Dodekanez
Δωδεκάνησα
zdjęcie satelitarne
Kontynent
Europa
Państwo
Grecja
Akwen
Morze Egejskie
Wyspy
Rodos , Karpatos , Kos , Kalimnos , Astipalea , Tilos , Simi , Leros , Kasos , Nisiros , Patmos , Mejisti
Liczba wysp
163
Powierzchnia
2714 km²
Populacja (2005) • liczba ludności
200 452
• gęstość
73,86 os./km²
Mapa Dodekanezu
Położenie na mapie Grecji
36°22′N 27°13′E / 36,366667 27,216667
Multimedia w Wikimedia Commons
Dodekanez (gr. Δωδεκάνησα , trb. Dodekánisa ; w tłum. na pol. „dwanaście wysp”) – archipelag na Morzu Egejskim i do końca 2010 roku prefektura (nomos ) w regionie administracyjnym Wyspy Egejskie Południowe w Grecji ze stolicą w mieście Rodos . Prefektura Dodekanez zajmowała łączną powierzchnię 2714 km², zamieszkiwało ją około 200,5 tysiąca ludzi (stan na 2005 rok).
Wyspy archipelagu
Mapa prefektury Dodekanezu
Archipelag obejmuje 163 wyspy, z których 26 jest zamieszkanych. Poniżej lista 12 wysp, które dały archipelagowi nazwę, w kolejności malejącej powierzchni (liczba ludności wg stanu na 2011 rok):
Rodos – 36°11′N 27°58′E / 36,183333 27,966667 ; pow. 1401,46 km²; 115 490 osób; najwyższe wzniesienie: Attavyros 1215 m n.p.m.
Karpatos – 35°35′N 27°08′E / 35,583333 27,133333 ; pow. 300,152 km²; 6226 osób; Lastos 1215 m n.p.m.
Kos – 36°49′N 27°07′E / 36,816667 27,116667 ; pow. 287,611 km²; 33 388 osób; Dikros 846 m n.p.m.
Kalimnos – 36°59′N 26°59′E / 36,983333 26,983333 ; pow. 110,581 km²; 16 179 osób; Profitis Ilias 676 m n.p.m.
Astipalea – 36°35′N 26°22′E / 36,583333 26,366667 ; pow. 96,42 km²; 1334 osoby; Vardia 482 m n.p.m.
Tilos – 36°26′N 27°22′E / 36,433333 27,366667 ; pow. 61,487 km²; 780 osób; Profitis Ilias 612 m n.p.m.
Simi – 36°36′N 27°50′E / 36,600000 27,833333 ; pow. 57,865 km²; 2590 osób; 617 m n.p.m.
Leros – 37°09′N 26°51′E / 37,150000 26,850000 ; pow. 54,052 km²; 7917 osób; 321 m n.p.m.
Kasos – 35°24′N 26°55′E / 35,400000 26,916667 ; pow. 49,0 km²; 1084 osoby; Prionas 601 m n.p.m.
Nisiros – 36°35′N 27°10′E / 36,583333 27,166667 ; pow. 41,60 km²; 1008 osób; Profitis Ilias 698 m n.p.m.
Patmos – 37°19′N 26°33′E / 37,316667 26,550000 ; pow. 34,05 km²; 3047 osób; Profitis Ilias 269 m n.p.m.
Mejisti – 36°09′N 29°35′E / 36,150000 29,583333 ; pow. 11,978 km²; 492 osoby; Vigla 273 m n.p.m.
Ponadto w skład archipelagu wchodzą też następujące wyspy (liczba ludności wg stanu na 2011 rok):
Chalki – 36°14′N 27°34′E / 36,233333 27,566667 ; pow. 26,988 km²; 478 osób; Maistros 601 m n.p.m.
Saria – 35°52′N 27°13′E / 35,866667 27,216667 ; pow. 20,429 km²; 45 osób; Pachy Vuono 631 m n.p.m.
Lipsi – 37°18′N 26°45′E / 37,300000 26,750000 ; pow. 15,95 km²; 790 osób; Skafi 277 m n.p.m.
Pserimos – 36°56′N 27°08′E / 36,933333 27,133333 ; pow. 14,615 km²; 80 osób; 268 m n.p.m.
Agatonisi – 37°28′N 26°58′E / 37,466667 26,966667 ; pow. 13,417 km²; 185 osób; Dendra 209 m n.p.m.
Lewita (niezamieszkana) – 37°00′N 26°28′E / 37,000000 26,466667 ; pow. 9,121 km²; Vardia 130 m n.p.m.
Sýrna (niezamieszkana) – 36°21′N 26°41′E / 36,350000 26,683333 ; pow. 7,868 km²; 322 m n.p.m.
Arki – 37°23′N 26°44′E / 37,383333 26,733333 ; pow. 6,697 km²; 44 osoby; Botos 114 m n.p.m.
Alimia (niezamieszkana) – 36°16′N 27°42′E / 36,266667 27,700000 ; pow. 6,50 km²; 274 m n.p.m.
Nímos (niezamieszkana) – 36°39′N 27°51′E / 36,650000 27,850000 ; pow. 4,648 km²; 617 m n.p.m.
Telendos – 37°00′N 26°55′E / 37,000000 26,916667 ; pow. 4,648 km²; 94 osoby; Rachi 459 m n.p.m.
Jali – 36°40′N 27°07′E / 36,666667 27,116667 ; pow. 4,588 km²; 21 osób; Volcano 182 m n.p.m.
Kinaros – 36°59′N 26°17′E / 36,983333 26,283333 ; pow. 4,577 km²; 2 osoby; Papas 296 m n.p.m.
Farmakonisi – 37°17′N 27°05′E / 37,283333 27,083333 ; pow. 3,866 km²; 10 osób; 106 m n.p.m.
Armathia (niezamieszkana) – 35°26′N 26°52′E / 35,433333 26,866667 ; pow. 2,567 km²; 111 m n.p.m.
Kalolimnos – 37°04′N 27°05′E / 37,066667 27,083333 ; pow. 1,95 km²; 2 osoby; 82 m n.p.m.
Ro (niezamieszkana) – 36°09′N 29°30′E / 36,150000 29,500000 ; pow. 1,476 km²; 87 m n.p.m.
Geografia i gospodarka
Powierzchnia wysp Dodekanezu jest przeważnie górzysta, o urozmaiconej rzeźbie. Na wyspach panuje klimat śródziemnomorski [1] .
Ludność archipelagu utrzymuje się z turystyki , rolnictwa (uprawa winorośli , oliwek , drzew cytrusowych i tytoniu , hodowla owiec i jedwabników ), rybołówstwa oraz rzemiosła (wyrób dywanów i ceramiki )[1] .
Historia
Ruiny doryckiej świątyni Afrodyty w Lindos na wyspie Rodos
Wyspy Dodekanez są znane jako część greckiego świata od czasów starożytnej Grecji . Wykopaliska archeologiczne ujawniły osiemnaście osad achajskich na ośmiu wyspach archipelagu i inne znaleziska mykeńskie o wyjątkowej wartości. W czasach, gdy archipelag zamieszkiwali Dorowie trzy miasta wyspy Rodos wraz z Knidos i Halikarnasem utworzyły związek polityczno-gospodarczy o religijnym charakterze, Heksapolis [2] .
Dodekanez był miejscem narodzin wybitnego poety i filozofa, Kleobulosa z Lindos . W czasach rzymskich wyspa Rodos narzuciła Rzymianom prawo morskie , pierwszy tego typu zbiór norm prawnych w historii, zaś wyspa Kos wprowadziła ich w medycynę Hipokratesa i podstawowe prawa natury[2] . W latach 294–282 p.n.e. na Rodos powstał Kolos Rodyjski , jeden z siedmiu cudów świata [3] .
W czasach bizantyńskich mieszkańcy Dodekanezu wyznawali chrześcijaństwo . W kolejnych stuleciach byli ciężko doświadczani z powodu najazdów Persów , Arabów , Wenecjan , Genueńczyków i Osmanów . W tych okolicznościach byli zmuszeni opuścić swoje domy i wycofać się w rejony górskie. W 1312 roku Rodos i pozostałe sąsiednie wyspy zajęli Szpitalnicy . Wyspa Rodos była pod silnym wpływem kultury zachodniej , a jej port stał się jednym z najważniejszych ośrodków handlowych Dodekanezu. Przez długi czas wyspa Rodos słynęła ze wspaniałej sztuki, rzeźby i architektury. Miasto Rodos zostało ufortyfikowane przez Szpitalników masywnymi murami w celu ochrony Morza Egejskiego przed tureckimi najazdami[2] .
W 1522 roku archipelag Dodekanez trafił pod administrację Imperium Osmańskiego i pozostawał pod nią do lat 1911–1912, kiedy to w następstwie wojny trypolitańskiej znalazł się pod kontrolą Królestwa Włoch . Chociaż w 1912 roku Włochy w podpisanym z Turcją traktacie z Ouchy zobowiązały się do wycofania się z Dodekanezu, to ostatecznie nie wywiązały się z tego zobowiązania i okupowały archipelag do 1943 roku, kiedy to skapitulowały w II wojnie światowej [4] . W tym samym roku, w następstwie walk trwających od 8 września do 22 listopada , kontrolę nad Dodekanezem przejęły nazistowskie Niemcy i sprawowały ją do 8 maja 1945 roku, w którym to niemiecki generał Otto Wagener poddał archipelag Wielkiej Brytanii [4] [5] . 7 marca 1947 roku na mocy pokoju paryskiego wyspy zostały przekazane Królestwu Grecji [4] [2] .
Atrakcje turystyczne
Plaża Polemi na wyspie Kos
Najbardziej znaną spośród wysp Dodekanezu jest niewątpliwie Rodos – odwieczny ośrodek administracyjny regionu. W starożytności wyspa słynęła przede wszystkim z zaliczanego do siedmiu cudów świata Kolosa Rodyjskiego. Był to też najsłynniejszy po Cyprze ośrodek kultu Afrodyty . Chociaż sam Kolos nie dotrwał do czasów współczesnych, na wyspie można podziwiać starożytne ruiny, a także późniejszą bizantyńską , wenecką i osmańską zabudowę. Archipelag Dodekanez przyciąga też turystów ze względu na wspaniałe piaszczyste plaże i słoneczną pogodę południowej części Morza Egejskiego.
Zobacz też
Zobacz hasło Dodekanez w Wikisłowniku
Przypisy
↑ a b Dodekanez , [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-05-06] .
↑ a b c d Dodecanese History. greeka.com. [dostęp 2022-05-06]. (ang. ) .
↑ Colossus of Rhodes , [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-05-06] (ang. ) .
↑ a b c Mustafa Kaymakçı, Cihan Özgün i Fırat Yaldız: Turkish Foundations in Rhodes and Kos. books.google.pl, 2019. [dostęp 2022-05-06]. (ang. ) .
↑ German surrender of the Dodecanese islands. johnhearfield.com. [dostęp 2022-05-06]. (ang. ) .
Linki zewnętrzne
Dodecanese. www.visitgreece.gr. [dostęp 2013-09-08]. (ang. ) .
↑ a b c zlikwidowane i scalone we Włoską Afrykę Wschodnią
↑ a b c zlikwidowane i scalone w Libię
12 dużych wysp
Mniejsze wyspy
Adelfoi Syrnas Islets
Agathonisi
Agioi Theodoroi Halkis
Agreloussa
Alimia
Antitilos
Anydros Patmou
Archangelos
Arefoussa
Arkoi
Armathia
Astakida
Chalavra
Chalki
Chiliomodi Patmou
Chondros
Chteni
Faradonesia
Farmakonisi
Fokionisia
Fragos
Gaidaros
Giali
Glaros Kinarou
Imia
Kalolimnos
Kalovolos
Kamilonisi
Kandeloussa
Karavolas Rodou
Kinaros
Koubelonisi
Kouloundros
Kouloura Leipson
Kounoupoi
Koutsomytis
Lewita
Lipsi
Makronisi Kasou
Makronisi Leipson
Makry Aspronisi Leipson
Makry Halkis
Marmaras
Mavra Levithas
Megalo Aspronisi Leipson
Megalo Glaronisi
Megalo Sofrano
Mesonisi Seirinas
Mikro Glaronisi
Mikro Sofrano
Nimos
Pacheia Nisyrou
Pergoussa
Piganoussa
Pitta
Plati Pserimou
Plati Symis
Pontikousa
Prasonisi
Prasouda
Pserimos
Safonidi
Ro
Saria
Seirina
Sesklio
Strongyli Kastellorizou
Strongyli Kritinias
Telendos
Tragonisi
Zaforas
Dodekanez