Fatos Lubonja
Ilustracja
Fatos Lubonja w Willi Decjusza, październik 2009
Data i miejsce urodzenia

27 kwietnia 1951
Tirana

Narodowość

albańska

Dziedzina sztuki

literatura

Fatos Lubonja (ur. 27 kwietnia 1951 w Tiranie[1]) – albański pisarz, dziennikarz, wydawca, działacz praw człowieka.

Życiorys

Syn Liri i Todiego Lubonji, który w początkach lat siedemdziesiątych XX w. kierował albańskim radiem i telewizją[1]. W 1973 r. ukończył studia fizyczne na Uniwersytecie w Tiranie. W następnym roku stanął przed sądem oskarżony o uprawianie propagandy kontrrewolucyjnej[1]. Dowodem w sprawie był jego prywatny dziennik, znaleziony w czasie rewizji w mieszkaniu. Skazany początkowo na 7 lat więzienia, w drugim procesie na 16 lat więzienia. Pierwszą część kary odbywał w więzieniu w Tiranie, w kolejnych latach przebywał w obozach pracy: w Spaçu, Ballsh, Qafë Bar, ponownie w Spaçu, Burrelu i na koniec w obozie Kosovë e Madhe.

Wyszedł na wolność dopiero w 1991, po 17 latach odsiadki[1]. W latach 90. XX w. sekretarz albańskiego Komitetu Helsińskiego, działacz Forum Praw Człowieka, od 1994 wydawca czasopisma Përpjekja (Wysiłek)[1]. Sławę międzynarodową zyskał jako autor tekstów, sytuujących się na pograniczu antropologii i filozofii polityki, analizujących współczesną tożsamość Albańczyków i przemiany świadomości, specyficzne dla okresu transformacji. Osobne miejsce w jego twórczości zajmują wspomnienia więzienne, w których autor z niezwykłą przenikliwością analizuje postawy ludzi zamkniętych w obozie pracy. Występując przeciwko poparciu udzielanemu przez Albanię dla wojny w Iraku stracił stałą rubrykę w Shekulli – jednym z najbardziej poczytnych pism w Albanii. W jednym z artykułów polemicznych Lubonja zarzucił właścicielowi pisma – Koço Kokedhimie stosowanie cenzury i powiązania z rządzącą w Albanii ekipą. W 2003 r. stanął przed sądem, oskarżony o zniesławienie przez K.Kokedhimę, ale został oczyszczony z zarzutów.

Współtwórca (wraz z artystą Ardianem Iusufim) instalacji Postbllok-Checkpoint (2013), znajdującej się w centrum Tirany.

Teksty Fatosa Lubonji stały się dostępne także dla polskiego czytelnika dzięki tłumaczeniom Doroty Horodyskiej. Zbiór tekstów ukazał się także w formie książki, wydanej przez Pogranicze w 2005 r., z przedmową Konstantego Geberta. W latach 2002–2008 Lubonja czterokrotnie odwiedził Polskę. Uczestniczył w dwóch projektach, realizowanych przez Wydawnictwo Czarne: Nostalgia – o tęsknocie za komunizmem i Znikająca Europa. W październiku 2008 r. wziął udział w IV edycji Festiwalu Opowiadania we Wrocławiu. Zaprezentował tam opowiadanie „Nieopublikowany wstęp”.

Nagrody i wyróżnienia

W 2002 uzyskał Nagrodę Moravii, a w 2004 Nagrodę Herdera[1]. 8 października 2009 został uhonorowany nagrodą im. Sérgio Vieira de Mello przyznawaną za zasługi dla pokojowego współistnienia i współdziałania społeczeństw, religii i kultur[1]. Uroczystość wręczenia nagrody odbyła się w krakowskiej Willi Decjusza.

Dzieła wydane w języku albańskim

  • 1994: Në vitin e shtatëmbëdhjetë : ditar burgu : 1990-1991 (W siedemnastym roku: dziennik więzienny : 1990-1991)
  • 1994: Ploja e mbrame : roman nën petkun e një drame (Ostatnia rzeź)
  • 1996: Ridënimi (Drugi wyrok)
  • 1999: Liri e kërcënuar (Wolność zagrożona)
  • 1999: Trashëgimia kulturore e Shqipërisë në rrezik (Zagrożone dziedzictwo kulturowe Albanii)
  • 2010: Nëntëdhjeteshtata – Apokalipsi i rremë (1997 – fałszywa Apokalipsa).
  • 2021: Jetë burgu

Teksty w języku polskim poświęcone Fatosowi Lubonji

  • H. Bereza, ...wypiski, Wydawnictwo Forma, Szczecin 2006, s. 218–219, 228.
  • D. Horodyska, Albański dysydent w Kolegium Europy Wschodniej, rozm. Agnieszka Kołodyńska, Gazeta Wyborcza 24 III 2006.
  • D. Horodyska, Albański dysydent we Wrocławiu, rozm. Gazeta Wyborcza – Wrocław, 2006/72, s. 5;
  • D.Horodyska, Fatos Lubonja, [w:] Słownik dysydentów. Czołowe postacie ruchów opozycyjnych w krajach komunistycznych w latach 1956–1989, Warszawa 2007.
  • D. Horodyska, Jeden przeciwko elitom. Sławny i niepokorny publicysta ma znowu kłopoty, Gazeta Wyborcza 3 IX 2003, s. 11.
  • D. Horodyska, Saga rodziny Lubonjów, albańskich intelektualistów, Gazeta Wyborcza 22 III 2002;
  • M. Jędrysik, Lubonja, albański drogowskaz, Gazeta Wyborcza. Gazeta Środkowoeuropejska 2 III 2006, s. 19.

Teksty Fatosa Lubonji publikowane w języku polskim

  • Albania: wolność zagrożona, Sejny 2005.
  • Albańczycy i Kosowarzy, Krasnogruda nr 15, Sejny 2002, s. 33–36.
  • Albańczycy i nacjonalizm (fragment), Polis 1998/2-3, s. 113–117.
  • Blok (bez nostalgii), [w:] Znikająca Europa, red. Katharina Raabe i Monika Sznajderman, Wyd. Czarne, Wołowiec 2006, s. 283–314.
  • Enver jest wśród nas, Gazeta Wyborcza. Gazeta Środkowoeuropejska, 24 lutego 2005, s. 16–17.
  • Holokaust i komunistyczne prześladowania, Midrasz 2008/3, s. 42–43.
  • Intymność w machinie, Gazeta Wyborcza 2001/45, s. 18.
  • Kosowo między dwiema flagami, Gazeta Wyborcza. Gazeta Środkowoeuropejska 31 X 2007, s. 20;
  • List do przyjaciela z Kosowa, Gazeta Wyborcza 2000/76, s. 12–13.
  • Nadzieja uwalnia z piekła, Gazeta Wyborcza 2005/302, s. 16 [wspomnienia więzienne].
  • Nostalgia i ból, [w:] Nostalgia. Eseje o tęsknocie za komunizmem, Wołowiec 2002.
  • Nuri (opowiadanie), Gazeta Wyborcza 2005/211, s. 25–26.
  • O czym marzą Albańczycy, rozm. Paweł Smoleński, Gazeta Wyborcza, 2002/148, s. 15, portr.
  • Odwaga i strach przed śmiercią, Gazeta Wyborcza 2004/142, s. 15–17, rec: Bereza Henryk, *...wypiski, Wydawnictwo Forma, Szczecin 2006, s. 218–219.
  • Piramidy z błota, Polis 1998/5, s. 77–84.
  • Po wyborach po staremu? Widziane z Tirany, Gazeta Wyborcza 2005/197, s. 15.
  • Religia i Albańczycy (krótki zarys historyczny), Krasnogruda nr 15, Sejny 2002, s. 73–80, fot.
  • Spojrzenie Skanderbega, Gazeta Wyborcza 1999/79, s. 14–15.
  • Toksyczne Bałkany, Gazeta Wyborcza 2002/97.
  • Tożsamościowa „esencja” i „kanibalizm kulturowy”, Czas Kultury 2011/3, s. 40–47.
  • Widziane z Albanii. Wrażliwość na skandale, Gazeta Wyborcza 2004/282, s. 19.
  • Wirtualna świetność, mizerna rzeczywistość, Gazeta Wyborcza 2000/223, s. 20–21.

Przypisy

  1. a b c d e f g Fatos Lubonja. = [online], culturecongress.eu, 12 marca 2019 (ang.).

Linki zewnętrzne

  • Blog Fatosa Lubonji

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się