hrvatski jezik
Obszar Chorwacja, Wojwodina, Bośnia i Hercegowina, Słowenia i inne
Liczba mówiących 5,5 mln
Pismo/alfabet alfabet chorwacki
Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy  Chorwacja
 Bośnia i Hercegowina[1]

Pozostałe miejsca:

Serbia (jeden z sześciu języków urzędowych Wojwodiny)

Organ regulujący Instytut Języka Chorwackiego i Lingwistyki
Ethnologue 1 narodowy↗
Kody języka
ISO 639-1 hr
ISO 639-2 hrv
Kod ISO 639-3↗ hrv
IETF hr
Glottolog croa1245
Ethnologue hrv
SIL hrv
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku chorwackim
Słownik języka chorwackiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
Obszar użycia (rok 2006)
Płyta z Baški, 1100.
Modlitewnik (1380–1400)

Język chorwacki (chorw. hrvatski jezik) – język indoeuropejski z grupy zachodniej języków południowosłowiańskich[2]. Jest używany przez Chorwatów[3], zamieszkujących Chorwację, Bośnię i Hercegowinę, serbską Wojwodinę i sąsiednie kraje. Jest językiem urzędowym Chorwacji, a także jednym z języków urzędowych Bośni i Hercegowiny[2] oraz Unii Europejskiej[4]. W pobliskich krajach bałkańskich, takich jak Serbia i Czarnogóra, chorwacki funkcjonuje jako język mniejszościowy[2]. Łącznie jako mową ojczystą posługuje się nim ok. 5,5 mln osób[2].

Status mowy chorwackiej i kwestia jej odrębności względem języka serbskiego jest przedmiotem kontrowersji politycznej[5][6]. Oba języki, na poziomie form literackich, są do siebie zbliżone[7] i zachowują dobrą wzajemną zrozumiałość[8]. Serbski, w odróżnieniu od chorwackiego, charakteryzuje się przywiązaniem do prawosławia i alfabetu cyrylickiego, chorwacki jest zaś kojarzony z katolicyzmem i pismem łacińskim[8][9]. Różnice między językami uwidaczniają się na płaszczyźnie słownictwa – oba języki mają bowiem różne preferencje leksykalne[9] oraz główne źródła zapożyczeń[8]. Najbardziej wyraźne podziały językowe istnieją jednak nie w ramach standardów o zasięgu ogólnonarodowym, lecz na poziomie silnie zróżnicowanych gwar miejscowych[6].

Status państwowego język chorwacki (wraz z alfabetem łacińskim) otrzymał na mocy konstytucji Republiki Chorwacji z 22 grudnia 1990 r.[6] W Chorwacji panują politycznie umotywowane dążności purystyczne[6].

Alfabet

 Osobny artykuł: Alfabet chorwacki.

Do zapisu języka chorwackiego używa się dostosowanej formy alfabetu łacińskiego, wzbogaconej o dodatkowe znaki diakrytyczne (zob. alfabet chorwacki). Sposób zapisu został ostatecznie ustalony w XIX w. podczas wielkiej reformy językowej. Alfabet zawiera 30 liter, z czego trzy są dwuznakami. Są to: A, B, C, Č, Ć, D, Dž, Đ, E, F, G, H, I, J, K, L, Lj, M, N, Nj, O, P, R, S, Š, T, U, V, Z, Ž.

Historia

Pierwsze wzmianki o języku chorwackim sięgają IX wieku, kiedy język staro-cerkiewno-słowiański został przyjęty jako język liturgii. Język był stopniowo przyswajany do nieliturgicznych celów i stał się znany jako chorwacka wersja języka starosłowiańskiego. Obie wersje języka, liturgiczna i nieliturgiczna, były kontynuowane jako część głagolicy od połowy IX wieku.

Aż do końca XI wieku średniowieczne chorwackie teksty były pisane trzema alfabetami: łacińskim, głagolicą oraz chorwacką cyrylicą, a także w trzech językach: chorwackim, łacińskim oraz starosłowiańskim. Ten ostatni rozwinął się w chorwacki wariant języka cerkiewnosłowiańskiego między XII a XVI wiekiem.

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Sytuacja socjolingwistyczna

Język chorwacki jako język standardowy opiera się na narzeczu sztokawskim, najbardziej rozpowszechnionym na serbsko-chorwackim obszarze językowym[10]. Na poziomie ustandaryzowanych form literackich chorwacki, serbski, bośniacki i czarnogórski bywają traktowane jako narodowe odmiany policentrycznego języka standardowego[11], określanego kontrowersyjnym mianem języka serbsko-chorwackiego (lub sztokawszczyzną literacką)[12]. Rozróżnienie między tymi etnolektami opiera się w większej mierze na uwarunkowaniach socjopolitycznych aniżeli czynnikach lingwistycznych[13]. Różnice między serbskim a chorwackim bywają uwypuklane i wyolbrzymiane z pobudek politycznych[14]. Kwestia odrębności języka chorwackiego jest dla Chorwatów szczególnie istotna ze względu na powszechne na gruncie europejskim postrzeganie mowy jako konstytutywnego czynnika tożsamości narodowej[15].

Oprócz sztokawszczyzny na terytorium Chorwacji funkcjonują gwary kajkawskie i czakawskie[6], które nie tworzą podstawy żadnego ze współczesnych języków standardowych. Dialektami tymi posługuje się wyłącznie część Chorwatów i są one znacznie odmienne zarówno względem gwar sztokawskich, jak i wywodzących się z nich standardów językowych. Badacz Roman Szul porównał rozmiar odrębności gwarowych do różnicy między polskim a czeskim[16]. Najbardziej wyraźne podziały językowe na obszarze byłej Jugosławii nie pokrywają się zatem z panującymi podziałami narodowymi[6]. Przypadek języka serbskiego i chorwackiego bywa porównywany do relacji między angielszczyzną amerykańską i brytyjską[15].

Mianem języka serbsko-chorwackiego w dalszym ciągu określa się wspólną podstawę, na której oparto oficjalnie uznane języki standardowe, mimo że stosowanie tego terminu budzi kontrowersje wśród ich rodowitych użytkoników[17]. W Chorwacji upowszechniony jest pogląd, że język urzędowy Jugosławii, zwany wtedy oficjalnie „serbsko-chorwackim”, był sztucznym tworem politycznym mającym na celu zunifikowanie dwóch odrębnych narodów[18]. W krajach byłej Jugosławii termin ten współcześnie zastępuje się określeniami takimi jak „język serbski”, „język chorwacki”, „język bośniacki” i „język czarnogórski”.

Różnice

Rozbieżności występujące między standardami dialektu sztokawskiego – serbskim, chorwackim, bośniackim i czarnogórskim – są niewielkie i nie uniemożliwiają porozumienia między użytkownikami języka[19]. Określane są jako mniej poważne niż różnice między standardowymi wariantami angielszczyzny w Wielkiej Brytanii, Irlandii, USA, Kanadzie, Australii[20][21], francuskiego we Francji, Belgii, Kanadzie i Afryce[22], niemieckiego w Niemczech, Austrii, Szwajcarii[23], hiszpańskiego w Hiszpanii i Ameryce Łacińskiej[22], niderlandzkiego w Holandii i Belgii[21] portugalskiego w Portugalii i Brazylii[22], hindustańskiego w Indiach i Pakistanie[22][24].

Standard chorwacki charakteryzuje się wymową i pisownią ijekawską (związaną z odmiennym rozwojem prasłowiańskiej jaci) i wyłącznym użyciem alfabetu łacińskiego. Istnieje także zasadnicza różnica w zakresie składni: w serbskim rzadko używa się bezokolicznika, a zamiast tego funkcjonuje konstrukcja „da + czasownik odmieniony”[25]. Od standardowego chorwackiego odróżnia go również szereg różnic leksykalnych; przykładowe różnice w słownictwie przedstawiono w poniższej tabeli:

Polski Język chorwacki Język chorwacki
porównanie usporedba поређење (poređenje)
Europa Europa Европа (Evropa)
Holandia Nizozemska Холандија (Holandija)
Włosi Talijani Италијани (Italijani)
wszechświat svemir васиона (vasiona)
kręgosłup kralježnica кичма (kičma)
powietrze zrak ваздух (vazduh)
wychowanie odgoj васпитање (vaspitanje)
tydzień tjedan седмица (sedmica)
historia povijest историја (istorija)
spodnie hlače панталоне (pantalone)
brzuch trbuh стомак (stomak)
nauka znanost наука (nauka)
osobiście osobno лично (lično)
osoba osoba лице (lice)
Narody Zjednoczone Ujedinjeni Narodi Уједињене Нације (Ujedinjene Nacije)
chleb kruh хлеб (hleb)
sztuczny umjetan вештачки (veštački)
krzyż križ крст (krst)
demokracja demokracija демократија (demokratija)
wyspa otok острво (ostrvo)
oficer časnik официр (oficir)
ruch uliczny cestovni promet друмски саобраћај (drumski saobraćaj)
autostrada autocesta аутопут (autoput)
długość duljina дужина (dužina)
związek udruga удружење (udruženje)
fabryka tvornica фабрика (fabrika)
ogólnie opće опште (opšte)
Chrystus Krist Hrist (Христ), Христoс (Hristos)
przepraszam oprosti извини (izvini)

Chorwacja ma purystyczną politykę językową[6][26][27]. Powstała z ogólnej atmosfery nacjonalizmu, którą ogarnięte były elity intelektualne[28].

Zobacz też

W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem:
Język chorwacki
Zobacz hasło chorwacki w Wikisłowniku

Przypisy

  1. ↑ Footitt Hilary, Michael Kelly: Languages at War: Policies and Practices of Language Contacts in Conflict. Palgrave Macmillan, 2012, s. 111–120. ISBN 0-230-36877-8. (ang.)
  2. ↑ a b c d Georg Rehm, Hans Uszkoreit, The Croatian Language in the Digital Age, Springer Science & Business Media, 2012, s. 50, ISBN 978-3-642-30882-6 (ang.).
  3. ↑ E.C. Hawkesworth, Serbian-Croatian-Bosnian Linguistic Complex, [w:] Encyclopedia of Language and Linguistics, wyd. 2, 2006 (ang.).
  4. ↑ Stefania Baroncelli i inni, Teaching and Learning the European Union: Traditional and Innovative Methods, Springer Science & Business Media, 2013, s. 135, ISBN 978-94-007-7043-0 (ang.).
  5. ↑ Ralph W. Fasold, Jeffrey Connor-Linton, An Introduction to Language and Linguistics, Cambridge University Press, 2006, s. 389, ISBN 978-0-521-84768-1 (ang.).
  6. ↑ a b c d e f g Krzysztof Krysieniel, Gdy wspólny (?) język dzieli... Polityczne i prawne skutki rozpadu języka serbsko-chorwackiego (względnie chorwacko-serbskiego), „Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne”, 26, 2017, DOI: 10.4467/2543733XSSB.17.023.8321.
  7. ↑ Journal of Croatian Studies, t. 41–43, Croatian Academy of America., 2000, s. 4 (ang.).
  8. ↑ a b c Richard Deutsch, Perspectives: Anthropology, CourseWise Pub., 1999, s. 93, ISBN 978-0-395-96597-9 (ang.).
  9. ↑ a b Ronald Wardhaugh, Janet M. Fuller, An Introduction to Sociolinguistics, John Wiley & Sons, 24 października 2014, s. 31, ISBN 978-1-118-73240-3 [dostęp 2020-02-12] (ang.).
  10. ↑ Collegium Antropologicum, School of Biological Anthropology, 1991, s. 311 (ang.).
  11. ↑ Nikola Vučić, Većina lingvista ne želi biti u konfliktu s vladajućom ideologijom, Urban magazin, 15 czerwca 2016, s. 46–49, ISSN 1986-6143 [dostęp 2019-01-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-22] (chorw.).
  12. ↑ Mate Kapović, Language, Ideology and Politics in Croatia, „Slavia centralis”, IV/2, 2011 (ang.).
  13. ↑ Jean Jacques Weber, Multilingualism, Education and Change, Peter Lang, 2009, s. 116, ISBN 978-3-631-57285-6 (ang.).
  14. ↑ Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, John Wiley & Sons, 2011, s. 431, ISBN 978-1-4443-5968-8 (ang.).
  15. ↑ a b Dennison I. Rusinow: Yugoslavia: Oblique Insights and Observations. University of Pittsburgh Pre, 2008, s. 348. (ang.)
  16. ↑ Roman Szul, Język, naród, państwo: język jako zjawisko polityczne, Wydawn. Naukowe PWN, 2009, s. 2009, ISBN 978-83-01-15793-7.
  17. ↑ Philipp Strazny, Encyclopedia of Linguistics, Routledge, 2013, s. 957, ISBN 978-1-135-45522-4 (ang.).
  18. ↑ David Bruce Macdonald: Balkan Holocausts?: Serbian and Croatian Victim Centred Propaganda and the War in Yugoslavia. Manchester University Press, 2013. (ang.)
  19. ↑ Snježana Kordić, Jezik i nacionalizam, Zagrzeb: Durieux, 2010 (Rotulus Universitas), s. 78–90, DOI: 10.2139/ssrn.3467646, ISBN 978-953-188-311-5, LCCN 2011520778, OCLC 729837512, OL: 15270636W (serb.-chorw.).
  20. ↑ Sean McLennan. Sociolinguistic Analysis of "Serbo-Croatian". „Calgary Working Papers in Linguistics”. 18, s. 107, 1996. ISSN 0823-0579 (ang.). 
  21. ↑ a b Bernhard Gröschel. Postjugoslavische Amtssprachenregelungen – Soziolinguistische Argumente gegen die Einheitlichkeit des Serbokroatischen?. „Srpski jezik”. 8 (1-2), s. 180-181, 2003. ISSN 0354-9259 (niem.). 
  22. ↑ a b c d Thomas Paul-Louis. Le serbo-croate (bosniaque, croate, monténégrin, serbe): de l’étude d’une langue à l’identité des langues. „Revue des études slaves”. 74 (2-3), s. 318, 325, Paryż 2003. ISSN 0080-2557 (fr.). 
  23. ↑ Hans-Dieter Pohl: Serbokroatisch – Rückblick und Ausblick. W: Ingeborg Ohnheiser: Wechselbeziehungen zwischen slawischen Sprachen, Literaturen und Kulturen in Vergangenheit und Gegenwart. Innsbruck: Non Lieu, 1996, s. 219, seria: Innsbrucker Beiträge zur Kulturwissenschaft, Slavica aenipontana ; 4. OCLC 243829127. (niem.)
  24. ↑ Daniel Blum: Sprache und Politik. Würzburg: Ergon, 2002, s. 125–126, seria: Beiträge zur Südasienforschung ; 192. ISBN 3-89913-253-X. OCLC 51961066. (niem.)
  25. ↑ Karol Cyprowski, W jakim języku się mówi w byłej Jugosławii?, Woofla Świat Języków Obcych, 22 sierpnia 2010 [dostęp 2020-02-12].
  26. ↑ Snježana Kordić: Što je (ne)standardno za kroatiste?. W: Alexander Bierich: Varietäten im Slavischen. Frankfurt nad Menem: Peter Lang, 2009, s. 313-330, seria: Heidelberger Publikationen zur Slavistik, Linguistische Reihe ; 17. ISBN 978-3-631-57010-4. OCLC 319695935. (serb.-chorw.)
  27. ↑ Snježana Kordić: Die aktuelle Sprachzensur in Kroatien. W: Bernhard Symanzik, Gerhard Birkfellner, Alfred Sproede: Sprache – Literatur – Politik. Osteuropa im Wandel: Beiträge zu einem Symposium in Münster, 28./29. Juli 2003. Hamburg: Dr. Kovač, 2004, s. 259–272, seria: Studien zur Slavistik ; 10. ISBN 3-8300-1215-2. OCLC 57222231. (niem.)
  28. ↑ Maciej Czerwiński: Język – ideologia – naród: polityka językowa w Chorwacji a język mediów. Kraków: Scriptum, 2005, s. 15. ISBN 83-60163-04-9. OCLC 64586273.
p • d • e
Języki Unii Europejskiej
Unia Europejska

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Betonové Jímky Rokycany Szamba betonowe Legionowo ts2 space ts2 space vsat ts2 satellite claims to be legal

Podziel się