ResponseEve, a responsive template by SiGa

Język kryzyjski (nazwa własna КърыцIаь мез) – język Kryzów, zamieszkujących północną część Azerbejdżanu. Należy do zespołu samurskiego, podgrupy dagestańskiej w grupie północno-wschodniej (nachsko-dagestańskiej) języków kaukaskich.

Według danych szacunkowych z 2007 r. posługuje się nim 5–8 tys. osób. Jego użytkownicy zamieszkują kilka miejscowości w północnym Azerbejdżanie, w tym Kryz. Pozostałe skupiska użytkowników występują w innych zakątkach kraju^[1]. Nazwa języka wywodzi się od nazwy największej wsi, w której zamieszkują użytkownicy języka.

Język kryzyjski genetycznie najbliżej spokrewniony jest z językiem buduchyjskim. Wśród języków zespołu samurskiego, kryzyjski wyróżnia się stosunkowo rozbudowanym wokalizmem oraz ograniczonym użyciem spółgłosek abruptywnych.

Językoznawcy wyróżniają trzy dość różniące się między sobą dialekty języka kryzyjskiego: kryzyjski, chaputlijski oraz dżekijski, a także kilka drobniejszych gwar lokalnych. Różnice między poszczególnymi dialektami zasadniczo nie uniemożliwiają porozumienia między ich użytkownikami.

W literaturze dialekty chaputlijski i dżekijski bywały wzmiankowane jako odrębne języki, ale zostały ostatecznie uznane za dialekty kryzyjskie^[2]. Według Ethnologue (wyd. 22, 2019) różnice między dialektami są dość znaczące^[3].

Język ten nie wykształcił piśmiennictwa^[3]. Zdecydowanie zagrożony wymarciem^[4]. Jest używany wyłącznie w sytuacjach nieformalnych, w domu, wśród przyjaciół. W edukacji i komunikacji ponadlokalnej wykorzystywany jest język azerski^[4]. Azerski służy również jako język literacki^[3]. W niektórych wsiach kryzyjski został silnie przekształcony pod wpływem azerskiego^[5]. Niemniej we wsiach górskich azerski znany jest w ograniczonym zakresie, a kryzyjski pozostaje preferowanym środkiem komunikacji u wszystkich grup wiekowych^[6].

Przypisy

Bibliografia

• TapaniT. Salminen TapaniT., Europe and North Asia, [w:] ChristopherCh. Moseley (red.), Encyclopedia of the World’s Endangered Languages, Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 211–282, DOI: 10.4324/9780203645659, ISBN 978-0-7007-1197-0, ISBN 978-0-203-64565-9, OCLC 47983733  (ang.).
• John M.J.M. Clifton John M.J.M., The future of the Shahdagh languages, „International Journal of the Sociology of Language”, 2009 (198), 2009, s. 33–45, DOI: 10.1515/IJSL.2009.025, ISSN 1613-3668, OCLC 4957788891 [dostęp 2023-09-24]  (ang.).

Linki zewnętrzne

• Kryts, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2007-08-31]  (ang.).
• Kryts. Endangered Languages Project. [dostęp 2023-09-23]. (ang.).