 |
Treść tego artykułu od 2023-02 należy opracować w taki sposób, aby nie uwypuklała nadmiernie polskiej specyfiki / aby nie zawężała się tylko do polskich warunków Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
Gloria in excelsis Deo (w skrócie Gloria; łac. „Chwała na wysokości Bogu”) – hymn starochrześcijański, jeden z chrześcijańskich śpiewów liturgicznych, stanowiący m.in. jedną z części stałych katolickiej mszy świętej oraz nabożeństw niektórych kościołów protestanckich (m.in. luterańskiego). W protestantyzmie i anglikanizmie znany też jako doksologia większa.
Wprowadzony przez św. Telesfora, wszedł do liturgii w latach 125-136[potrzebny przypis]. Gatunkowo jest to hymn, a jego tekst zaczerpnięty został z liturgii Kościołów wschodnich. W liturgii katolickiej i luterańskiej wykonywany jest po śpiewie Kyrie eleison i poprzedza kolektę. W liturgii anglikańskiej i metodystycznej śpiewany na zakończenie nabożeństwa eucharystycznego, po modlitwie postcommunio, a przed końcowym błogosławieństwem.
W liturgii kościołów chrześcijańskich Gloria in Excelsis występuje w dwóch zasadniczych formach. Pierwsza, starsza, opiera się wyłącznie na tekście biblijnym i przyjmowana jest bez późniejszych uzupełnień przez wyznania protestanckie stosujące się do zasady regulacyjnej (m.in. Kościoły ewangelicko-reformowane czy baptystyczne). Kościoły protestanckie, które są zwolennikami zasady normatywnej (np. luteranie i metodyści) używają ponadto wersji z późniejszym dodatkiem (Laudamus Te). Kościół katolicki w swojej liturgii mszalnej używa wyłącznie wersji z Laudamus Te.
Hymn Gloria in Excelsis, zwany też hymnem anielskim, pochodzi z Ewangelii według św. Łukasza, według których był śpiewany przez aniołów podczas narodzin Jezusa Chrystusa:
Chwała Bogu na wysokościach,
a na ziemi pokój ludziom,
których sobie upodobał.
W tej formie jest śpiewany przez wiele kościołów protestanckich podczas nabożeństw. Jest także zawarty w wielu chrześcijańskich hymnach i kolędach, np. Gdy się Chrystus rodzi, czy Na cichy, ciemny, śpiący świat.
| Tekst łaciński | Przekład rzymskokatolicki | Przekład metodystyczny[1] |
Gloria in excelsis Deo |
Chwała na wysokości Bogu |
Chwała Bogu na wysokości, |
W klasycznym rycie rzymskim hymn ten jest wykonywany we wspomnienia klasy I, II i III. Używa się go również w niedziele, oprócz niedziel Adwentu i Wielkiego Postu (chyba że w te niedziele przypada uroczystość albo święto[2]). W dni ferialne (powszednie) w mszach wotywnych oraz w mszach pogrzebowych jest on opuszczany.
W postaci chorałowej Gloria in Excelsis był śpiewem dialogowanym, wykonywanym (szczególnie w zakonach) przez dwa chóry. Z czasem zredukowany do recytacji przez celebransa przy możliwości równoczesnego wykonania np. przez chór lub zespół wokalno-instrumentalny. Od czasów średniowiecza często opracowywany muzycznie (np. wielogłosowo) w ramach cykli mszalnych.
W księgach liturgicznych po reformie Soboru Watykańskiego II wprowadzono tłumaczenia na języki narodowe, co jednak nie ogranicza możliwości wykonania w tym miejscu łacińskiego Gloria z repertuaru chorałowego. Może być śpiewany albo recytowany. Wykonują go wierni z kapłanem, wierni ze scholą na przemian albo schola[3].
W nowym porządku mszy Chwała na wysokości śpiewa się w niedziele (oprócz niedziel Adwentu i Wielkiego Postu), uroczystości i święta (w tym w czasie Adwentu i Wielkiego Postu) oraz w czasie oktaw uroczystości Narodzenia Pańskiego i Zmartwychwstania Pańskiego. Można go użyć w szczególnych okazjach. Opuszcza się go podczas wspomnień obowiązkowych i dowolnych oraz w dniach powszednich okresu Adwentu, Bożego Narodzenia, Wielkiego Postu, okresu wielkanocnego, okresu zwykłego w ciągu roku, w mszach za zmarłych i w mszach pogrzebowych. Używa się go tylko podczas mszy (w tym roratnich i wotywnych).
Podczas Mszy Wieczerzy Pańskiej oraz Wigilii Paschalnej w czasie uroczystego śpiewu hymnu Chwała na wysokości biją wszystkie dzwony i gongi w kościele.
W liturgii Kościołów luterańskich Gloria in excelsis śpiewana jest po śpiewie Kyrie eleison, a przed kolektą. W zależności od okresu liturgicznego, tradycji liturgicznej i kraju śpiewane są jej różne wersje.
W Kościele Ewangelicko-Augsburskim w RP obowiązują następujące zasady[4]:
Podczas nabożeństwa głównego Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP zazwyczaj nie występuje Gloria in Excelsis. Kalwińskie nabożeństwa cechują się surowością, prostotą i oparciem liturgii wyłącznie na Biblii (zasada regulacyjna). Liturgia wstępna obejmuje jedynie pieśń zboru, introit (psalm wstępny) zakończony Gloria Patri, pozdrowienie zboru i modlitwę o błogosławieństwo dla nabożeństwa. Jednak podczas nabożeństw uroczystych, którym towarzyszy wyznanie grzechów już na początku nabożeństwa, oprócz spowiedzi powszechnej, która ma miejsce zawsze przed sprawowaniem sakramentu Wieczerzy Pańskiej, po introicie istnieje możliwość zastąpienia Gloria Patri biblijną wersją Gloria in Excelsis zgodnie z formułą warszawską[5], stosowaną także przez polskich luteranów:
Początkowe słowa tego hymnu tworzą grafikę znaczka pocztowego Poczty Polskiej, wydanego z okazji Świąt Bożego Narodzenia 2010 r.[6].
| Wstęp |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liturgia spowiednia |
| ||||||
| Liturgia wstępna |
| ||||||
| Liturgia Słowa Bożego |
| ||||||
| Liturgia Sakramentu Ołtarza |
| ||||||
| Liturgia końcowa |
| ||||||
| Agendy i śpiewniki |
|
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.