Język haseł przedmiotowych (JHP) – język informacyjno-wyszukiwawczy, którego słownictwo tworzą tematy (ewentualnie z dopowiedzeniem) i określniki, a gramatyką są reguły budowy haseł przedmiotowych (gramatyka pozycyjna).
Historia
Podstawę tworzenia języka haseł przedmiotowych stanowi katalog przedmiotowy, jest on nadal reprezentatywną formą jego stosowania. Aby dokładnie zapoznać się z historią tworzenia JHP należy poznać ogólną strukturę katalogu przedmiotowego. Język haseł przedmiotowych powstał w wersji katalogowej i rozwijał się spontanicznie i niejednolicie.
Słownictwo i gramatyka JHP
Słownictwo przejmowane jest z języka naturalnego. Gramatyka JHP to zbiór reguł określających sposób budowy zdań JHP: łączenia tematów i określników w hasła przedmiotowe.
Tematy i określniki
Tematy i określniki są to wyrażenia przejmowane z języka naturalnego, przeważnie zarejestrowane w odpowiednim słowniku JHP lub odpowiedniej kartotece. Jest to słownictwo znormalizowane (standaryzowane) i kontrolowane. Tematy i określniki winny być:
- poprawne;
- powszechnie znane;
- poświadczone w piśmiennictwie (np. w słownikach);
- niedialektyczne.
Mogą to być zarówno nazwy pospolite (ogólne), jak i własne.
Podział tematów
- Tematy ogólne
- Tematy jednostkowe
- Tematy osobowe
- Tematy korporatywne
- Tytuły ujednolicone
- Tematy geograficzne
- Inne tematy jednostkowe
- Tematy formalne
Określniki
- są niesamodzielną jednostką leksykalną, stoją w haśle po temacie lub temacie z dopowiedzeniem;
- mają postać rzeczowników, liczebników, przymiotników;
- nazwy muszą być jednoznaczne i jasne znaczeniowo;
- podstawą redakcji określników jest logiczny dobór ich nazw do odpowiednich tematów oraz zasada uogólniania;
- dodane do tematu współtworzą rozwinięte hasło przedmiotowe.
Hasło przedmiotowe
Zdanie odzwierciedlające treść dokumentu złożone z tematu (hasło przedmiotowe proste) lub tematu i umieszczonych po nim jednego lub kilku określników (hasło przedmiotowe rozwinięte), w kolejności ustalonej przez reguły gramatyki języka haseł przedmiotowych.
Schemat hasła przedmiotowego
Temat (dopowiedzenie) – określniki jednostkowe – określniki przedmiotowe – określniki klasowe – określniki geograficzne – określniki chronologiczne – określniki formalne
Budowa artykułu przedmiotowego
- Temat
- NU termin odrzucony
- TS termin szerszy
- TK termin kojarzony
- TW termin węższy
Metodyka stosowania języka haseł przedmiotowych
- Zapoznanie się z tekstem dzieła;
- Ustalenie tematów dzieła;
- Redakcja haseł przedmiotowych w języku katalogu.
Rodzaje języka haseł przedmiotowych
Bibliografia
- Jadwiga Ćwiekowa: Opracowanie tematyczne piśmiennictwa. Warszawa: PWN, 1988. ISBN 83-01-07117-6.brak strony w książce
- Język haseł przedmiotowych. wmkolasa.up.krakow.pl. [dostęp 2021-03-12].
- Anita Góral: Język haseł przedmiotowych i słownik haseł przedmiotowych oraz ich wykorzystanie w systemie bibliotecznym „LIBRA” – scenariusz zajęć (PDF). e-pedagogiczna.edu.pl. [dostęp 2021-03-12].
- Jadwiga Jóźwiak: Język haseł przedmiotowych w formie kartoteki wzorcowej. bbc.uw.edu.pl. [dostęp 2021-03-12].
- Anna Stolarczyk: Język haseł przedmiotowych a język deskryptowy – rozwiązania, problemy, pytania. sbp.pl. [dostęp 2021-03-12].
- Język haseł przedmiotowych – podstawowe definicje. skryba.inib.uj.edu.pl. [dostęp 2021-03-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
