Jagodlin wonny (Cananga odorata (Lam.) Hook.f. & Thomson) – gatunek rośliny z rodziny flaszowcowatych (Annonaceae Juss.). Występuje naturalnie w południowo-wschodniej Azji (Półwysep Indyjski, Indochiński, Archipelag Malajski) oraz północno-wschodniej Australii[5]. Rozpowszechniony w uprawie w strefie klimatu równikowego, naturalizowany między innymi w Oceanii. W Malezji roślinę nazywa się potocznie ylang-ylang[6] i nazwa ta przenoszona jest także na wytwarzany z kwiatów tego gatunku aromatyczny olejek[7].
KoraKwiat
Morfologia
Pokrój
Zimozielone drzewo lub krzew dorastające do 12 m wysokości[8]. Kora gładka, jasnoszara. Młode pędy są lekko owłosione[6]. Gałęzie długie, kruche i zwisające[8].
Osadzone na ogonku długości 1–2 cm[5]. Mają podłużny, owalny lub eliptyczny[6], bardzo zmienny kształt[8]. Mierzą 9–23 cm długości oraz 4–14 cm szerokości. Nasada liścia jest zaokrąglona, rozwarta lub ścięta. Wierzchołek jest ostry lub spiczasty[6]. Brzeg blaszki jest nieco karbowany[8].
Zwisające, zebrane w grona lub wierzchotki, rzadko pojedyncze, osadzone na szypułkach długości 1–5 cm[5]. Rozwijają się w kątach liści. Działki kielicha mają owalny kształt, dorastają do 1 mm długości, są owłosione, zrośnięte u podstawy. Sześć płatków ma kształt od równowąskiego do równowąsko lancetowatego, są lekko owłosione, mają zielony kolor, później przebarwiając się na żółto, osiągają do 4–9 cm długości i 0,5–2 cm szerokości. Kwiaty mają 10–12 nagich słupków o długości 4 mm. Mają niepozorne, nietrwałe podsadki[6][8].
Tworzą owoc zbiorowy. Mają kształt od jajowatego do podłużnego. Osiągają 1,5–2,5 cm długości i 1 cm szerokości. Są nagie. Mają czarną barwę[6]. W poszczególnych owocach znajduje się od 2 do 12 nasion[5].
Biologia i ekologia
Rośnie w miejscach wilgotnych i półsuchych. Kwiaty rozwijają się od kwietnia do sierpnia[6] i zapylane są przez chrząszcze[8]. Zapach kwiatów jest zróżnicowany, u roślin dziko rosnących zdarza się także, że jest nieprzyjemny[8]. Owoce dojrzewają od października do marca[6]. Drzewo szybko rosnące[8].
Zmienność
W obrębie tego gatunku wyróżniono jedną odmianę[3]:
Cananga odorata var. fruticosa (Craib) J.Sinclair
Zastosowanie
Gatunek bywa uprawiany jako roślina ozdobna między innymi na Madagaskarze, Komorach, wyspie Reunion oraz na Filipinach. Ponadto jego kwiaty są źródłem olejku ilangowego (zwanego także olejkiem ylang-ylang[7] i Cananga) – dojrzały okaz daje rocznie 9 kg świeżych kwiatów, z których produkuje się 30 g tego olejku. Jest on składnikiem między innymi perfumChanel No. 5. Na Sri Lance z okwiatu wytwarza się używkębetel[9]. Z kwiatów macerowanych w oleju kokosowym wytwarza się pachnący krem do ciała i włosów zwany „makassar”[7]. Roślina ma również właściwości hipotensyjne i antyseptyczne[6]. Efektowne kwiaty wykorzystywane są do wytwarzania wieńców ofiarnych i hawajskich girland lei[8].
Przypisy
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑ abcWielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 38. ISBN 83-7079-779.
↑ abcdefghiTony Russell, Catherine Cutler, Martin Walters: Ilustrowana encyklopedia drzewa świata. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2008, s. 442. ISBN 97883242-842-5.
↑D. J. Mabberley: The Plant-book: A Portable Dictionary of the Vascular Plants (Second Edition). Cambridge University Press, 1997, s. 122. ISBN 978-0-521-41421-0. (ang.).
