Heksan
|
|
Nazewnictwo
|
|
Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
|
heksan
|
Inne nazwy i oznaczenia
|
n-heksan
|
|
Ogólne informacje
|
Wzór sumaryczny
|
C6H14
|
Masa molowa
|
86,18 g/mol
|
Wygląd
|
bezbarwna, łatwopalna ciecz[1]
|
Identyfikacja
|
Numer CAS
|
110-54-3
|
PubChem
|
8058
|
|
InChI
|
InChI=1S/C6H14/c1-3-5-6-4-2/h3-6H2,1-2H3
|
InChIKey
|
VLKZOEOYAKHREP-UHFFFAOYSA-N
|
|
Właściwości
|
|
Gęstość
|
0,6594 g/cm³ (20 °C)[3]; ciecz 0,66 g/cm³[2]; ciecz
|
|
Rozpuszczalność w wodzie
|
9,5 mg/l[4]
|
w innych rozpuszczalnikach
|
etanol: bez ograniczeń[1]
|
|
Temperatura topnienia
|
-95,4 °C[5] -95,3– -94,3 °C[4][6]
|
Temperatura wrzenia
|
68,7 °C[5] 67–69 °C[4][1][6]
|
Punkt krytyczny
|
234,64 °C[5]; 3,042 MPa[5]
|
logP
|
3,9[2]
|
Lepkość
|
0,31 cP (20 °C)[7]
|
Napięcie powierzchniowe
|
18,5 mN/m (20 °C)[8]
|
|
|
Niebezpieczeństwa
|
Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich
|
|
Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
|
Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[10]
|
|
|
Zwroty H
|
H225, H361f, H304, H373, H315, H336, H411
|
Zwroty P
|
P210, P261, P273, P281, P301+P310, P331
|
|
Europejskie oznakowanie substancji
|
oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
|
Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[10]
|
|
|
|
Łatwopalny (F)
|
Szkodliwy (Xn)
|
Groźny dla środowiska (N)
|
|
|
Zwroty R
|
R11, R38, R48/20, R62, R65, R67, R51/53
|
Zwroty S
|
S2, S9, S16, S29, S33, S36/37, S61, S62
|
|
Temperatura zapłonu
|
-22 °C[2]
|
Temperatura samozapłonu
|
225 °C[2]
|
Numer RTECS
|
MN9275000
|
Dawka śmiertelna
|
LD50 25 g/kg (szczur, doustnie)
|
|
Podobne związki
|
Podobne związki
|
heksen, heksyn, cykloheksan
|
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
|
|
Multimedia w Wikimedia Commons
|
|
|
Hasło w Wikisłowniku
|
|
Heksan – organiczny związek chemiczny z grupy alkanów. Izomery heksanu są bardzo niereaktywne oraz są często stosowane jako rozpuszczalniki w reakcjach organicznych, ponieważ są wysoce niepolarne. Wchodzą również w skład benzyn.
Izomery
Heksan ma pięć izomerów:
Produkcja
Heksan jest produkowany w wyniku rafinacji ropy naftowej. Wyjściowa mieszanina frakcji silnie zależy od źródła surowca i wymuszenia rafinacji. Przemysłowy produkt (zwykle około 50% wagowych n-heksanu) jest frakcją wrzącą w temperaturze 65–70 °C.
Toksyczność
Inhalacje parami heksanu w wysokim stężeniu wywołują stan słabej euforii, połączonej z sennością, zawrotami głowy oraz nudnościami.
Stałe odurzenie heksanem było obserwowane u pracowników w wytwórniach butów, zakładach odnawiających meble oraz w zakładach samochodowych. Pierwsze objawy to osłabienie sprawności ruchowej mięśni, poprzedzone mrowieniem i skurczami kończyn. W odosobnionych przypadkach, obserwowany jest zanik mięśni szkieletowych, połączony z utratą koordynacji i osłabieniem wzroku[11].
Podobne objawy są obserwowane w przypadku zwierząt. Są one połączone z degeneracją obwodowego układu nerwowego (czasem również ośrodkowego układu nerwowego), rozpoczynając od niektórych dłuższych i szerszych aksonów. Toksyczność nie jest przynależna do samego heksanu, ale do jednego z produktów jego metabolizmu: heksa-2,5-dionu należącego do grupy ketonów. Jest on podejrzewany o reagowanie z grupą aminową bocznego łańcucha lizyny pozostawianej w białkach, co skutkuje krzyżowaniem i stratą funkcji białkowych.
Efekty zatrucia heksanem nie są długotrwałe i zwykle zanikają stopniowo po jednej do trzech godzin od końca narażenia na kontakt.
Przypisy
- ↑ a b c Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
- ↑ a b c d Hexane, [w:] PubChem, United States National Library of Medicine, CID: 8058 [dostęp 2020-03-20] (ang.).
- ↑ Kleiber, Joh i Span 2010 ↓, s. 311.
- ↑ a b c n-Hexane, [w:] ChemIDplus, United States National Library of Medicine [dostęp 2012-11-01] (ang.).
- ↑ a b c d Kleiber, Joh i Span 2010 ↓, s. 304.
- ↑ a b Heksan (nr 32293) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski.
- ↑ Kleiber, Joh i Span 2010 ↓, s. 354.
- ↑ Kleiber, Joh i Span 2010 ↓, s. 387.
- ↑ Robert J.R.J. Ouellette Robert J.R.J., J. DavidJ.D. Rawn J. DavidJ.D., Organic Chemistry. Structure, Mechanism, Synthesis, wyd. 2, Academic Press, s. 161, DOI: 10.1016/C2016-0-04004-4, ISBN 978-0-12-812838-1 (ang.).
- ↑ a b Heksan, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-04-07] (ang.).
- ↑ Institut national de recherche et de sécurité. (2005). „Hexane”. Fiche toxicologique n° 113, 8pp. (po francusku).
Bibliografia
- MichaelM. Kleiber MichaelM., RalphR. Joh RalphR., RolandR. Span RolandR., Properties of Pure Fluid Substances, [w:] VDI Heat Atlas, Springer Berlin Heidelberg, 2010, DOI: 10.1007/978-3-540-77877-6_18, ISBN 978-3-540-77876-9 (ang.).
Linki zewnętrzne
- NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards (izomery heksanu) (ang.)