Języki polisyntetycznejęzyki syntetyczne charakteryzujące się obecnością długich słów złożonych z licznych morfemów, łączonych z reguły bez zmian fonetycznych na szwach morfemicznych. Jeśli w słowie gromadzone są wyłącznie rdzenie pełnoznaczne, a słowo polisyntetyczne przybiera wykładniki gramatyczne jedynie jako całostka, mówi się często o typie inkorporującym (inkorporatywnym)[1].

W językach polisyntetycznych zanika różnica między wyrazem a zdaniem (nawet złożonym), np. w językach jupik:

Anisaxtuxtyfkagatapixnakakjagaka
Zdarzyło się, że chciałem go ostatecznie zmusić do chodzenia i przynoszenia śniegu.

Wyraz języka polisyntetycznego składa się z jednego lub kilku rdzeni niosących informację leksykalną, oraz z afiksów niosących informację gramatyczną. W takich językach nie ma ściśle określonej kategorii części mowy, ponieważ każdy morfem znaczeniowy posiada szerokie pole znaczeniowe precyzowane przez licznie dołączane morfemy gramatyczne, i pełni funkcję czasownikową lub rzeczownikową wyłącznie w zależności od użytych morfemów gramatycznych. Niekiedy trudno stwierdzić nawet, czy dany morfem to rdzeń czy afiks.

Języki polisyntetyczne można zaliczyć do typu aglutynacyjnego, fleksyjnego lub symbolicznego[2] w zależności od tego, czy afiksy mają tylko jedną funkcję, czy też wiele. Istnieją również języki polisyntetyczne, w których informację gramatyczną przenosi głównie kolejność morfemów semantycznych, jak ma to miejsce w językach izolujących. Polisyntezji zazwyczaj towarzyszy inkorporacja rzeczowników.

Pojęcie polisyntezy wprowadził Peter Stephen DuPonceau w 1819 roku[3].

Przykłady

Przykładami języków polisyntetycznych są języki: abchaski, ajnuski, czukocki, inuktitut, nahuatl.

Tendencje polisyntetyczne występują również w niektórych dialektach arabskich, a także w baskijskim i językach bantu.

Przykład z dialektu egipskiego:

ma-bi-t-gib-u-ha-lnā-š
[negacja]-[tryb oznajmujący]-[2sg]-przyprowadzić-[liczba mnoga]-ją-nam-[negacja]
Wy nie przyprowadzacie jej do nas

Przypisy

Bibliografia

  • Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
  • Report of the corresponding secretary to the committee, of his progress in the investigation committed to him of the general character and forms of the languages of the American Indians: Read, 12th Jan. 1819., [w:] Peter S. Duponceau, Transactions of the Historical & Literary Committee of the American Philosophical Society, held at Philadelphia, for promoting useful knowledge, t. 1, 1819, xvii–xlvi (ang.).
  • Edward Sapir. (1911). Problem of noun incorporation in American Indian languages. American Anthropologist, 13, 250–282.

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się