Ten artykuł od 2015-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
król Danii i Norwegii | |
Okres | |
---|---|
Dane biograficzne | |
Dynastia | |
Data urodzenia | |
Data śmierci | |
Ojciec | |
Matka | |
Żona | |
Dzieci | |
Odznaczenia | |
Chrystian IV (ur. 12 kwietnia 1577, zm. 28 lutego 1648) – król Danii i Norwegii w latach 1588–1648 z dynastii oldenburskiej.
Był najstarszym synem króla Fryderyka II oraz Zofii, córki Ulryka III, księcia meklemburskiego. W momencie wstąpienia na tron Chrystian IV miał zaledwie 11 lat, więc rządy w imieniu małoletniego króla sprawowała Rada Państwa (z Nielsem Kaasem na czele). Władzę w obu królestwach objął po koronacji w 1596 roku. W 1597 poślubił Annę Katarzynę (1575–1612), córkę Joachima Fryderyka, margrabiego-elektora Brandenburgii. Ich syn, jedyny, który przeżył Chrystiana IV, objął trony Danii i Norwegii w 1648 jako Fryderyk III.
Król prowadził politykę merkantylizmu. Zakładał liczne manufaktury (pierwszą i najważniejszą była manufaktura włókiennicza założona w 1605 w więzieniu). Tworzył monopole handlowe, założył islandzką, grenlandzką i wschodnioindyjską kampanię handlową. W 1616 uzyskał kolonię Tranguebar. Jednak wszystkie wysiłki mające na celu utworzenie z Kopenhagi ważnego bałtyckiego ośrodka gospodarczego spełzły na niczym (choć znacznie przyczyniły się do zwiększenia lokalnego znaczenia miasta, powiększenia liczby i zamożności ludności).
Ambicją Chrystiana IV było uczynienie z Królestwa Danii i Norwegii największego mocarstwa nie tylko ekonomicznego, ale również politycznego i militarnego w północnej Europie. Uniemożliwiały mu to jednak problemy z zachowaniem pozycji duńskiej w Norwegii, gdzie dawały się odczuć wpływy zdecydowanej szwedzkiej polityki ekspansjonistycznej. Wprawdzie flota duńska została mocno rozbudowana, ale Dania nie była w stanie wystawić armii mogącej zmierzyć się ze szwedzką. Wojna kalmarska w latach 1611 – 1613, którą Dania musiała toczyć za pomocą wynajętych za duże kwoty oddziałów najemnych, nie doprowadziła do zdecydowanego rozwiązania kwestii.
Król zaangażował się też w wojnę trzydziestoletnią (gdy działania wojenne zaczęły się zbliżać do północnych Niemiec). Doprowadziło to do szeregu klęsk i wycieńczenia finansowego króla (ponieważ rada państwa nie udzieliła mu zgody na udział w tej wojnie, przystąpił do niej jako książę Szlezwiku i Holsztynu).
Błędem Chrystiana było niezdecydowanie w stosunkach z Polską. Po wrogich działaniach (zatopienie okrętów królewskich Władysława IV zakotwiczonych w porcie gdańskim), król zmienił zdanie i planował rozpoczęcie z Polską wspólnej akcji przeciwko Szwedom. Jednak w ostatniej chwili wycofał się z planowanego sojuszu, co natychmiast wykorzystała Szwecja, i w styczniu 1644 zadała Danii szereg druzgoczących ciosów (przejęła Jutlandię i Skanię). Król starał się odzyskać te ziemie za pomocą floty. W lipcu 1644 floty duńska i szwedzka stoczyły bitwę w Zatoce Kilońskiej. Bitwa nie zakończyła się zdecydowanym zwycięstwem Danii, sam król jednak wykazał się w niej wielkim męstwem, stracił oko – opowieść o tej bitwie zawarta jest w hymnie Danii Kong Kristian. Bitwa w Zatoce Kilońskiej jednak była początkiem szeregu klęsk zakończonego 13 sierpnia 1645 traktatem z Brömsebro, na mocy którego Dania straciła swoją dominującą pozycję w rejonie Bałtyku.
Mottem Chrystiana IV było Bojaźń Boża wzmacnia królestwa (duń. Gudsfrygt styrker rigerne, łac. Regna Firmat Pietas, skrót RFP). Król interesował się architekturą i ufundował wiele ważnych budynków (Budynek Giełdy w Kopenhadze, zamki Rosenborg i Frederiksborg, Kościół Świętej Trójcy, Kościół na Wyspie i inne); do dziś fronty tych budynków oznaczone są właśnie literami RFP. W latach 1596-1621 król wydał na budowle około 660 tysięcy talarów.
Rozumiejąc funkcję miast jako ośrodków nie tylko gospodarczych, ale i strategicznych, Chrystian IV założył miasta Kristiansand (dziś Norwegia) i Kristianstad w Skanii, port Christianshavn w cieśninie Sund, Glückstadt w Holsztynie, oraz Kristianię.
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.