Jaszczurka zielona (Lacerta viridis) – gatunek jaszczurki z rodziny jaszczurek właściwych (Lacertidae). Jest to największa jaszczurka obdarzona kończynami żyjąca w Europie Środkowej.
Morfologia
- Opis
- Typowo ubarwione samce są trawiastozielone, bezplamiste lub bogato nakrapiane czarnymi plamkami. Typowe samice są szarozielone pokryte nieregularnymi ciemnymi plamkami z jasnymi liniami wzdłuż grzbietu. Brzuch jednolicie żółty lub żółtozielony.
- Rozmiary
- Długość ciała do 40 cm
Masa ciała do 34 g[3].
Zasięg występowania
Gatunek głównie nizinny, w górach dochodzi do 2130[2] m n.p.m. Południowa Europa oraz południowe obszary Europy Środkowej – od skrajnie północno-wschodnich Włoch, wschodniej Austrii i Czech na wschód po Dniepr i na południe po Bałkany, izolowane populacje we wschodnich Niemczech; ponadto północna i północno-zachodnia Turcja. Północna granica jej zasięgu to równoleżnik 49°N.
W niektórych źródłach podaje się, że zasięg Lacerta viridis rozciąga się na zachód po Hiszpanię[4], ale wynika to z faktu, że dawniej takson ten bywał często łączony w jeden gatunek z Lacerta bilineata[2][5].
W Polsce jedyne jej stanowisko w okresie powojennym stwierdzono w Ustroniu (Śląsk Cieszyński) w latach 1968–1970 (R. Bielawski, T. Ramik, 1972), choć istnieją wątpliwości, czy obserwowane tam jaszczurki były autochtoniczne[6]. Nieudokumentowane dane pochodzą m.in. z Bieszczadów oraz Wyżyny Lubelskiej, okolic Sokołowa Małopolskiego, a ostatnio także z Roztocza. Powyższe dane wymagają naukowego potwierdzenia.
Ekologia i zachowanie
- Biotop
- Tereny trawiaste, kamieniste lub krzewiaste, suche i słoneczne.
- Pokarm
- Stawonogi, głównie owady. Duże osobniki pożerają mniejsze jaszczurki i węże.
- Zachowanie
- Gatunek ciepłolubny, aktywny za dnia. Wygrzebuje nory w ziemi, w których się chroni i zimuje.
- Rozmnażanie
- Okres godowy pod koniec kwietnia i w maju. Samica składa pod koniec maja lub w czerwcu do wygrzebanych przez siebie jam w ziemi od 5 do 13 rzadziej do 21 jaj o wymiarach 18x18 mm w pergaminowatych osłonkach. Młode wylęgają się w sierpniu i mierzą od 8 do 9 cm.
Status zagrożenia i ochrona
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN jaszczurka zielona jest klasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern). Jej liczebność spada[2].
W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[7]. Według Polskiej czerwonej księgi zwierząt (z 2001 r.) gatunek ma status zanikłego na terenie Polski[6].
Jaszczurka zielona w ikonografii
17 kwietnia 2009 roku Narodowy Bank Polski wyemitował monetę powszechnego obiegu o nominale 2 zł ze stopu Nordic Gold. 21 kwietnia 2009 wyemitowano srebrną monetę kolekcjonerską o nominale 20 zł. Na ich rewersach umieszczono wizerunki jaszczurek zielonych. Projektantem obu monet jest Robert Kotowicz[8][9][10][11][12].
Galeria zdjęć
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c P.P. Uetz P.P., J.J. Hallermann J.J., Lacerta viridis, [w:] The Reptile Database [online] [dostęp 2024-01-02] (ang.).
- ↑ a b c d Lacerta viridis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Patricia A. Cragg. Oxygen consumption in the lizard genus Lacerta in relation to diel variation, maximum activity and body weight. „Journal of Experimental Biology”. 77 (1), s. 33–56, 1978. (ang.).
- ↑ Lacerta viridis – jaszczurka zielona. [w:] terrarium.com.pl [on-line]. [dostęp 2024-01-02].
- ↑ Lacerta bilineata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2024-01-02] (ang.).
- ↑ a b TomaszT. Skawiński TomaszT. i inni, Przegląd doniesień o występowaniu jaszczurki zielonej Lacerta viridis w Polsce, „Przegląd Przyrodniczy”, XXX (2), 2019, s. 89–97 .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- ↑ Folder emisyjny NBP
- ↑ Wizerunek monety 2zł. nbp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-17)]., wizerunek monety 20 zł.
- ↑ Sławomir Kabza OO NBP w Łodzi, Eryk Kazanowski: Jaszczurki zielone – żywe i na monetach. nbp.pl, 15 kwietnia 2009. [dostęp 2009-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-19)]. (pol.).
- ↑ Monika Skarbek, Eryk Kazanowski: Czas na jaszczurkę zieloną. nbp.pl, 16 kwietnia 2009. [dostęp 2009-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-19)]. (pol.).
- ↑ Kolekcjonerzy o jaszczurce. nbpnews.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-06)].
Identyfikatory zewnętrzne:
- BioLib: 357
- GBIF: 6159273
- identyfikator iNaturalist: 35854
- NCBI: 65476
- identyfikator taksonu Fossilworks: 335215
