad pokonał Korwina w lutym 1469 pod Vilémovem, ale uwolnił przeciwnika po obietnicy współpracy[1][5]. Korwin złamał dane słowo i 3 maja 1469 został obwołany w Ołomuńcu, na przeważająco katolickich Morawach antykrólem przez część szlachty opozycyjną wobec Jerzego[5]. W następnym roku Jerzy odniósł szereg sukcesów przeciw Maciejowi[5].
Schorowany Jerzy zmarł 22 marca 1471[5]. Jego następcą – w ziemiach niezajętych przez Korwina – zgodnie z wcześniejszymi układami obrano w Kutnej Horze – Władysława Jagiellończyka, syna polskiego króla Kazimierza[1], prawnuka cesarza i króla Czech Zygmunta Luksemburskiego. Władysław i Maciej ułożyli się w 1479 roku co do swych praw do korony czeskiej zawierając pokój w Ołomuńcu, w którym wzajemnie uznali swe tytuły i uzgodnili zasady dziedziczenia[5].
Jerzy z Podiebradów był dwukrotnie żonaty. w 1441 roku poślubił Kunegundę ze Šternberka, która zmarła w 1449. Rok później zawarł drugi związek małżeński z Joanną z Rožmitálu (zm. 1475). Z pierwszego małżeństwa miał sześcioro dzieci:
Z drugiego małżeństwa Jerzy z Podiebradów doczekał się czworga dzieci:
Mimo że Jerzy nie ustanowił na tronie królestwa własnej dynastii, jako pierwszy rodzimy władca na tronie od wygaśnięcia Przemyślidów cieszył się estymą rodaków, zwłaszcza w czasach XIX-wiecznego czeskiego odrodzenia narodowego. W 1896 wystawiono mu konny posąg w Pradze autorstwa Bohuslava Schnircha.
W praskiej dzielnicy Vinohrady znajduje się plac jego imienia (cz. náměstí Jiřího z Poděbrad)[6], a pod nim stacja linii A metra praskiego o tej samej nazwie. Upamiętniające go ulice i place istnieją w szeregu miast, m.in. w Ołomuńcu[7], Ostrawie[8], Igławie[9], Pardubicach[10].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.