Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych
Flaga Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych
Historia
Państwo
Polska
Sformowanie
1926
Tradycje
Rodowód
Generalny Inspektor Sił Zbrojnych
Dowódcy
Pierwszy
marsz. Józef Piłsudski
Organizacja
Dyslokacja
garnizon Warszawa
Formacja
naczelna władza wojskowa
Podległość
Prezydent RP
Ekslibris GISZ przedstawiający profil marsz. Piłsudskiego
Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych (GISZ) – organ pracy Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych, powołany dekretem Prezydenta RP Ignacego Mościckiego z dnia 6 sierpnia 1926 o sprawowaniu dowództwa nad siłami zbrojnymi w czasie pokoju i ustanowieniu Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych[1] .
Generalny Inspektor Sił Zbrojnych – generał przewidziany na Naczelnego Wodza [2] i zastępca przewodniczącego Komitetu Obrony Rzeczypospolitej [3] . Za pośrednictwem Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych i Ministra Spraw Wojskowych zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi w czasie pokoju sprawował Prezydent RP[4] . Inspektor nie był odpowiedzialny przed Sejmem i rządem (podlegał bezpośrednio prezydentowi)[5] .
6 maja 1936 roku generał dywizji Edward Śmigły-Rydz zatwierdził wzór i regulamin Odznaki Pamiątkowej Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych . Odznaka była „symboliczną i drogą pamiątką pełnienia zaszczytnej służby w GISZ w okresie od 6 VIII 1926 r. do 12 V 1935 r. pod rozkazami Józefa Piłsudskiego Pierwszego Marszałka Polski, jako Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych” [6] .
Pomimo rozwiązania w 1947 roku Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie , stanowisko Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych zostało zachowane przez polski rząd na uchodźstwie do 1980 roku.
Generalni Inspektorzy Sił Zbrojnych
Po roku 1980 w miejsce GISZ-u utworzona została Rada Wojskowa, której przewodził gen. dyw. Klemens Rudnicki .
Organizacja pokojowa GISZ
Generalny Inspektor Sił Zbrojnych
Inspektorzy Armii i Generałowie do Prac oraz Generałowie Inspekcjonujący w zakresie ich pracy inspekcyjnej[10]
Sztab Generalny (od 22 grudnia 1928 – Sztab Główny[11] )
Biuro Inspekcji
Gabinet Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych
Samodzielny Referat Personalny
Biuro do Prac Komitetu Obrony Państwa (od 1936 Sekretariat Komitetu Obrony Rzeczypospolitej podporządkowany szefowi SG)
Komitet do Spraw Uzbrojenia i Sprzętu
Komitet Wyższej Szkoły Wojennej (powołany 30 VII 1932)
Wyższa Szkoła Wojenna w Warszawie (od 11 VIII 1932)
Wojskowe Biuro Historyczne w Warszawie
Biuro Kapituły Orderu Virtuti Militari (od 1 VIII 1931[12] )
Kolumna Samochodowa GISZ w Warszawie
Oficerowie GISZ w latach 1926–1939
Szefowie Biura Inspekcji – I oficerowie do zleceń przy Generalnym Inspektorze Sił Zbrojnych
Samodzielny Referat Personalny
Oficerowie GISZ
Obsada personalna GISZ w marcu 1939
Obsada personalna GISZ w marcu 1939. Gwiazdką przy nazwisku oznaczono oficerów należących do rezerwy personalnej oficerów przy Inspektorze Saperów i przydzielonych poszczególnym inspektorom armii oraz generałom do prac przy GISZ[17] .
; Biuro Inspektora[18]
I oficer do zleceń GISZ – płk dypl. art. Kazimierz Glabisz (1929 – IX 1939)
II oficer do zleceń GISZ – płk dypl. piech. Tadeusz Münnich
I adiutant – mjr kaw. Jerzy Krzeczkowski
II adiutant – rtm. Edward Mańkowski
; Biuro Inspekcji GISZ[18]
szef biura – płk dypl. kaw. Leon Strzelecki
zastępca szefa i oficer ds. wyszkolenia – ppłk dypl. piech. Feliks Henryk Machnowski
pomocnik szefa Kapituły Orderu Virtuti Militari – kpt. piech. Franciszek Sakowski
oficer dyspozycyjny Biura Inspekcji – ppłk dypl. piech. Bronisław Kowalczewski
oficer dyspozycyjny Biura Inspekcji – ppłk dypl. piech. Bronisław Szostak
oficer dyspozycyjny – mjr dypl. art. Kazimierz Mieczysław Napieralski
oficer dyspozycyjny – mjr dypl. kaw. Mikołaj II Rodziewicz
oficer dyspozycyjny – mjr dypl. piech. Bogusław Makary Smoleń
oficer do zleceń – mjr kaw. Marian Bełcikowski
oficer do zleceń – mjr adm. (piech.) Władysław Gołąb
kierownik Samodzielnego Referatu Personalnego – mjr kaw. Aleksander Hrynkiewicz
kierownik Samodzielnego Referatu Informacyjnego – mjr żand. Kazimierz Kaciukiewicz
kierownik referatu ogólnego – mjr dypl. kaw. Witold Stefan Witkowski
referent – rtm. Stefan III Janowski
kierownik kancelarii – mjr adm. (piech.) Franciszek Skrzywanek
oficer – kpt. adm. (art.) Julian Konstanty Sternak
bibliotekarz – por. adm. (piech.) Adam Tabjan
kierownik kreślarni – kpt. adm. (art.) Ludwik Ćwirko-Godycki
oficer ds. administracji gmachu – kpt. tab. Gustaw Stachowicz
; Referat Rachunkowo-Kasowy GISZ[18]
kierownik referatu – mjr int. Karol Rolski
referent – kpt. int. Czesław Gąsiorkiewicz
referent – kpt. int. Kazimierz Marian Pluszyński
; Kolumna Samochodowa GISZ[18]
dowódca – kpt. br. panc. Franciszek Kawala
I zastępca dowódcy – kpt. kontr. br. panc. Jerzy Izydor Eggert
II zastępca dowódcy – kpt. adm. (piech.) Stanisław Mikruta
; Inspektorat Obrony Powietrznej Państwa[19]
Inspektor Obrony Powietrznej Państwa – gen. bryg. dr Józef Zając
szef sztabu – płk dypl. piech. Tadeusz Lubicz-Niezabitowski
szef wydziału ogólno-organizacyjnego – ppłk dypl. piech. Hipolit Słabicki
kierownik referatu – ppłk adm. (sap.) inż. Józef Szychowski
kierownik referatu organizacyjnego – mjr dypl. piech. Jerzy Zaremba
szef wydziału operacyjnego – ppłk. lot. Józef Jungraw
kierownik referatu – kpt. adm. (piech.) mgr Marcin Wiktor Langner
kierownik referatu – mjr uzbr. Zygfryd Alfons Piotr Bartel
szef wydziału artylerii przeciwlotniczej – ppłk dypl. art. Marian Jurecki
kierownik referatu – mjr dypl. art. Stanisław Dziewiszek
kierownik referatu – kpt. art. mgr Jakub Chmielewski
szef wydziału łączności – mjr łącz. Teodor Józef Stefan Lange
; Inspektoraty i oficerowie do prac[20]
inspektor armii „na odcinku Polesie” – gen. broni Kazimierz Sosnkowski
I oficer sztabu – ppłk dypl. piech. Franciszek Demel
II oficer sztabu – mjr dypl. piech. Edward Józef Ombach
III oficer sztabu – mjr dypl. adm. (art.) Józef Władysław Musielewicz
sekretarz komisji regulaminowej – ppłk dypl. piech. Kazimierz Wiśniowski
oficer komisji regulaminowej – ppłk art. Tadeusz Pietsch
oficer dyspozycyjny – mjr adm. (piech.) Jan Jawicz
referent łączności – mjr łącz. Stefan Śliwowski
referent uzbrojenia – mjr uzbr. Bronisław Juszkiewicz
referent artylerii – kpt. art. Stefan Konopka
oficer saperów – płk sap. Antoni Lukas *
wykonawca studiów – mjr sap. Zenon Lenczewski *
kierownik budowy – mjr sap. Stanisław Wacław Koźmiński *
kierownik budowy – kpt. sap. Marian Werner *
inspektor armii „na odcinku Warszawa” – gen. broni inż. Leon Berbecki
I oficer sztabu – ppłk dypl. art. Włodzimierz Gierowski
II oficer sztabu – wakat
p.o. III oficera sztabu – kpt. piech. Jan Brewiński
inspektor armii „na odcinku Poznań” – gen. dyw. Tadeusz Kutrzeba
I oficer sztabu – wakat
II oficer sztabu – ppłk dypl. piech. Józef Gryglaszewski
III oficer sztabu – mjr dypl. piech. Izydor Kwieciński
oficer saperów – ppłk dypl. sap. Leon Bianchi *
inspektor armii „na odcinku Lida” – gen. dyw. Mieczysław Norwid-Neugebauer
I oficer sztabu – płk dypl. kaw. Fryderyk Mally
II oficer sztabu – mjr dypl. piech. Jan Franciszek Wawrzkiewicz
III oficer sztabu – mjr dypl. art. Zbigniew Teobald Ewaryst Semilski
oficer ordynansowy – rtm. (adm.) Eugeniusz Baranowski-Tuhan-Mirza
oficer saperów – ppłk sap. Czesław Hellmann *
wykonawca studiów – mjr sap. Eugeniusz Niewiarowski *
inspektor armii „na odcinku Baranowicze” – gen. dyw. Tadeusz Piskor
I oficer sztabu – płk dypl. art. Jerzy Aleksander Zawisza
II oficer sztabu – mjr dypl. kaw. Tadeusz III Grabowski
III oficer sztabu – mjr adm. (art.) Jacek Stefan Brzeziński
sekretarz komisji regulaminowej – ppłk dypl. piech. Gustaw Wiktor Nowosielski
oficer komisji regulaminowej – ppłk dypl. piech. Włodzimierz Maria Krzyżanowski
oficer komisji regulaminowej – mjr piech. Andrzej Górnicki
oficer saperów – ppłk dypl. sap. Józef Ziętkiewicz *
wykonawca studiów – kpt. sap. inż. Adam Julian Kasperski *
inspektor armii „na odcinku Wołyń” – gen. dyw. Stanisław Burhardt-Bukacki
I oficer sztabu – płk dypl. piech. Stanisław Pelc
II oficer sztabu – ppłk art. Stanisław Marian Matzner
p.o. III oficera sztabu – rtm. adm. Jerzy Baliński
oficer ordynansowy – rtm. Jan Kościa
referent łączności – mjr łącz. Zygmunt Chimiak
oficer saperów – ppłk sap. Marian Kaufer *
wykonawca studiów – mjr sap. Karol Czarnecki *
generał do prac przy GISZ – gen. bryg. Stanisław Kwaśniewski
I oficer sztabu – mjr dypl. art. Jerzy Tadeusz Machwitz-Boguski
II oficer sztabu – wakat
p.o. III oficera sztabu – kpt. art. Jan Józef Michał Bukowski
generał do prac artyleryjskich przy GISZ – gen. bryg. Stanisław Miller
I oficer sztabu – ppłk dypl. art. Jan Ciałowicz
II oficer sztabu – mjr dypl. art. Jan Marian Milewski
p.o. III oficera sztabu – kpt. art. Józef Artur Mieczysław Szilagyi
; Inspektorat Armii we Lwowie[21]
inspektor armii – gen. dyw. Kazimierz Fabrycy
I oficer sztabu –
II oficer sztabu –
III oficer sztabu –
oficer ordynansowy –
referent –
oficer saperów –
wykonawca studiów –
wykonawca studiów –
kierownik kancelarii – kpt. adm. (piech.) Jan II Ostrowski
; Inspektorat Armii w Toruniu[22]
inspektor armii – gen. dyw. Władysław Bortnowski
I oficer sztabu –
II oficer sztabu –
III oficer sztabu –
oficer ordynansowy –
oficer saperów –
wykonawca studiów –
wykonawca studiów –
wykonawca studiów –
wykonawca studiów –
kierownik kancelarii – kpt. adm. (piech.) Stanisław VI Dąbrowski
; Inspektorat Armii w Wilnie[23]
inspektor armii – gen. dyw. Stefan Dąb-Biernacki
I oficer sztabu –
II oficer sztabu –
III oficer sztabu –
oficer ordynansowy –
referent łączności – mjr łącz. Marian Dorotycz-Malewicz
oficer saperów – ppłk dypl. sap. Leon Tyszyński *
wykonawca studiów – ppłk sap. Edward Marian Peristy *
wykonawca studiów – mjr sap. Tadeusz Mrazek *
wykonawca studiów – kpt. sap. Antoni Frelich *
oficer do prac w grupie fortyfikacyjnej – mjr sap. Kazimierz Jania *
oficer do prac w grupie fortyfikacyjnej – kpt. sap. Jerzy Marian Szukszta *
kierownik kancelarii – wakat
Przypisy
↑ Dz.U. z 1926 r. nr 79, poz. 445 .
↑ Art. 4 Dekretu Prezydenta RP z dnia 9 maja 1936 r. o sprawowaniu zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnemi i organizacji naczelnych władz wojskowych w czasie pokoju (Dz.U. z 1936 r. nr 38, poz. 286 ). Dekret wszedł w życie z chwilą ogłoszenia (12 maja) odwołując dekret o sprawowaniu dowództwa z 6 sierpnia 1926 r.
↑ Art. 11 § 1 Dekretu z 9 maja 1936 r.
↑ Art. 1 § 1 Dekretu z 9 maja 1936 r. Jego podstawą był art. 63 ust. 1 Konstytucji Kwietniowej mówiący, że Prezydent wydaje dekrety o zwierzchnictwie nad siłami zbrojnymi. Wg art. 56 dekrety takie mogły być wydawane w każdym czasie (bez konieczności upoważnienia przez Sejm lub jego zatwierdzenia), a zmieniane lub uchylane w ten sam sposób.
↑ Wedle art. 3 ust. 1 Konstytucji Kwietniowej Siły Zbrojne były organem państwa pozostającym pod zwierzchnictwem Prezydenta, wg art. 12 lit. d Prezydent był Zwierzchnikiem Sił Zbrojnych, art. 13 ust. 2 lit. d do jego prerogatyw zaliczał mianowanie i zwalnianie Naczelnego Wodza i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych.
↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 7 z 14 maja 1936 roku, poz. 85. Ewidencja odznaczonych oficerów i inne dokumenty wytworzone przez komisję odznaki pamiątkowej GISZ przechowywana jest w zbiorach archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku (zespół archiwalny nr 1).
↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej . „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych ”. Nr 7, s. 61, 13 maja 1935.
↑ Władysław Anders pełnił obowiązki Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych w czasie kiedy Tadeusz Bór-Komorowski przebywał w niewoli.
↑ Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 23 maja 1964 r. . „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej ”, s. 16, Nr 3 z 24 czerwca 1964.
↑ Pisownia stanowisk w brzmieniu określonym Dekretem z dnia 9 maja 1936 r.
↑ Dziennik Rozkazów Ministra Spraw Wojskowych z 22 grudnia 1928 r., Nr 36, poz. 396.
↑ Dziennik Rozkazów Ministra Spraw Wojskowych z 7 sierpnia 1931 r., Nr 24, poz. 304.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓ , Nr 48 z 3 listopada 1926 roku, s. 393.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓ , Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 303.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓ , Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 294.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓ , Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 304.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓ , s. 425-427.
↑ a b c d Rybka i Stepan 2006 ↓ , s. 416.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓ , s. 416-417.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓ , s. 417-418.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓ , s. 418.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓ , s. 418-419.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓ , s. 419.
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939 . Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1 .
Wacław Stachiewicz: Wierności dochować żołnierskiej : przygotowania wojenne w Polsce 1935-1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza . Warszawa: "Rytm", 1998. ISBN 83-86678-71-2 . brak strony w książce
PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń , Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9
Jan Andrzej Igielski, Zespół Akt Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych (1926–1939) . archiwumcaw.wp.mil.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
GISZ i pokrewne na archiwalnej stronie Onet WIEM. portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-14)].