Gmach Głównej Biblioteki Judaistycznej wzniesiony w latach 1928–1936 przy ul. Tłomackie 3/5 według projektu Edwarda Ebera | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Adres |
ul. Tłomackie 5, Warszawa |
Data założenia |
1879 |
Data likwidacji | |
Położenie na mapie Warszawy | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |
52°14′39″N 21°00′10″E/52,244167 21,002778 | |
Strona internetowa |
Główna Biblioteka Judaistyczna[1][2][3] lub Centralna Biblioteka Judaistyczna[1][4] – nieistniejąca obecnie biblioteka gromadząca zbiory związane z judaizmem i historią Żydów w Polsce.
Została założona w latach 1879–1880 jako biblioteka Wielkiej Synagogi w Warszawie z inicjatywy Ludwika Natansona, który pomysł jej założenia przedstawił już w 1860. Środki na założenie biblioteki zostały zebrane w drodze zbiórki publicznej. W dalszym istnieniu wspomagały ją zarówno osoby prywatne, jak i komitet synagogi. Przez wiele lat, aż do 1914 działała przy bibliotece Komisja Historyczna, której zadaniem było pozyskiwanie zbiorów, to jest głównie dokumentów archiwalnych kahałów i rozmaitych rękopisów[potrzebny przypis]. Pracami tej komisji kierował Samuel Poznański. Wieloletnim bibliotekarzem był Mojżesz Moszkowski.
W 1927 z inicjatywy Mojżesza Schorra rozpoczęto prace zmierzające do wybudowania nowej siedziby biblioteki. Nowy gmach został wzniesiony w latach 1928–1936 przy ul. Tłomackie 3/5 według projektu Edwarda Ebera[5]. Swoją siedzibę miał w nim także Instytut Nauk Judaistycznych[5]. Gmach został zaprojektowany w stylu zmodernizowanego historyzmu (półmodernizmu) i nawiązywał do znajdującej się obok Wielkiej Synagogi[5].
Od listopada 1940 do marca 1942 (II wojna światowa) budynek znajdował się w granicach warszawskiego getta. Mieściły się w nim kolejno: siedziba Żydowskiej Samopomocy Społecznej, punkt etapowy dla Żydów wysiedlonych z Niemiec i magazyn mebli zrabowanych w getcie. Przetrwał, choć uszkodzony, zarówno powstanie w getcie warszawskim, jak i powstanie warszawskie. Zbiory biblioteki zostały zrabowane przez Niemców. Po wojnie ich część udało się odzyskać (według innego źródła biblioteka utraciła 100% swoich zbiorów, tj. 40 tys. jednostek)[6].
16 maja 1943, po wysadzeniu Wielkiej Synagogi, w budynku wybuchł pożar, czego pamiątką są ślady w posadzce w holu na parterze[7]. Do przywrócenia nazwy ul. Tłomackie w latach 80. XX wieku budynek miał adres al. Świerczewskiego 79[8].
Fragment getta, w którym w latach 1940–1942 znajdowały się m.in. Biblioteka i Wielka Synagoga, upamiętnia od 2008 jeden z pomników granic getta przy ul. Bielańskiej, róg ul. A. Corazziego. W maju 2016 nad głównym wejściem do budynku odtworzono przedwojenny napis Główna Biblioteka Judaistyczna w języku polskim i języku hebrajskim[3].
Obecnie w dawnym budynku biblioteki mieści się Żydowski Instytut Historyczny. Działalność Głównej Biblioteki Judaistycznej jest kontynuowana przez portal internetowy Centralna Biblioteka Judaistyczna.
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.