Dorota Kędzierzawska
Ilustracja
Dorota Kędzierzawska (2012)
Data i miejsce urodzenia

1 czerwca 1957
Łódź

Zawód

reżyserka
scenarzystka
montażystka
producent filmowy

Lata aktywności

od 1988

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

Dorota Kędzierzawska (ur. 1 czerwca 1957 w Łodzi) – polska reżyserka, scenarzystka i montażystka, dama Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski.

Znana z filmów podejmujących tematy wykluczenia społecznego, takich jak Wrony (1994), Nic (1998), Jestem (2005) oraz Pora umierać (2007) oraz Jutro będzie lepiej (2011). Jej filmy były wielokrotnie nagradzane nie tylko w Polsce, ale i na czołowych międzynarodowych festiwalach filmowych: w Cannes (Wrony), w Berlinie (Jestem, Jutro będzie lepiej), w San Francisco (Pora umierać). Kędzierzawska jest też laureatką dwóch nagród FIPRESCI: za film telewizyjny Koniec świata (w 1989) oraz za poświęcony tematyce aborcyjnej film fabularny Nic (w 1999).

Życiorys

Młodość i wykształcenie

Jest córką reżyserki Jadwigi Kędzierzawskiej. W latach 1976–1978 studiowała kulturoznawstwo na Uniwersytecie Łódzkim. Studiowała także na Wydziale Reżyserii WGIK w Moskwie, a w 1981 roku ukończyła studia na Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi na Wydziale Reżyserii[1]. Opowiadała o niechęci, z jaką spotykała się jako kobieta w obu szkołach filmowych:

Na pierwszym roku byłam nieustającym obiektem żartów. Podczas kiedy Chucyjew dobrotliwie się śmiał, że kiedy mówię dzień dobry, dygam nóżką i się kłaniam, dziekan Kluba całkiem poważnie krzyczał, że prawdziwy reżyser nie czerwieni się, mówi głośno i wyraźnie i nie zawiązuje butów, kiedy odpowiada na pytanie[2].

Kariera filmowa

Danuta Szaflarska (na zdjęciu z 2013) była wielokrotnie obsadzana przez Kędzierzawską, między innymi w filmie Pora umierać

Jej pierwszym pełnometrażowym filmem były Diabły, diabły (1991). Opowieść o konflikcie między podgórską polską wsią a przybyłym do niej taborem Romów w latach 60. XX wieku zwracała uwagę ograniczoną do minimum liczbą dialogów oraz sympatią wobec prześladowanej mniejszości[3]. Najsłynniejszym dziełem Kędzierzawskiej okazały się jednak Wrony (1994). Bohaterka Wron, uboga dziewczynka upokorzona przez nauczycielkę wychowania fizycznego, próbuje odreagować brak akceptacji, porywając trzyletnie dziecko[4]. Wrony odniosły olbrzymi sukces festiwalowy, zdobywając między innymi Nagrodę Specjalną Jury, Nagrodę Publiczności oraz Nagrodę Dziennikarzy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych i nagrodę Coup de Coeur au Festival na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes[4].

Dorota Kędzierzawska (pierwsza z lewej) na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Goa, 2010

Spore kontrowersje wywołał z kolei film Nic (1998), poświęcony autentycznej sprawie kobiety wykorzystywanej przez męża, która wychowywała troje dzieci i w akcie desperacji zdecydowała się zabić swoje czwarte dziecko. Nic wpisało się w debatę feministyczną poświęconą aborcji, która de facto została zakazana w Polsce w 1993 roku[5]. Kędzierzawska zajęła jednak wobec tej debaty postawę asekuracyjną[6], twierdząc, że „nie ma niczego wspólnego z feminizmem”[5]. Nic również zostało wielokrotnie uhonorowane w Gdyni, a autorka otrzymała też między innymi Paszport „Polityki” oraz Nagrodę FIPRESCI na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Soczi[7].

Jestem (2005) Kędzierzawska natomiast poświęciła innej autentycznej sprawie chłopca, który ucieka z domu dziecka i zaprzyjaźnia się z dziewczynką z dobrego domu[8]. Jestem był odczytywany jako wariant Wron – tym razem z punktu widzenia chłopca[4]. Za Jestem Kędzierzawska otrzymała między innymi Nagrodę Specjalną Jury w sekcji Kinderfest Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Berlinie[8]. Spory sukces odniósł również film Pora umierać (2007) z udziałem Danuty Szaflarskiej, która odegrała rolę sędziwej pani żyjącej wraz z suczką w opustoszałej warszawskiej willi. Pora umierać była ceniona za grę Szaflarskiej[9][10] oraz subtelne ujęcie umierania, stosunku do śmierci, współistnienia z organizmami nieludzkimi[11].

W 2010 roku Kędzierzawska ukończyła Jutro będzie lepiej, opowieść o trójce bezdomnych rosyjskich chłopców, którzy usiłują przedostać się do Polski. Inspiracją dla reżyserki była zasłyszana w radiu audycja o słuszności decyzji w sprawie deportacji dzieci[1]. Janusz Wróblewski z „Polityki” charakteryzował Jutro będzie lepiej jako „brutalną opowieść o smutku życia, w którym wszystko, co okrutne, zostaje przefiltrowane przez łagodne spojrzenie reżyserki, pragnącej wbrew logice ocalić swoich bohaterów”[12].

W dokumencie Inny świat (2012), poświęconym w całości Szaflarskiej, Kędzierzawska zapisała wspomnienia pełnej erudycji aktorki z całego swojego życia. Inny świat został dobrze przyjęty przez krytyków; Paweł T. Felis z „Gazety Wyborczej” pisał: „Niebywałe, jak wiele detali z tamtego czasu Danuta Szaflarska pamięta, jak wiele anegdot zapisanych ma w swojej pamięci”[13].

Następnie Kędzierzawska wszczęła przygotowania do filmu Żużel (2020), z udziałem zarówno zawodowych aktorów, jak i autentycznych żużlowców. Film został jednak bardzo negatywnie przyjęty zarówno przez publiczność, jak i przez krytyków. Gabriel Krawczyk z portalu Filmweb pisał: „O zasadach rządzących zawodami dowiadujemy się niewiele; o stawce oglądanych właśnie wyścigów nie wiemy nic. Żużel zamienia się w wypełniającą fabularne przerwy watę”[14].

Styl filmowy

W centrum zainteresowań Doroty Kędzierzawskiej znajdują się problemy społeczne: wykluczenie (mniejszość romska w Diabłach), samotność niechcianych lub zaniedbanych dzieci (Wrony, Jestem), aborcja (Nic), starość (Pora umierać) i przymusowa emigracja (Jutro będzie lepiej)[15]. Iwona Grodź i Robert Stefanowski twierdzą, że głównym tematem filmów Kędzierzawskiej jest dzieciństwo albo po prostu dziecko:

Dorośli są równoprawnymi lub pierwszoplanowymi bohaterami zasadniczo tylko w nielicznych filmach tej reżyserki. Są to albo ludzie dojrzali, którzy występują w roli rodziców lub opiekunów, np. Wrony, Nic, Jestem itp., albo chodzi o starzejącą się kobietę, która decyduje przepisać swój dom sierotom, np. Pora umierać[16].

To jednak dzieci i młodzież w filmach Kędzierzawskiej okazują się dojrzalsi emocjonalnie aniżeli dorośli, którzy albo zaniedbują swoje obowiązki rodzicielskie (Jestem), albo wręcz nieprzemyślanymi decyzjami pozostawiają swoich podopiecznych na pastwę losu (Nic)[17]. Ponadto reżyserka, tworząc swoje filmy, unika emocjonalnego przywiązania do swojej płci: „Pracując nad filmem, nigdy nie myślę o tym, że jestem kobietą”[18]. Ewa Mazierska podejrzewała, że niechęć Kędzierzawskiej do przyznawania sobie kategorii „feministki” wynikała ze złych skojarzeń, jakie w Polsce powszechnie budzi myśl feministyczna[19]. Zdaniem Eweliny Wejbert-Wąsiewicz kino Kędzierzawskiej jest „konglomeratem realizmu i poetyki baśni”, a sama reżyserka – jedną z najważniejszych osobowości polskiego kina kobiecego[20].

Filmografia

Źródło[21]
Rok Tytuł Reżyserka Scenarzystka Producentka Montażystka Uwagi
1982 Agnieszka T T etiuda szkolna
1982 Jajko T T etiuda szkolna
1985 Gucia T T etiuda szkolna
1988 Koniec świata T T film telewizyjny
1991 Diabły, diabły T T film fabularny
1994 Wrony T T T film fabularny
1998 Nic T T T T film fabularny
2005 Jestem T T T film fabularny
2007 Pora umierać T T T film fabularny
2010 Jutro będzie lepiej T T T film fabularny
2012 Inny świat T T T film dokumentalny
2020 Żużel T T T film fabularny; odpowiedzialna także za kostiumy i casting

Nagrody

Źródło[21]
Rok Film Festiwal Wyróżnienie
1982 Agnieszka Festiwal Etiud Studenckich w Łodzi nagroda TPŁ
1983 Jajko I nagroda
1984 Konfrontacje Etiud PWSFTviT i WRiTv UŚ wyróżnienie w kategorii filmów fabularnych
1986 Towarzystwo Filmu Socjologicznego i Etnograficznego II Nagroda
Początek II Nagroda
1989 Koniec świata Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Mannheim Złoty Dukat
wyróżnienie Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych
nagroda FIPRESCI
1991 Diabły, diabły Międzynarodowy Festiwal Filmowy dla Dzieci i Młodzieży w Bellinzonie Grand Prix Miasta Bellizona
Międzynarodowy Festiwal Filmowy dla Młodzieży w Cannes wyróżnienie Jury Młodzieżowego
Festiwal Polskich Filmów Fabularnych Nagroda Jury
1994 Wrony Nagroda Specjalna Jury
Nagroda Publiczności
Nagroda Dziennikarzy
Don Kichot, Nagroda Polskiej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych
Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes Coup de Coeur
Międzynarodowy Festiwal Filmów Komediowych w Vevey Charlie Chaplin
1995 Lubuskie Lato Filmowe Dyplom Stowarzyszenia Filmowców Polskich
1996 Międzynarodowy Festiwal Filmów Młodego Widza „Ale Kino!” Złote Koziołki
Poznańskie Koziołki za reżyserię
Poznańskie Koziołki dla najlepszego filmu aktorskiego
Nagroda CIFEJ
1998 Nic Festiwal Polskich Filmów Fabularnych Nagroda Specjalna Jury
Nagroda Dziennikarzy
1999 Festiwal Filmowy w Denver Nagroda im. Krzysztofa Kieślowskiego
Lubuskie Lato Filmowe Brązowe Grono
Polskie Nagrody Filmowe Orzeł za najlepszą reżyserię
Tygodnik „Polityka Paszport „Polityki”
Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Soczi nagroda specjalna jury
nagroda FIPRESCI
Tarnowska Nagroda Filmowa Grand Prix
2005 Jestem Festiwal Polskich Filmów Fabularnych Nagroda Publiczności
Klubu Krytyki Filmowej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich Syrenka Warszawska
2006 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie Nagroda Specjalna Jury w sekcji „Kinderfilmfest”
2007 Festiwal Filmowy „Free Zone” w Belgradzie Nagroda Publiczności
Pora umierać Festiwal Filmów Optymistycznych „Multimedia Happy End” Grand Prix „Złota Ryba”
Festiwal Polskich Filmów Fabularnych Złoty Klakier
Nagroda Prezesa Zarządu Telewizji Polskiej
Nagroda Dziennikarzy
2008 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Leeds Nagroda Publiczności
The New York Polish Film Festival Nagroda Specjalna
Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Francisco Nagroda Chrisa Holtera
Festiwal Reżyserii Filmowej w Świdnicy Nagroda im. Wojciecha Jerzego Hasa
Tarnowska Nagroda Filmowa Grand Prix
Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Trieście Wyróżnienie Specjalne
Nagroda Publiczności
Jestem Międzynarodowy Festiwal Dziecięcych Filmów i Programów Telewizyjnych w Tajwanie Nagroda dla Najlepszego Pełnometrażowego Filmu Fabularnego
2009 Pora umierać International Female Film Festival w Malmö Nagroda Główna
Nagroda Publiczności
2011 Jutro będzie lepiej Międzynarodowy Festiwal Filmów dla Dzieci i Młodzieży „Olimpia” Nagroda Jury Dziecięcego dla najlepszego filmu fabularnego
Nagroda dla najlepszego filmu fabularnego
Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie Nagroda Peace Film
Nagroda dla najlepszego filmu w sekcji „Grand Prix Deutsches Kinderhilfswerk”
Międzynarodowy Festiwal Filmów Młodego Widza „Ale Kino!” Wyróżnienie Jury
Specjalne Wyróżnienie Jury
Festiwal Reżyserii Filmowej w Świdnicy Nagroda Specjalna
2012 Festiwal Filmów Polskich „Wisła” w Moskwie Nagroda Publiczności
2014 Inny świat Polskie Nagrody Filmowe Orzeł za najlepszy film dokumentalny

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. a b Ewa Nawój, Dorota Kędzierzawska | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl, październik 2003 [dostęp 2022-05-05] (pol.).
  2. Talarczyk-Gubała 2011 ↓, s. 79.
  3. Mazierska 2001 ↓, s. 497–501.
  4. a b c Ewa Nawój, Wrony [online], Culture.pl, lipiec 2011 [dostęp 2022-05-05] (pol.).
  5. a b Mazierska 2001 ↓, s. 497, 505–506.
  6. Podsiadło 2018 ↓, s. 102.
  7. Nic w bazie filmpolski.pl
  8. a b Jestem w bazie filmpolski.pl
  9. Hollender 2007 ↓.
  10. Pietrasik 2007 ↓.
  11. Radkiewicz 2020 ↓, s. 65.
  12. Wróblewski 2011 ↓.
  13. Felis 2013 ↓.
  14. Krawczyk 2020 ↓.
  15. Grodź i Stefanowski 2018 ↓, s. 25–26.
  16. Grodź i Stefanowski 2018 ↓, s. 28.
  17. Grodź i Stefanowski 2018 ↓, s. 31.
  18. Grodź i Stefanowski 2018 ↓, s. 32.
  19. Mazierska 2001 ↓, s. 497.
  20. Wejbert-Wąsiewicz 2015 ↓, s. 50.
  21. a b Dorota Kędzierzawska w bazie filmpolski.pl
  22. Prezydent: To dobre lata dla polskiej kultury. prezydent.pl, 2014-05-26. [dostęp 2014-05-26].
  23. Największe gwiazdy polskiego kina na przyznaniu medali „Zasłużony Kulturze”. afterparty.pl. [dostęp 2014-04-11]. (pol.).

Bibliografia

  • Paweł T. Felis, Inny świat, „Gazeta Wyborcza”, 11 maja 2013 [dostęp 2022-05-05] (pol.).
  • Iwona Grodź, Robert Stefanowski, Sztuka jako narzędzie socjoterapii. Na przykładzie wybranych filmów Doroty Kędzierzawskiej, „Journal socioterapie”, 4 (1), 2018, s. 24–36.
  • Barbara Hollender, Czarno-biały film o godności [online], Rzeczpospolita, 18 października 2007 [dostęp 2021-08-15].
  • Gabriel Krawczyk, Życie to nie bajka – Recenzja filmu Żużel (2020) [online], Filmweb, 2020 [dostęp 2022-05-05] (pol.).
  • Ewa Mazierska, Devils, Crows, Women: The Cinema of Dorota Kędzierzawska, „Canadian Slavonic Papers”, 43 (4), 2001, s. 495–509, DOI: 10.1080/00085006.2001.11092291 [dostęp 2022-05-05].
  • Zdzisław Pietrasik, Recenzja filmu: „Pora umierać”, reż. Dorota Kędzierzawska [online], Polityka, 20 października 2007 [dostęp 2021-08-14].
  • Magdalena Podsiadło, Filmy reżyserek generacji lat 60. i 70. Wobec kina Krzysztofa Kieślowskiego, „Kwartalnik Filmowy” (103), 2018, s. 91–104 [dostęp 2022-05-05].
  • Małgorzata Radkiewicz, Dom jako „materia w procesie” w projektach artystycznych i filmowych, „Kwartalnik Filmowy” (110), 2020, s. 62–78, ISSN 0452-9502 [dostęp 2021-08-14].
  • Monika Talarczyk-Gubała, Reżyserki na indeksie. Historia kina kobiet w Europie Środkowej w Wschodniej, „Porównania”, nr 8, 2011, s. 73–83 [dostęp 2022-05-05].
  • Ewelina Wejbert-Wąsiewicz, Transformacje w sztuce polskiej po 1989: Filmy kobiet. Zmiany, zwroty i „szklany sufit” w kinematografii polskiej przed i po 1989 roku, „Sztuka i Dokumentacja” (13), 2015, s. 47–59 [dostęp 2022-05-05].
  • Janusz Wróblewski, Recenzja filmu: „Jutro będzie lepiej”, reż. Dorota Kędzierzawska [online], Polityka, 18 listopada 2011 [dostęp 2022-05-05] (pol.).

Linki zewnętrzne

  • Dorota Kędzierzawska w bazie Filmweb
  • Dorota Kędzierzawska w bazie filmpolski.pl
  • Dorota Kędzierzawska w bazie Akademii Polskiego Filmu

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się