Czarnogóra (czar. Crna Gora / Црна Гора, IPA [t͡sr̩̂:na: ɡɔ̌ra]) – państwo w Europie Południowej powstałe po rozpadzie Serbii i Czarnogóry. Wcześniej republika związkowa Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii (1945–1992), Federalnej Republiki Jugosławii (1992–2003) i Serbii i Czarnogóry (2003–2006). Leży na wybrzeżu Morza Adriatyckiego i graniczy z Serbią, Kosowem, Chorwacją, Bośnią i Hercegowiną oraz Albanią.
W wyniku przeprowadzonego 21 maja 2006 referendum niepodległościowego zadeklarowano zerwanie dotychczas istniejącej federacji z Serbią (Serbia i Czarnogóra). Ostatecznie parlament Czarnogóry proklamował niepodległość 3 czerwca 2006. Zgodnie z umową związkową sukcesorem dotychczas istniejącego państwa Serbii i Czarnogóry została Serbia, natomiast Czarnogóra rozpoczęła procesy akcesyjne do organizacji międzynarodowych. 28 czerwca 2006 została przyjęta do Organizacji Narodów Zjednoczonych jako 192. członek, a od 11 maja 2007 roku jest 47. państwem członkowskim Rady Europy[4]. Od 17 grudnia 2010 r. posiada status kandydata do Unii Europejskiej[5]. Od 5 czerwca 2017 jest 29. państwem członkowskim NATO.
Termin Crna Gora („Czarna Góra”) był używany jako określenie dużej części Czarnogóry w XV wieku[6]. W końcu XIV wieku odnosił się tylko do niewielkiego obszaru plemienia Paštrovići, ale ostatecznie był używany dla większego obszaru dynastii Crnojewiciów w Górnej Zecie[6].
Ten obszar był nazywany Starą Czarnogórą (Стара Црна Гора / Stara Crna Gora) w XIX wieku dla odróżnienia od nowo uzyskanych obszarów Brdy. Czarnogóra zwiększała potem swój rozmiar kilka razy do XX wieku w wyniku wojen z Osmanami, co doprowadziło do aneksji Starej Hercegowiny oraz części Metochii i południowego Sandżaku. Później granice zmieniły się nieznacznie, wyłączając Metochię i Zatokę Kotorską.
Nazwy kraju typu Montenegro w większości zachodnioeuropejskich języków pochodzą od włosko-weneckiej kalki monte negro (we współczesnym włoskim byłoby monte nero), która pochodzi prawdopodobnie z czasów hegemonii Wenecji na tym obszarze w średniowieczu. Inne języki, zwłaszcza pobliskie, używają bezpośredniego tłumaczenia wyrażenia „czarna góra”.
W skład rządu Czarnogóry (Vlada Crne Gore) wchodzą: premier, wicepremier oraz ministrowie. Premierem i szefem rządu Czarnogóry jest Duško Marković. Rządzące stronnictwo to tkwiąca korzeniami w dawnej partii komunistycznej Demokratyczna Partia Socjalistów Czarnogóry (Demokratska Partija Socialista Crna Gore), która pod koniec lat 90. zmieniła orientację z proserbskiej na niepodległościową. Największą siłą opozycyjną jest Ruch dla Zmian (Pokret za Promjene), ugrupowanie liberalnej centroprawicy, powstałe po ogłoszeniu niepodległości w 2006 r. z przekształcenia istniejącej wcześniej proniepodległościowej, ale zarazem niechętnej postkomunistom organizacji skupiającej uczonych, ekonomistów, intelektualistów i polityków – Grupy dla Zmian (Grupa za Promjene). Istnieją także partie mniejszości narodowych: serbskiej, albańskiej i bośniackiej, ugrupowania wyrosłe ze sprzeciwiającego się czarnogórskiej niepodległości ruchu unionistycznego oraz marginalna dziś (dysponuje jednym mandatem w parlamencie) Liberalna Partia Czarnogóry (Liberalna Partija Crne Gore), będąca pozostałością po Liberalnym Związku Czarnogóry (Liberalni Savez Crne Gore), antykomunistycznej, proniepodległościowej i sprzeciwiającej się wojnie bałkańskiej formacji założonej przez grupę dysydentów w 1990 r. i istniejącej do 2005.
Parlament Czarnogóry (Skupština Crne Gore) uchwala ustawy, ratyfikuje umowy międzynarodowe, mianuje premiera, ministrów oraz sędziów wszystkich sądów, zatwierdza budżet i wykonuje wszystkie inne zadania ustalone przez konstytucję. Parlament może udzielić wotum nieufności rządowi większością głosów. Każdy poseł jest wybierany ponad 6 tysiącami głosów; od osiągnięcia tego wyniku zależy liczba posłów w parlamencie. Zgromadzenie liczy 81 posłów[7]. Od 23 września 2020 przewodniczącym parlamentu jest Aleksa Bečić[8].
Prezydent Czarnogóry (Predsjednik Crne Gore) jest wybierany na pięć lat w wyborach bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Prezydent: reprezentuje Czarnogórę w kraju i za granicą, ogłasza ustawy, ma prawo inicjatywy ustawodawczej, ogłasza wybory parlamentarne, przedstawia parlamentowi kandydata na premiera, a także kandydatów na prezesa i sędziów trybunału konstytucyjnego, proponuje termin referendum, ułaskawia skazanych i wypowiada wojnę.
Długość granic lądowych Czarnogóry wynosi 625 km. Dalsze 293,5 km przypada na granicę morską. Czarnogóra graniczy z następującymi państwami: z Chorwacją (25 km), Bośnią i Hercegowiną (225 km), Serbią (124 km), Kosowem (79 km) i Albanią (172 km)[9].
Czarnogóra zajmuje:
Rozciągłość południkowa Czarnogóry wynosi 1°42′, to jest ok. 189 km. Powoduje to różnicę w długości trwania dnia między północną i południową częścią Czarnogóry. Latem na północy dzień jest dłuższy o ok. 10 min niż na południu, zimą – odwrotnie. Rozciągłość równoleżnikowa wynosi 1°55′, czyli ok. 155 km.
Czarnogóra leży w strefie czasu środkowoeuropejskiego (jest to czas słoneczny południka 15°).
Współrzędne geograficzne skrajnych punktów Czarnogóry:
W Czarnogórze przeważającą część powierzchni zajmują tereny górzyste m.in.: Durmitor, Lovćen i Góry Północnoalbańskie (Prokletije). W tym ostatnim znajduje się najwyższy szczyt Zla Kolata o wysokości 2534 m n.p.m. Niewielkie skrawki terenów nizinnych są u wybrzeży i nad Jeziorem Szkoderskim. Najniżej położone jest wybrzeże Adriatyku.
W tym nadmorskim państwie znajduje się kilka parków narodowych:
W centralnej części Czarnogóry występuje klimat podzwrotnikowy kontynentalny, a wybrzeżach – śródziemnomorski, przez co notuje się 5300 mm opadów rocznie (najwięcej w Europie).
Górzystość sprawia, że grunty orne zajmują zaledwie 5% powierzchni.
Liczba mieszkańców w czarnogórskich miastach nie jest duża, stolica Podgorica ma ok. 137 tys. mieszkańców. Wiele większych miejscowości takich jak Kotor czy Budva ma charakter głównie turystyczny.
Sieć rzeczna Czarnogóry należy do zlewisk dwóch mórz – Adriatyckiego i Czarnego. Główny dział wodny tworzą wysokie grzbiety Gór Dynarskich. Tara, Piva, Lim oraz ich dopływy spływają do Morza Czarnego. Do Adriatyku wody swe kierują Morača, Zeta (przez Jezioro Szkoderskie i rzekę Buna) oraz wiele krótkich i górskich rzek zasilanych przeważnie ze źródeł podziemnych. Najdłuższą przepływającą przez Czarnogórę rzeką jest Tara, która zmierza w kierunku północno-zachodnim, niemal równolegle do brzegu morskiego oraz grzbietów Gór Dynarskich. Płynące głębokimi kanionami Tara i Piva łączą się, dając początek Drinie. Odmienny bieg mają Morača i Zeta, dwie główne rzeki czarnogórskiego zlewiska Adriatyku. Zeta wpadająca do Moračy, w przeciwieństwie do Tary i Pivy, spływa na południowy wschód. Dolina Moračy położona jest prostopadle do linii brzegowej Adriatyku. Wpadająca do Jeziora Szkoderskiego Morača ma w górnym biegu bardzo duży spadek. Miejscami na odcinku 1 km poziom obniża się aż o 197 m (spadek 19,7%). Do Adriatyku wpływa też wiele potoków, które są końcowymi odcinkami tzw. ponornic – rzek, które na znacznej długości płyną podziemnymi korytarzami.
Największym zbiornikiem wodnym w Czarnogórze jest Jezioro Szkoderskie (czar. Škadarsko jezero). Powstałe w wyniku procesów krasowych zajmuje dno wielkiego polja. Wiosną, gdy okalające je niziny ulegają zalewaniu, jezioro osiąga maksymalną powierzchnię 530 km². Jezioro to jest kryptodepresją, co oznacza, że jego dno znajduje się poniżej poziomu morza.
W Durmitorze, Bjelaśnicy i Górach Północnoalbańskich spotyka się liczne jeziora polodowcowe, z których największe, Plavsko jezero, ma powierzchnię 1,99 km². Próbując wykorzystać potencjał energetyczny górskich rzek, utworzono także kilka jezior zaporowych. Największe z nich, Pivsko jezero, ma powierzchnię 12,5 km².
Najstarszym znanym historykom ludem zamieszkującym tereny obecnej Czarnogóry było iliryjskie plemię Dokleatów, od których pochodzi rzymska nazwa Duklia, określająca obszar pomiędzy rzekami Zetą i Moracą oraz między Zatoką Kotorską a Jeziorem Szkoderskim. Po podziale cesarstwa rzymskiego dzisiejsza Czarnogóra znalazła się w strefie wpływów Bizancjum.
Nowa, oficjalna flaga Czarnogóry została przyjęta 12 lipca 2004 roku przez czarnogórskich prawodawców. Nowa flaga powstała na kanwie osobistego sztandaru króla Czarnogóry Mikołaja I. Był on czerwony, miał złote obramowanie, złotą farbę na ramionach krzyża oraz inicjały „НI” napisane cyrylicą (odpowiadające „NI” w alfabecie łacińskim) reprezentujące króla Mikołaja (Nikolę) I. Te inicjały zostały pominięte na współczesnej fladze.
Świętem narodowym w Czarnogórze jest dzień 12 lipca, upamiętniający kongres berliński z 1878 roku, podczas którego uznano Czarnogórę za dwudzieste siódme niepodległe państwo na świecie. Również tego dnia, w roku 1941, w Czarnogórze rozpoczęto pierwsze powszechne europejskie powstanie przeciwko państwom osi.
W 2004 roku czarnogórscy prawodawcy wybrali popularną ludową pieśń Oj, svijetla majska zoro na hymn narodowy. Oficjalnym hymnem Czarnogóry podczas panowania Mikołaja I była pieśń Ubavoj nam Crnoj Gori (Do naszej, pięknej Czarnogóry). Muzykę do niego skomponował syn króla, ks. Mirko Czarnogórski (1879–1918), ojciec ostatniego tytularnego króla, Michała. Popularnym czarnogórskim hymnem jest napisana przez króla Mikołaja I w latach 60. XIX wieku pieśń „Onamo, 'namo!”.
Gospodarka Czarnogóry opiera się głównie na usługach i późno przechodzi na gospodarkę rynkową. Według Międzynarodowego Funduszu Walutowego, nominalny PKB Czarnogóry był $ 5,424 miliarda w 2019 roku PKB PPP do 2019 był $ 12,516 mld euro, czyli 20.083 $ na mieszkańca. Według Eurostatu danych, czarnogórski PKB na mieszkańca wyniósł 48% średniej UE w 2018 roku Bank Centralny Czarnogóry nie jest częścią systemu euro, ale kraj jest „ euro jako walutę równoległą ”, używając euro jednostronnie jako jego waluta.
PKB wzrósł o 10,7% w 2007 r. I 7,5% w 2008 r. Kraj wszedł w recesję w 2008 r. W ramach globalnej recesji, przy spadku PKB o 4%. Czarnogóra pozostała jednak celem inwestycji zagranicznych, jedynym krajem na Bałkanach, który zwiększył ilość bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Kraj wyszedł z recesji w połowie 2010 r., A wzrost PKB wyniósł około 0,5%. Jednak znaczna zależność gospodarki Czarnogóry od bezpośrednich inwestycji zagranicznych pozostawia podatność na wstrząsy zewnętrzne i wysoki deficyt w eksporcie / imporcie.
W 2007 r. Sektor usług stanowił 72,4% PKB, a przemysł i rolnictwo stanowiły odpowiednio 17,6% i 10%. W Czarnogórze jest 50 000 gospodarstw rolnych, które opierają się na rolnictwie w celu wypełnienia budżetu rodzinnego.
Czarnogóra ma zarówno malownicze wybrzeże, jak i górzysty region północny. W latach 80. kraj był znanym miejscem turystycznym. Jednak wojny jugosłowiańskie, które toczyły się w krajach sąsiednich w latach 90., okaleczyły przemysł turystyczny i na lata pogorszyły wizerunek Czarnogóry.
Czarnogóra jest 36. najczęściej odwiedzanym krajem w Europie (spośród 47 krajów), odwiedzanym przez 1,6 miliona turystów. Wybrzeże adriatyckie Czarnogóry ma długość 295 km (183 mil), plaże 72 km (45 mil) i wiele dobrze zachowanych starożytnych starych miast. National Geographic Traveler (redagowany raz na dziesięć lat) zalicza Czarnogórę do „50 miejsc życia”, a okładka magazynu została wykorzystana przez czarnogórskiego nadmorskiego Sveti Stefana. Wybrzeże Czarnogóry jest uważane za jedno z wielkich nowych „odkryć” wśród turystów na świecie. W styczniu 2010 r . New York Times sklasyfikował Czarnogórę w regionie Ulcinj South Coast, w tym Velika Plaza ,Ada Bojana i hotel Mediteran z Ulcinj wśród „31 najlepszych miejsc do odwiedzenia w 2010 roku” w ramach światowego rankingu miejsc turystycznych.
Czarnogóra została również wymieniona przez Yahoo Travel wśród „10 najpopularniejszych miejsc w 2009 roku” do odwiedzenia, opisując to jako „[c] obecnie uważane za drugi najszybciej rozwijający się rynek turystyczny na świecie (tuż za Chinami)”. Każdego roku jest wymieniany przez prestiżowe przewodniki turystyczne, takie jak Lonely Planet, jako najlepsze miejsce turystyczne wraz z Grecją, Hiszpanią i innymi popularnymi lokalizacjami.
Branża turystyczna zaczęła się odradzać dopiero w 2000 roku i od tego czasu kraj odnotowuje wysoki wzrost liczby wizyt i noclegów. Rząd Czarnogóry ogłosił rozwój Czarnogóry jako elita turystycznym priorytetem. Narodową strategią jest uczynienie turystyki głównym czynnikiem przyczyniającym się do gospodarki Czarnogóry. Podjęto szereg działań w celu przyciągnięcia inwestorów zagranicznych. Niektóre duże projekty są już w trakcie realizacji, takie jak Porto Montenegro, a inne lokalizacje, takie jak Plaża Jaz, Buljarica, Velika Plaža i Ada Bojana, mają prawdopodobnie największy potencjał do przyciągnięcia przyszłych inwestycji i stania się atrakcyjnymi atrakcjami turystycznymi na Adriatyku.
W 2016 roku Czarnogórę odwiedziło 1,662 mln turystów (6,5% więcej niż w roku poprzednim), przynosząc przychody na poziomie 925 mln dolarów[11].
Czarnogórska infrastruktura drogowa nie spełnia jeszcze standardów zachodnioeuropejskich. Pomimo rozległej sieci drogowej żadne drogi nie są budowane według standardów autostrady. Budowa nowych autostrad jest uważana za priorytet krajowy, ponieważ są one ważne dla jednolitego regionalnego rozwoju gospodarczego i rozwoju Czarnogóry jako atrakcyjnego miejsca turystycznego.
Obecnie europejskie trasy przechodzące przez Czarnogórę to E65 i E80.
Trzonem sieci kolejowej Czarnogóry jest linia kolejowa Belgrad-Bar, która zapewnia międzynarodowe połączenie z Serbią. Istnieje krajowa linia rozgałęzień, kolej Nikšić-Podgorica, która przez dziesięciolecia była obsługiwana jako linia towarowa, a teraz jest również otwarta dla ruchu pasażerskiego po pracach przebudowy i elektryfikacji w 2012 r. Druga linia rozgałęzień z Podgoricy w kierunku Granica albańska, kolej Podgorica – Szkodra, nie jest używana.
Czarnogóra ma dwa międzynarodowe lotniska, lotnisko Podgorica i lotnisko Tivat. Dwa porty lotnicze obsłużyły 1,1 miliona pasażerów w 2008 r. Montenegro Airlines jest flagowym przewoźnikiem Czarnogóry. Lotnisko Podgorica znajduje się 11 km (6,8 mil) na południe od centrum stolicy. Pas startowy posiada długość 2500m. W 2019 lotnisko obsłużyło 1 297,365 pasażerów, tymczasem port w Tivat 1 367,282.
Port Bar jest głównym portem morskim Czarnogóry. Pierwotnie zbudowany w 1906 r., Port został prawie całkowicie zniszczony podczas II wojny światowej, a odbudowę rozpoczęto w 1950 r. Dziś jest on przystosowany do obsługi ponad 5 milionów ton ładunku rocznie, choć rozpad byłej Jugosławii i wielkość Czarnogóry Sektor przemysłowy spowodował, że port działał przez kilka lat ze stratą i znacznie poniżej przepustowości. Oczekuje się, że przebudowa linii Belgrad-Bar i proponowana autostrada Belgrad-Bar przywrócą przepustowość portu.
Według spisu powszechnego z 2011 roku[3]:
Językiem urzędowym w Czarnogórze jest czarnogórski. Za języki urzędowe są uznawane również serbski, bośniacki, albański i chorwacki. Czarnogórski, serbski, bośniacki i chorwacki są wzajemnie zrozumiałe. Czarnogórski jest językiem ojczystym wielu osób poniżej 18 roku życia. Większość ludności uznaje czarnogórski za swój język ojczysty. Poprzednie konstytucje zatwierdzały serbsko-chorwacki jako język urzędowy w Czarnogórze SR i serbski według standardu Ijekavian w latach 1992–2006.
Dane według spisu powszechnego z 2011 roku[3]:
Dane według spisu powszechnego z 2011 roku[3]:
nie podali wyznania: 16 180 (2,61%)
| |||||||||||
| |||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
https://brezno.ibetonove-zumpy.sk ts2 space vsat internet ts2 satellite
Wiadomości w 
Definicje słownikowe w 
.svg)
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.svg){kind=link}
.jpg){kind=link}
