ResponseEve, a responsive template by SiGa

	Fiteny malagasy
	Fiteny malagasy
Obszar	Madagaskar, Komory, Reunion, Majotta
Liczba mówiących	16 mln – wszystkie odmiany malgaskiego; 7,5 mln – odmiana plateau (2006)
Pismo/alfabet	łacińskie (dawniej arabskie)
Klasyfikacja genetyczna
	Języki austronezyjskie; Języki malajsko-polinezyjskie; Języki barito; Języki barito wschodnie; Język malgaski;
Status oficjalny
język urzędowy	Madagaskar
Kody języka
ISO 639-1	mg
ISO 639-2	mlg
Kod ISO 639-3↗	mlg
IETF	mg
Glottolog	mala1537
Ethnologue	mlg
GOST 7.75–97	млг 418
W Wikipedii
	Zobacz też: język, języki świata
	Wikipedia w języku malgaskim
	Słownik języka malgaskiego; w Wikisłowniku
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język malgaski (Fiteny malagasy) – język należący do rodziny austronezyjskiej, zaliczany do grupy barito^[3]. Jest najbardziej wysuniętym na zachód przedstawicielem gałęzi malajsko-polinezyjskiej. Używany jest przede wszystkim na Madagaskarze (gdzie ma status języka urzędowego) oraz przez skupiska osób pochodzenia malgaskiego na Komorach, Reunionie i Majotcie. Jest to jedyny język austronezyjski funkcjonujący w Afryce^[4].

Jego odrębność względem okolicznych języków afrykańskich została stwierdzona w 1708 r. przez holenderskiego badacza Adriaana Relanda^[5]. Najbliżej jest spokrewniony z językami używanymi w indonezyjskiej części Borneo (m.in. z językiem ma’anyan), dalsze pokrewieństwo zaś łączy go z pozostałymi językami austronezyjskimi Indonezji i pobliskich krajów^[6]^[7]. Wykazuje wpływy języka malajskiego, jawajskiego oraz języków bantu^[8].

Dialekty

Wyróżnia się dziesięć głównych odmian języka malgaskiego, uważanych zazwyczaj za spokrewnione ze sobą dialekty, lecz czasami klasyfikowanych jako odrębne języki. Serwis Ethnologue traktuje malgaski jako makrojęzyk obejmujący następujące etnolekty^[1]:

Antankarana (kod ISO: xmv)
Betsimisaraka północny (bmm)
Betsimisaraka południowy (bjg)
Bara (bhr)
Masikoro (msh)
Plateau (plt), obejmujący dialekty merina, betsileo, sihanaka, bezanozano, tanala.
Sakalava (skg)
Tandroy-mahafaly (tdx)
Tanosy (txy)
Tsiminety (xmw)

Podstawę języka standardowego tworzy dialekt merina z centralnej części wyspy. Pozostałe dialekty są słabo udokumentowane^[8].

Bardzo bogata tradycja w literaturze ustnej, pod koniec XVII wieku obfituje w piśmiennictwo religijne oraz sporządzanie kronik. W XVI wieku wprowadzono do zapisu alfabet arabski (sorabe), w połowie XIX wieku zastąpiono go łacińskim. Biblię na język malgaski przetłumaczoną przez misjonarzy Londyńskiego Towarzystwa Misyjnego wydano w roku 1835. W XX wieku nastąpił rozkwit literatury w tym języku.

Gramatyka

Rzeczownik

Rzeczowniki są nieodmienne, nie mają też osobnej formy liczby mnogiej.

Zaimki

Podobnie jak w wielu innych językach austronezyjskich, zaimki dzierżawcze doczepiane są bezpośrednio do rzeczownika. Przykłady: ny bokiko „moja książka” (por. indonez. bukuku), ny bokinao „twoja książka”, ny bokiny „jego, jej, ich książka” (por. indonez. bukunya).

Przymiotnik

Przymiotniki są nieodmienne, występują po określanym rzeczowniku.

Czasownik

Czasowniki nie odmieniają się przez osoby.
Czasy gramatyczne wyrażane są przez odpowiedni przedrostek: miteny aho „mówię”, niteny aho „mówiłem”, hiteny aho „powiem”; matory izy „ona śpi”, natory izy „ona spała”, hatory izy „ona będzie spała”,
Przeczenie wyrażane jest za pomocą partykuły tsy: tsy miteny aho „nie mówię”, Tsy tiako ity „nie podoba mi się to”, tsy bokiko ito „to nie jest moja książka”

Składnia

Język malgaski charakteryzuje się rzadko występującym szykiem zdania typu VOS, czyli orzeczenie-dopełnienie-podmiot. Przykłady zdań:

Mamaky boky ny mpianatra
(dosłownie „czyta książkę student”)
„Student czyta książkę”

Nividy ronono ho an’ny zaza ny vehivavy
(„kupiła mleko dla dziecka kobieta”)
„Kobieta kupiła mleko dla dziecka”

Słownictwo

Ponad 90% podstawowego zasobu leksykalnego języka malgaskiego ma podłoże austronezyjskie, lecz większość słów związanych z hodowlą zwierząt pochodzi z języków bantu^[9]. Występują również liczne zapożyczenia z języka francuskiego i angielskiego^[10].

Minirozmówki:

Polski	Malgaski	IPA
Angielski	Anglisy	ã ŋ ɡ l i ʂ
Tak	Eny	ˈ ʲ e n j
Nie	Tsia, tsy^[11]	ts i, ts ʲ
Cześć!	Salama!	s a ˈ l a m ə̥
Jak się masz?	Manao ahoana?	m a n a ˈ ʷ o n ə̥, m a n a ˈ o n ə̥
Dziękuję, dobrze.	Tsara fa misaotra.	ˈ ts a r ə̥ f a m ʲ ˈ s o :t ʂ ə̥
Do widzenia!	Veloma!	v e ˈ l u m ə̥
Proszę	Azafady	a z a ˈ f a d ʲ
Dziękuję	Misaotra	m ʲ ˈ s a w t ʂ a
Nie ma za co.	Tsy misy fisaorana.	ts ʲ ˈ m i s ʲ f ʲ ˈ s o :r a n ə̥
Przepraszam	Miala tsiny	m j a l a ˈ ts i n ʲ
Kto?	Iza?	ˈ i :z a, ˈ i z a
Co?	Inona?	i n :a
Kiedy?	Rahoviana?	r o ᶷ ˈ v i n ə̥, r a w ˈ v i n ə̥
Gdzie?	Aiza?	a j z ə̥
Dlaczego?	Fa maninona?	f a m a n i n :ə̥
Jak?	Ahoana?	a ˈ ʷ o n ə̥
Ile?	Hoatrinona?	ʷ o ˈ t ʂ i n :ə̥
Jak się nazywasz?	Iza no anaranao?	i z a n j a n a r a ˈ n a w
Dla	Ho an’ny	w a n :i
Ponieważ	Satria	s a ˈ t ʂ i
Nie rozumiem.	Tsy mazava, or tsy azoko.	ts ʲ m a z a v ə̥
Tak, rozumiem.	Eny, mazava (or azoko).	ʲ e n ʲ m a z a v ə̥
Na pomoc!	Vonjeo!	v u n ˈ dz e w
Czy może mi Pan(i) pomóc?	Afaka manampy ahy ve ianao azafady?	a f a k a m a n a p ʲ a v e e n a w a z a f a d ʲ
Gdzie jest toaleta?	Aiza ny efitrano fivoahana? (Aiza ny V.C.?)	a j z a n j e f i t ʂ a n ʷ f i ˈ v w a :n ə̥
Czy mówisz po angielsku?	Miteny anglisy ve ianao?	m i ˈ t e n ʲ ã ŋ ˈ ɡ l i ʂ v e e ˈ n a w
Nie mówię po malgasku.	Tsy mahay teny malagasy aho.	ts ʲ m aa j t e n ʲ m a l a ˈ ɡ a s ʲ a
Nie mówię po francusku.	Tsy mahay teny frantsay aho.	ts ʲ m aa j t e n ʲ f r a n ts a j a
Chce mi się pić.	Mangetaheta aho.	m a ŋ ɡ e t a ˈ e t a
Jestem głodny.	Noana aho.	n o :n a
Jestem zmęczony.	Vizaka aho.	ˈ v i z a k a
Chcę jechać do Antsirabe.	Te-handeha any Antsirabe aho.	t e a n d e a n j a n ts i r a b e a
To za drogo!	Lafo be izany!	l a f ʷ ˈ b e z a n ʲ
Lubię...	Tiako...	t i k ʷ
Kocham cię.	Tiako ianao.	t i k w e n a ʷ
Liczebniki
jeden	isa/iray	i s ə̥
dwa	roa	r u
trzy	telo	t e l ʷ
cztery	efatra	ˈ e f a t ʂ ə̥
pięć	dimy	ˈ d i m ʲ
sześć	enina	e n :
siedem	fito	f i t ʷ
osiem	valo	v a l ʷ
dziewięć	sivy	s i v ʲ
dziesięć	folo	f u l ʷ
jedenaście	iraika ambin’ny folo	r a j k ʲ a m b e f u l ʷ
dwanaście	roa ambin’ny folo	r u m b e f u l ʷ
dwadzieścia	roapolo	r o p u l ʷ
trzydzieści	telopolo	t e l o p u l ʷ
czterdzieści	efapolo	e f a p u l ʷ
pięćdziesiąt	dimampolo	d i m a p u l ʷ
sześćdziesiąt	enim-polo	e m p u l ʷ
siedemdziesiąt	fitopolo	f i t u p u l ʷ
osiemdziesiąt	valopolo	v a l u p u l ʷ
dziewięćdziesiąt	sivifolo	s i v f u l ʷ
sto	zato	z a t ʷ
dwieście	roan-jato	r o n dz a t ʷ
tysiąc	arivo	a r i v ʷ
dziesięć tysięcy	iray alina	r a j a l
sto tysięcy	iray hetsy	r a j e ts ʲ
milion	iray tapitrisa	r a j t a p t ʂ i s ə̥
miliard	iray lavitrisa	r a j l a v t ʂ i s ə̥

Zobacz też

Malgasze

Przypisy

↑ ^a ^b Ethnologue report for language code: mlg.
↑ Etnologue, Languages of the World, Malagasy, Plateau.
↑ Peter Austin: One Thousand Languages: Living, Endangered, and Lost. s. 92. (ang.)
↑ Harry van derH. Hulst Harry van derH., RobR. Goedemans RobR., Ellen vanE. Zanten Ellen vanE., A Survey of Word Accentual Patterns in the Languages of the World, Walter de Gruyter, 2010, s. 396, ISBN 978-3-11-019896-6 (ang.).
↑ Roger Blench. New Palaeozoogeographical Evidence for the Settlement of Madagascar. „Azania: Archaeological Research in Africa”. 42 (1), s. 69–82, 2007. DOI: 10.1080/00672700709480451 (ang.). [zarchiwizowane z adresu 2011-07-21].
↑ Malagasy, Plateau – Ethnologue (ang.). [dostęp 2017-12-22].
↑ Muḥammad Jamāl al-Dīn Mukhtār, G. Mokhtar: Ancient Civilizations of Africa. s. 373. (ang.)
↑ ^a ^b Darrell T.D.T. Tryon Darrell T.D.T., Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies, Walter de Gruyter, 2011, s. 393, ISBN 978-3-11-088401-2 (ang.).
↑ Malagasy, the language of Madagascar, www.wildmadagascar.org [dostęp 2017-11-24] (ang.).
↑ K. Alexander Adelaar, Nikolaus Himmelmann: The Austronesian Languages of Asia and Madagascar. s. 31. (ang.)
↑ Przed czasownikiem.

Bibliografia

Alfred F. Majewicz, Języki świata i ich klasyfikacja, PWN, Warszawa, 1989, ISBN 83-01-08163-5.
African Phrasebook, Berlitz Publishing, Singapur 2005 (ang.).
Helena Voahangirina Odendahl, Madagassisch Wort fuer Wort, Reise Know-How Verlag, Bielefeld 2011, ISBN 978-3-89416-016-6 (niem.).
Helena Ravoson Voahanginirina, Le malgache de poche, Assimil 2010, ISBN 978-2-7005-0494-1 (fr.)
Janie Rasoloson, Malagasy-English English-Malagasy Dictionary and Phrasebook, Nowy Jork: Hippocrene Books, 2001, ISBN 978-0-7818-0843-9, OCLC 46456350, ASIN 078180843X (ang.).

Linki zewnętrzne

Dane Ethnologue dla języka malgaskiego (ang.)
Słownictwo malgaskie (fr. • ang.)
Nagrania audio dialektów języka malgaskiego (ang.)

[autonazwa1-1] Ethnologue report for language code: mlg.

[2] Etnologue, Languages of the World, Malagasy, Plateau.

[3] Peter Austin: One Thousand Languages: Living, Endangered, and Lost. s. 92. (ang.)

[4] Harry van derH. Hulst Harry van derH., RobR. Goedemans RobR., Ellen vanE. Zanten Ellen vanE., A Survey of Word Accentual Patterns in the Languages of the World, Walter de Gruyter, 2010, s. 396, ISBN 978-3-11-019896-6 (ang.).

[5] Roger Blench. New Palaeozoogeographical Evidence for the Settlement of Madagascar. „Azania: Archaeological Research in Africa”. 42 (1), s. 69–82, 2007. DOI: 10.1080/00672700709480451 (ang.). [zarchiwizowane z adresu 2011-07-21].

[6] Malagasy, Plateau – Ethnologue (ang.). [dostęp 2017-12-22].

[7] Muḥammad Jamāl al-Dīn Mukhtār, G. Mokhtar: Ancient Civilizations of Africa. s. 373. (ang.)

[:393-8] Darrell T.D.T. Tryon Darrell T.D.T., Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies, Walter de Gruyter, 2011, s. 393, ISBN 978-3-11-088401-2 (ang.).

[9] Malagasy, the language of Madagascar, www.wildmadagascar.org [dostęp 2017-11-24] (ang.).

[10] K. Alexander Adelaar, Nikolaus Himmelmann: The Austronesian Languages of Asia and Madagascar. s. 31. (ang.)

[11] Przed czasownikiem.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]