Bródno
gmina wiejska
1867–1951[1]
Ilustracja
Gmach dawnego urzędu gminy Bródno przy ul. Tykocińskiej 32/34 (2009)
Państwo

 Polska

Województwo

1919–39: warszawskie
1945–51: warszawskie

Powiat

warszawski

Data powstania

13 stycznia 1867

Data likwidacji

15 maja 1951[2]

Siedziba

1867–1916: Bródno (ob. Nowe Bródno)
1916–1951: Targówek (ob. Zacisze)

Populacja (1943)
• liczba ludności


12,938

brak współrzędnych

Bródno – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1867–1951 w woj. warszawskim. Siedzibą władz gminy były początkowo Bródno (Nowe Bródno), a po włączeniu jego do Warszawy w 1916 roku siedzibą gminy był nominalnie Targówek (choć siedziba znajdowała sie na obszarze dzisiejszego Zacisza, ponieważ Targówek Mieszkaniowy i Targówek Fabryczny włączono także do Warszawy w 1916 roku)[3].

Gmach dawnego urzędu gminy Bródno znajdował się przy współczesnej ulicy Tykocińskiej 32/34 w Warszawie (na zdjęciu w infoboxie). Obecnie mieści się tam przychodnia zdrowia.

Historia

Gmina Bródno powstała 13 stycznia 1867 roku w związku z reformą gminną w Królestwie Polskim. Należała do powiatu warszawskiego w guberni warszawskiej[4][5][6].

W 1889 roku wieś Targówek otrzymała status osady miejskiej[7].

6 lutego 1890 roku do Warszawy włączono Nową Pragę, Targówek (południowy) i Kamionek[8][9][10].

1 kwietnia 1916, na mocy rozporządzenia generał-gubernatora Hansa Hartwiga von Beselera, z gminy Bródno miały być wyłączone i włączone do Warszawy: przedmieście Pelcowizna, Ustronie, Nowe Bródno, Targówek i Utrata[11]. Rok później sprecyzowano dokładny przebieg granic Warszawy, w związku z czym obszar włączony do Warszawy opisano dokładniej, przy czym uległ on pewnym zmianom lokalnym (m.in. włączono do Warszawy tylko południową część Targówka, a nie – jak zakładano wcześniej – cały). Ostatecznie do Warszawy włączono:[12][13]:

W okresie międzywojennym gmina Bródno należała do powiatu warszawskiego w woj. warszawskim.

1 lipca 1924 z części obszaru gminy Bródno utworzono gminę Marki:

20 października 1933 gminę Bródno podzielono na 9 gromad (skład gromad w nawiasie)[16]:

27 września 1938 z gminy Bródno wyłączono obszar o ogólnej powierzchni około 450 ha, zawarty pomiędzy dotychczasową granicą powiatu prasko-warszawskiego w m. st. Warszawie (opis granicy w przypisie[17]) i włączono go do powiatu prasko-warszawskiego w Warszawie[18]. W praktyce oznaczało to włączenie do Warszawy Annopola i zachodniego Żerania z gromady Żerań[19].

1 kwietnia 1939 do gminy Bródno przyłączono gromadę Kozia Górka (Kawęczyńska) z gminy Wawer[20].

Podczas II wojny światowej w Generalnym Gubernatorstwie, w dystrykcie warszawskim. Okupant przekształcił 1 marca 1943 gromadę Aleksandrów w gromadę Ugory, po czym gmina Bródno składała się w 1943 roku z 10 gromad i liczyła 12,938 mieszkańców: Białołęka (628 mieszkańców), Bródno (1534), Brzeziny (345), Elsnerów (928), Grodzisk (317), Kozia Górka (38), Targówek-Osiedle (5037), Ugory (669), Zacisze (2350) i Żerań (1092)[21].

Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną sprzed wojny, przynależąc do województwa warszawskiego.

15 maja 1951 gmina Bródno została zniesiona, a jej obszar włączony do Warszawy[2]:

Jedynie gromady Brzeziny i Grodzisk włączono do gminy Marki[2] (włączono je do Warszawy dopiero 1 lutego 1977[22]).

Zmiany terytorialne

Przynależość gminna miejscowości gminy Bródno na przestrzeni lat[23].
Miejscowość 1867-01-13 1916-04-01 1924-07-01 1938-09-27 1939-04-01 1948-01-01 1951-05-15 1952-07-01
Aleksandrów Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Warszawa (m) Warszawa (m)
Annopol Bródno Bródno Bródno Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Białołęka Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Warszawa (m) Warszawa (m)
Bródno (folwark) Bródno Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Bródno Nowe Bródno Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Bródno Stare Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Warszawa (m) Warszawa (m)
Brzeziny Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Marki Marki
Czerwony Dwór Bródno Bródno Marki Marki Marki Marki Marki Pustelnik
Dotrzyma Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Warszawa (m) Warszawa (m)
Drewnica Bródno Bródno Marki Marki Marki Marki Marki Ząbki
Elsnerów Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Warszawa (m) Warszawa (m)
Golędzinów Bródno Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Grodzisk Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Marki Marki
Konstantynów Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Warszawa (m) Warszawa (m)
Lewicpol Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Warszawa (m) Warszawa (m)
Lewinów Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Warszawa (m) Warszawa (m)
Marki Bródno Bródno Marki Marki Marki Marki Marki Marki
Marywil Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Warszawa (m) Warszawa (m)
Kozia Górka (Kawęczyńska) Wawer Wawer Wawer Wawer Bródno Bródno Warszawa (m) Warszawa (m)
Pelcowizna Bródno Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Pustelnik Bródno Bródno Marki Marki Marki Marki Marki Pustelnik
Siwki Bródno Bródno Marki Marki Marki Marki Marki Zielonka
Struga Bródno Bródno Marki Marki Marki Marki Marki Pustelnik
Szmulowizna Bródno Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Targówek Południowy Bródno Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Targówek-Osiedle Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Warszawa (m) Warszawa (m)
Ugory Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Warszawa (m) Warszawa (m)
Ustronie Bródno Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Utrata Bródno Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Zacisze Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Warszawa (m) Warszawa (m)
Zielonka Bankowa Bródno Bródno Marki Marki Marki Zielonka Zielonka Zielonka
Zielonka-Letnisko Bródno Bródno Marki Marki Marki Zielonka Zielonka Zielonka
Żerań (Wschodni) Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Bródno Warszawa (m) Warszawa (m)
Żerań (Zachodni) Bródno Bródno Bródno Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)

Przypisy

  1. ↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. warszawskiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
  2. ↑ a b c Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 maja 1951 r. w sprawie zmiany granic miasta stołecznego Warszawy, Dz.U. z 1951 r. nr 27, poz. 199.
  3. ↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
  4. ↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
  5. ↑ Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, str. 359)
  6. ↑ Powiat warszawski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 99.
  7. ↑ Jelonek – Dokumentacja Geograficzna
  8. ↑ /Zb. Praw, seria II, tom 11, s. 75/
  9. ↑ Gawryszewski LUDNOŚĆ WARSZAWY W XX WIEKU.
  10. ↑ Trzebiński, Wojciech (1916–1993) ; Borkiewicz, Adam (1896–1958). Podziały administracyjne Królestwa Polskiego w okresie 1815-1918 r.: Zarys historyczny. Dokumentacja Geograficzna 1956 z. 4.
  11. ↑ Rozporządzenie dot. rozszerzenia warszawskiego okręgu miejskiego i wykonania planu dla zabudowania miasta Warszawy (Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego 1916 nr 29 poz 79)
  12. ↑ Rozporządzenie dot. ustanowienia granic miejskich Warszawy Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego 1917 nr 63 poz 259
  13. ↑ Dziennik Zarządu Miasta Stołecznego Warszawy. 1917 nr 129 (27 X)
  14. ↑ W miejscu tym znajduje się teraz Zespół Szkół Toruńska i SKM Warszawa-Toruńska
  15. ↑ Dz.U. z 1924 r. nr 44, poz. 469
  16. ↑ Warszawski Dziennik Wojewódzki: dla obszaru Województwa Warszawskiego. 1933, nr 14, poz. 136
  17. ↑ Nowa granica powiatu prasko-warszawskiego biegnie od punktu przecięcia się zachodniego brzegu drogi Białołęckiej z obecną granicą powiatu, biegnącą w tym miejscu wzdłuż ulicy Kondratowicza Ludwika w kierunku północno-wschodnim a następnie w północno-zachodnim brzegiem drogi Białołęckiej do miedzy rozgraniczającej grunty Fryderyka Klama z gruntami Serafina, stąd skręca w kierunku zachodnim i biegnie wspomnianą miedzą do drogi przebiegającej z „Dóbr Annopol” do „Osady Konstantynów – Józefówka”, dalej tą drogą wschodnim jej brzegiem przez grunty Józefa Stegnera, skręcając w kierunku zachodnim na długości około 100 m na granicy gruntów Józefa Stegnera i Michała Hildebranda, a stąd w kierunku północnym do terenów zajętych pod budowę kanału. Stąd granica skręca w kierunku południowo-zachodnim i biegnie południową stroną granicy wspomnianych gruntów zajętych pod kanał, przecinając linię kolejową, aż do przecięcia się z przedłużeniem południowej granicy gruntów sukcesorów Rudnickiego, skąd biegnie w kierunku południowo-zachodnim wzdłuż tego przedłużenia przez kanał i dalej południową, następnie zachodnią granicą gruntów sukcesorów Rudnickiego do dróżki i dalej tą dróżką przechodzącą przez tereny państwowe i sukcesorów Skowronka, a w dalszym przebiegu, rozgraniczającą grunty sukcesorów Skowronka i Józefa Dębowskiego od gruntów sukcesorów Zdziarskiego i gruntów Chilińskiego, do przecięcia się tej dróżki ze wschodnim brzegiem szosy Warszawa-Jabłonna, gdzie skręca w kierunku południowo-wschodnim i biegnie wschodnim brzegiem szosy Warszawa-Jabłonna do przecięcia się z przedłużeniem granicy terenów państwowych i gruntów Banaszewskiego. Od tego punktu granica załamuje się w kierunku południowo-zachodnim biegnąc granicą między terenami państwowymi a gruntami Banaszewskiego, Banku Handlowego, Restorfa i Dmochowskiej, a następnie wzdłuż prostej, biegnącej na przedłużeniu granicy terenów państwowych i Dmochowskiej, aż do przecięcia się tej prostej z obecną granicą powiatu w obrębie rzeki Wisły.
  18. ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 72, poz. 518
  19. ↑ Rozwój terytorialny Warszawy
  20. ↑ Dz.U. z 1939 r. nr 28, poz. 188
  21. ↑ Gemeinde- und Dorfverzeichnis für das Generalgouvernement (1943)
  22. ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 24, poz. 103
  23. ↑ Źródła w sekcji opisowej powyżej.
Powiat warszawski (1867–1952) (► GG)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Gminy wiejskie

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się