Deklaracja niepodległości Ukrainy
Акт проголошення незалежності України
Ilustracja
Państwo

 Ukraina

Data utworzenia

24 sierpnia 1991

Ratyfikowano

24 sierpnia 1991

Autor(zy)

Łewko Łukjanenko

Sygnatariusze

Łeonid Krawczuk

Cel

przywrócenie niepodległego państwa ukraińskiego

Flaga Ukrainy wyniesiona na salę obrad Rady Najwyżej w momencie ogłoszenia niepodległości. Obecnie w Muzeum Rady Najwyższej Ukrainy

Deklaracja niepodległości Ukrainy (ukr. Акт проголошення незалежності України) – dokument przyjęty przez ukraiński parlament 24 sierpnia 1991 roku[1], przywracający[a] niepodległość Ukrainy[1][2].

Przyjęcie

Ustawa została przyjęta w następstwie zamachu stanu w Moskwie dokonanego 19 sierpnia 1991 roku, kiedy twardogłowi komunistyczni przywódcy Związku Radzieckiego próbowali przywrócić kontrolę Komitetu Centralnego KPZR nad całym ZSRR[1]. W odpowiedzi (podczas specjalnej, 11-godzinnej, sobotniej sesji plenarnej[3]) Rada Najwyższa Ukraińskiej SRR w przeważającej większości zatwierdziła Deklarację niepodległości[1]. Ustawa przeszła 321 głosami za, 2 przeciw i 6 wstrzymujących się (na 360 obecnych)[3]. Tekst został w dużej mierze spisany w nocy z 23 na 24 sierpnia, głównie przez Łewko Łukjanenkę, Serhija Hołowycza, Mychajła Horynia, Iwana Zajecia i Wiaczesława Czornowiła[4].

Ukraińscy komuniści, przekonani za kulisami przez swojego kolegę z partii i Przewodniczącego Rady Najwyższej Łeonida Krawczuka[4], poczuli się zmuszeni poprzeć deklarację niepodległości, aby zdystansować się od zamachu stanu[3]. Pierwszy sekretarz Komunistycznej Partii Ukrainy Stanisław Hurenko przekonywał, że „to będzie katastrofa”, jeśli KPU nie poprze niepodległości[3]. Członkowie partii byli zdenerwowani wiadomościami o aresztowaniu jej byłego przywódcy Wołodymyra Iwaszki w Moskwie, ponownym podporządkowaniu Armii Radzieckiej przywódcom Rosyjskiej FSRR i zamknięciu pomieszczeń Komitetu Centralnego KPZR[4].

Pierwsza strona gazety parlamentarnej „Hołos Ukrajiny” z tekstem deklaracji wydrukowanym w dolnej połowie (27 sierpnia 1991 r.)

Tego samego dnia (24 sierpnia) parlament wezwał do przeprowadzenia referendum w sprawie poparcia dla Deklaracji niepodległości[1][3]. Propozycja zorganizowania ogólnokrajowego referendum wyszła wspólnie od liderów opozycji Ihora Juchnowskiego i Dmytro Pawłyczki[3]. Parlament opowiedział się również za utworzeniem Gwardii Narodowej Ukrainy i przekazał sobie jurysdykcję nad wszystkimi siłami zbrojnymi znajdującymi się na terytorium Ukrainy[3].

Poza hałaśliwym tłumem, który zebrał się pod budynkiem parlamentu, ulice Kijowa były tego dnia ciche i niewiele dało się zauważyć oznak otwartego świętowania[3].

W następnych dniach przyjęto szereg uchwał i dekretów: nacjonalizację całego majątku KPU i przekazanie go Radzie Najwyższej oraz radom lokalnym; amnestia dla wszystkich więźniów politycznych; zawieszenie wszystkich działań KPU i zamrożenie aktywów KPU oraz jej kont bankowych do czasu oficjalnego dochodzenia w sprawie możliwej współpracy z moskiewskimi puczystami; powołanie komisji śledczej w sprawie zachowania najwyższych urzędników Ukraińskiej SRR podczas zamachu stanu; oraz powołanie komitetu do spraw wojskowych związanych z utworzeniem Ministerstwa Obrony Ukrainy[3].

26 sierpnia 1991 r. stały przedstawiciel Ukraińskiej SRR przy ONZ Hennadij Udowenko poinformował biuro Sekretarza Generalnego ONZ, że jego stała misja w tym zgromadzeniu międzynarodowym powinna zostać oficjalnie przekształcona na reprezentanta Ukrainy[5]. Tego samego dnia komitet wykonawczy miasta Kijowa zagłosował za usunięciem wszystkich pomników komunistycznych bohaterów z miejsc publicznych, w tym pomnika Lenina na centralnym placu Rewolucji Październikowej[3]. Komitet wykonawczy zdecydował także, że duży plac w centrum Kijowa zostanie przemianowany na Majdan Nezałeżnosti (Plac Niepodległości), podobnie jak centralna stacja metra pod nim[3].

Dwa dni później gotowość do służby w Gwardii Narodowej zadeklarowało ponad 200 000 mieszkańców Lwowa i obwodu lwowskiego[6].

W referendum niepodległościowym 1 grudnia 1991 r. ludność Ukrainy wyraziła szerokie poparcie dla Deklaracji niepodległości, z ponad 90% głosów za i 82% frekwencją[1]. Referendum odbyło się tego samego dnia, co pierwsze bezpośrednie wybory prezydenckie na Ukrainie; wszystkich sześciu kandydatów na prezydenta popierało niepodległość i prosiło wyborców o głosowanie „tak”. Powodzenie referendum zakończył wszelkie możliwości utrzymania Związku Radzieckiego jako całości, nawet na ograniczoną skalę.

Tydzień po wyborach nowo wybrany prezydent Łeonid Krawczuk dołączył do swojego rosyjskiego i białoruskiego odpowiednika, podpisując Porozumienie białowieskie, w którym stwierdzono, że Związek Radziecki przestał istnieć[7]. Oficjalnie państwo związkowe zostało rozwiązane 26 grudnia[8].

Od 1992 r. 24 sierpnia obchodzony jest na Ukrainie Dzień Niepodległości[9].

Uznanie międzynarodowe

Polska i Kanada były pierwszymi krajami na świecie, które uznały niepodległość Ukrainy, oba w dniu 2 grudnia 1991 r.[10][11] Tego samego dnia (2 grudnia) podczas wieczornej emisji programu telewizyjnego Wiesti poinformowano, że prezydent Rosyjskiej FSRR Borys Jelcyn również uznał niepodległość Ukrainy[12].

Stany Zjednoczone uczyniły to 25 grudnia 1991 r.[13] W tym miesiącu niepodległość Ukrainy uznało 68 państw, a w 1992 roku kolejne 64 państwa[14].

Chronologia międzynarodowego uznania niepodległości Ukrainy
Data Kraj
2 grudnia 1991  Polska
2 grudnia 1991  Kanada
2 grudnia 1991  Rosyjska FSRR
3 grudnia 1991  Węgry
4 grudnia 1991  Łotwa
4 grudnia 1991  Litwa
5 grudnia 1991  Argentyna
5 grudnia 1991  Chorwacja
5 grudnia 1991  Kuba
5 grudnia 1991  Czechosłowacja
9 grudnia 1991  Estonia
11 grudnia 1991  Słowenia
12 grudnia 1991  Gruzja
16 grudnia 1991  Bułgaria
16 grudnia 1991  Turcja
18 grudnia 1991  Armenia
20 grudnia 1991  Kirgistan
20 grudnia 1991  Turkmenistan
23 grudnia 1991  Kazachstan
23 grudnia 1991  Szwajcaria
24 grudnia 1991  Afganistan
24 grudnia 1991  Norwegia
25 grudnia 1991  Iran
25 grudnia 1991  Izrael
25 grudnia 1991  Meksyk
25 grudnia 1991  Tadżykistan
25 grudnia 1991  Stany Zjednoczone
25 grudnia 1991  Jugosławia
26 grudnia 1991  Australia
26 grudnia 1991  Brazylia
26 grudnia 1991  Niemcy
28 grudnia 1991  Indie
26 grudnia 1991  Nowa Zelandia
26 grudnia 1991  Peru
26 grudnia 1991  ZSRR
26 grudnia 1991  Syria
26 grudnia 1991  Tajlandia
26 grudnia 1991  Urugwaj
27 grudnia 1991  Algieria
27 grudnia 1991  Białoruś
27 grudnia 1991  Kambodża
27 grudnia 1991  Chiny
27 grudnia 1991  Cypr
27 grudnia 1991  Francja
27 grudnia 1991  Mołdawia
27 grudnia 1991  Wietnam
28 grudnia 1991  Indonezja
28 grudnia 1991  Włochy
28 grudnia 1991  Japonia
28 grudnia 1991  Jordania
29 grudnia 1991  Bangladesz
30 grudnia 1991  Finlandia
30 grudnia 1991  Korea Południowa
30 grudnia 1991  Liban
30 grudnia 1991  Maroko
31 grudnia 1991  Belgia
31 grudnia 1991  Dania
31 grudnia 1991  Grecja
31 grudnia 1991  Luksemburg
31 grudnia 1991  Holandia
31 grudnia 1991  Pakistan
31 grudnia 1991  Hiszpania
31 grudnia 1991  Wielka Brytania
1 stycznia 1992  Irak
2 stycznia 1992  Etiopia
2 stycznia 1992  Laos
2 stycznia 1992  Zjednoczone Emiraty Arabskie
3 stycznia 1992  Egipt
3 stycznia 1992  Libia
3 stycznia 1992  Panama
4 stycznia 1992  Uzbekistan
5 stycznia 1992  Bahrajn
7 stycznia 1992  Portugalia
8 stycznia 1992  Rumunia
10 stycznia 1992  Gwinea
17 stycznia 1992  Mongolia
19 stycznia 1992  Islandia
22 stycznia 1992  Filipiny
24 stycznia 1992  Nepal
6 lutego 1992  Azerbejdżan
11 lutego 1992  Botswana
14 lutego 1992  Południowa Afryka
4 marca 1992  Madagaskar
7 maja 1992  Rwanda
2 czerwca 1992  Senegal
8 czerwca 1992  Tanzania
23 lipca 1993  Macedonia

Zobacz też

Uwagi

  1. Współczesne państwo ukraińskie jest prawnym sukcesorem Ukraińskiej Republiki Ludowej istniejącej w latach 1918–1921.

Przypisy

  1. a b c d e f Magocsi 2010 ↓, s. 722–723
  2. Volodymyr Vasylenko: Non-nuclear status of Ukraine: past, present, and future (Без’ядерний статус України: минуле, сучасне, майбутнє). The Ukrainian Week, 31.05.2018. [dostęp 2020-08-24]. (ang.).
  3. a b c d e f g h i j k Chrystyna Lapychak: Ukraine, Russia sign interim bilateral pact. The Ukrainian Weekly, 1.09.1991. [dostęp 2020-08-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-23)]. (ang.).
  4. a b c Stanislav Kulchytsky: A reform that ruined the Soviet Union. The Ukrainian Week, 10.11.2018. [dostęp 2020-08-24]. (ang.).
  5. Marta Kolomayets: U.N. Mission stresses statehood of Ukraine. The Ukrainian Weekly, 1.09.1991. [dostęp 2020-08-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-02)]. (ang.).
  6. Newsbriefs from Ukraine. The Ukrainian Weekly, 1.09.1991. [dostęp 2020-08-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-02)]. (ang.).
  7. Saunders i Strukov 2010 ↓, s. 75.
  8. Carlisle i Golson 2007 ↓, s. 111.
  9. Dzień Niepodległości Ukrainy: list wsparcia, przemówienie prezydenta i marsz weteranów. Biełsat, 24.08.2020. [dostęp 2020-08-24].
  10. Solchanyk 2000 ↓, s. 100.
  11. Szporluk 2000 ↓, s. 355.
  12. Francis X. Clines: Ex-Communist Wins in Ukraine; Yeltsin Recognizes Independence. The New York Times, 3.12.1991. [dostęp 2020-08-24]. (ang.).
  13. Goodby i Morel 1993 ↓, s. 48.
  14. Ukrainian Independence. Worldwide News Ukraine. [dostęp 2020-08-24]. (ang.).

Bibliografia

  • Rodney P. Carlisle, J. Geoffrey Golson: Turning Points – Actual and Alternate Histories: The Reagan Era from the Iran Crisis to Kosovo. Santa Barbara: ACB-CLIO, 2007. ISBN 1-85109-885-2. (ang.).
  • James E. Goodby, Benoit Morel: A Guide to the United States' History of Recognition, Diplomatic, and Consular Relations, by Country, since 1776: Ukraine. Oxford: Oxford University Press, 1993. ISBN 0-19-829161-2. (ang.).
  • Paul Robert Magocsi: A History of Ukraine: The Land and Its Peoples. Toronto: University of Toronto Press, 2010. ISBN 1-4426-1021-2. (ang.).
  • Robert A. Saunders, Vlad Strukov: Historical Dictionary of the Russian Federation. Lanham: Scarecrow Press, 2010. ISBN 0-8108-5475-9. (ang.).
  • Roman Solchanyk: Ukraine and Russia: The Post-Soviet Transition. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2000. ISBN 0-7425-1018-2. (ang.).
  • Roman Szporluk: Russia, Ukraine, and the Breakup of the Soviet Union. Stanford: Hoover Institution Press, 2000. ISBN 0-8179-9542-0. (ang.).

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się