| |||||
| |||||
| Dewiza: (port.) Ordem e Progresso (Ład i postęp) | |||||
| Hymn: (Hymn narodowy Brazylii) | |||||
| |||||
| Konstytucja | Konstytucja Brazylii | ||||
| Język urzędowy | portugalski | ||||
| Stolica | Brasília | ||||
| Ustrój polityczny | republika federalna | ||||
| Głowa państwa | prezydent Jair Bolsonaro | ||||
| Zastępca głowy państwa |
wiceprezydent Hamilton Mourão | ||||
| Szef rządu | prezydent Jair Bolsonaro | ||||
| Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe |
5. na świecie 8 515 767[1] km² 55 455 km² (0,65%) | ||||
| Liczba ludności (2019) • całkowita • gęstość zaludnienia |
6. na świecie 210 677 000[2] 24,7 osób/km² | ||||
| PKB (2017) • całkowite • na osobę |
2055 mld[2] USD 9895[2] USD | ||||
| PKB (PSN) (2017) • całkowite • na osobę |
3240 mld[2] dolarów międzynar. 15 603[2] dolarów międzynar. | ||||
| waluta | real brazylijski (BRL) | ||||
| Niepodległość • ogłoszenie • uznanie |
od Portugalii 7 września 1822 29 sierpnia 1825 | ||||
| Strefa czasowa | UTC -2 do -5[3] | ||||
| Kod ISO 3166 | BR/BRA/076 | ||||
| Domena internetowa | .br | ||||
| Kod samochodowy | BR | ||||
| Kod samolotowy | PP, PR, PS, PT, PU | ||||
| Kod telefoniczny | +55 | ||||
 | |||||
Brazylia (port. Brasil, wymowa [bɾaˈziw]), oficjalnie Federacyjna Republika Brazylii (port. República Federativa do Brasil, wymowa) – jedno z największych państw świata, obejmujące połowę Ameryki Południowej. Rozciąga się wzdłuż wybrzeża atlantyckiego oraz Amazonki. Liczy ponad 200 milionów mieszkańców, a największe aglomeracje to São Paulo i Rio de Janeiro. Na południu dominuje ludność pochodzenia europejskiego (Portugalczycy, Włosi, Niemcy, Polacy), w regionie południowo-wschodnim jest prawie równy odsetek ludzi białych i wielorasowych (Mulat, Zambo i Metys), w północno-wschodnim Mulatów (Zambo i Metysów) i czarnej jest większość, a na północno-zachodnich Indianie i ludność wielorasowa przeważają, typowo Metysów, mieszanka białych i tubylców. Kraj jest również domem dla znacznej mniejszości Japończyków, będąc domem dla największej japońskiej społeczności poza Japonią. Jest to kraj z największą liczbą katolików, chociaż coraz więcej jest protestantów. Podobnie jak większość krajów Ameryki Łacińskiej Brazylia jest średnio rozwinięta gospodarczo.
Terytorium Brazylii zajmuje prawie połowę powierzchni Ameryki Południowej i rozciąga się w centrum i na wschodzie kontynentu, położone nad Oceanem Atlantyckim.
Brazylia jest jedynym krajem na świecie, przez który równocześnie przebiegają równik i zwrotnik Koziorożca[4].
Długość wybrzeża Brazylii wynosi 7491 km. Kraj graniczy z dziesięcioma innymi państwami: Argentyną, Boliwią, Francją (Gujaną Francuską), Gujaną, Kolumbią, Paragwajem, Peru, Surinamem, Urugwajem oraz Wenezuelą.
Na terytorium Brazylii można wyróżnić trzy duże krainy geograficzne: część Wyżyny Gujańskiej na północy, Wyżynę Brazylijską na południowym wschodzie, oraz Nizinę Amazonki nazywaną Amazonią, na północy i północnym zachodzie. Poza tym na południowym zachodzie leży także część Niziny La Platy.
Najwyższym szczytem Brazylii jest Pico da Neblina – 2994 m n.p.m. – na Wyżynie Gujańskiej.
Największą rzeką Brazylii jest Amazonka, inne ważniejsze z rzek to:
Tereny dzisiejszej Brazylii były zasiedlone przez półkoczownicze plemiona Indian już przynajmniej 6 tys. lat przed odkryciem jej przez Portugalczyków w roku 1500. Przez następne 300 lat Brazylia została skolonizowana przez Portugalię i zamieniona w oparte na pracy niewolniczej dochodowe przedsięwzięcie. W kraju powszechne były rebelie niewolników, a część zbiegów tworzyła na odległych od kolonialnej cywilizacji terenach własne osiedla zwane quilombos. Przeciw nim były organizowane wyprawy zbrojne. W roku 1808 książę Jan (późniejszy król Portugalii Jan VI) wraz z rodziną schronił się w Brazylii przed najazdem Napoleona Bonaparte na Portugalię. Na początku XIX wieku narastały tendencje separatystyczne i w roku 1822 książę-regent Pedro I ogłosił utworzenie samodzielnego Cesarstwa Brazylii. W roku 1889 jego następca Pedro II został obalony i została utworzona republika federacyjna.
Pod koniec XIX i w 1. połowie XX wieku do Brazylii napłynęło ponad 5 milionów imigrantów z Europy i Azji. W tym okresie dynamicznie postępowała industrializacja kraju i ekspansja w głąb interioru. Rządy demokratyczne były zastępowane przez dyktatury: w latach 1930–1945 w praktyce rządził Getúlio Vargas. Vargas do władzy doszedł na skutek wojskowego puczu, który następnie określono mianem rewolucji[5][6]. Początkowo nowy rząd zobowiązał się do szybkiego oddania władzy, lecz zamiast tego zlikwidował kongres, zawiesił konstytucję, a gubernatorów zastąpił własnymi zwolennikami[7]. W latach 30. doszło do trzech prób obalenia wojskowego rządu[8][9][10]. W 1932 roku odbyło się powstanie konstytucjonalistów, w 1935 roku odbyła się antyrządowa rebelia zorganizowana przez komunistów, która wykorzystana została do wprowadzenia przez Vargasa pełnej dyktatury i cenzury prasy. Ostatnią próbą zbrojnego obalenia rządu był pucz faszystowski w 1938 roku[11]. Mimo faszyzacji kraju Brazylia w okresie hiszpańskiej wojny domowej wsparła stronę republikańską walczącą z nacjonalistami[12]. W okresie II wojny światowej Brazylia początkowo pozostała neutralna, a wojnę Niemcom i Włochom wypowiedziała w sierpniu 1942 roku[13]. Pod wpływem wojny Vargas odrzucił wzorce faszyzujące i przyjął bardziej liberalną politykę. Po zwycięstwie aliantów w wojnie światowej, stał się kłopotliwy jako niedawny sojusznik światowych potęg i szybko został obalony w wojskowym puczu. Vargas na krótko powrócił do władzy w 1950 roku w wyniku wyborczego zwycięstwa utworzonej przez niego Brazylijskiej Partii Pracy. W pierwszej fazie prezydentury wprowadził szereg postępowych reform, a swoje rządy oparł na środowiskach lewicy. Pod naciskiem narodowców i lewicy prowadził politykę uprzemysłowienia kraju, rozwiązał problem państwowego monopolu naftowego „Petrobras”, ograniczył inwestycje obcego kapitału, wprowadził szereg prorobotniczych praw, zakończył działania rządu polegające na ingerencji w działanie związków zawodowych oraz przeprowadził rewizję pracy minimalnej. W 1952 roku zawarł układ militarny ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki, jednak zachował się neutralnie, odmawiając wysłania wojsk brazylijskich do Korei. W ciągu drugiej kadencji kontynuował represje przeciwko ruchowi komunistycznemu[14][15]. Stopniowo odchodził od postępowych reform, tracąc poparcie społeczeństwa i lewicy zmuszony został do walki o wpływy w konserwatywnie nastawionym wojsku. Jego rządy napotkały na silną opozycję, pomimo starań Vargasa największą opozycję stanowiły kręgi wojskowe. Była to reakcja na szereg skandali, które wiązały się z członkami jego administracji. Trzy lata po objęciu władzy na skutek kryzysu politycznego i zmuszeniu go przez wojsko do oddania władzy popełnił samobójstwo[16].
Po samobójstwie Vargasa powstało kilka krótkotrwałych rządów. W 1956 roku prezydentem został kandydat socjaldemokratów Juscelino Kubitschek de Oliveira[17]. Kubitschek przyjął łagodną postawę wobec opozycji politycznej, dzięki czemu mógł rządzić bez poważniejszych kryzysów[18]. W okresie jego rządów sektor gospodarki i przemysłu znacznie wzrósł[19]. Największym sukcesem rządu socjaldemokratów okazała się budowa nowej stolicy kraju, Brasilii oddanej do użytku w 1960 roku[20]. Następcą Kubitscheka został Jânio Quadros, który jednak podał się do dymisji w 1961 roku, a więc w okresie mniejszym niż rok po objęciu urzędu[21]. Prezydenturę wówczas objął wiceprezydent João Goulart, który jako kandydat lewicy zobowiązał się do przeprowadzenia radykalnych reform społecznych. Zapowiedział wywłaszczenie wielkich latyfundystów i podniesienie płacy minimalnej[22]. Prezydent został obalony w zamachu stanu w kwietniu 1964 roku. Zamach zapoczątkował okres istnienia w Brazylii reżimu wojskowego[23].
Nowy system miał być przejściowy[24], jednak szybko zmienił się w dyktaturę[25]. Reżim szeroko zastosował represje polityczne względem swoich przeciwników politycznych, w tym artystów i dziennikarzy. W opozycji przeciw rządom wojskowym doszło do powstania zbrojnych ruchów partyzanckich[26][27]. Rząd Brazylii zobowiązał się na łamach operacji Kondor wyeliminować także opozycję na emigracji[28]. Pomimo brutalności i metod zbliżonych do totalitaryzmu, system na początku lat 70. zdobył poparcie sporego grona Brazylijczyków ze względu na ówczesny boom gospodarczy[29]. Lata dyktatorskiej władzy skutecznie jednak zniechęciły społeczeństwo. Mimo rozbicia wojsk partyzanckich, rząd kontynuował politykę represji (która wcześniej była argumentowana walką z rebelią)[30]. W obliczu narastającego kryzysu społecznego i serii porażek gospodarczych rządu generał Ernesto Geisel zgodził się na pewną liberalizację życia publicznego[31], w 1979 roku wprowadził on ustawę o amnestii, która zapoczątkowała mozolny powrót do demokracji w okresie dekady lat 80.
Po dojściu do władzy lewicy i prezydenta Luli Brazylia wychodzi z głębokiego kryzysu ekonomiczno-społecznego, który był wynikiem olbrzymiego długu publicznego. Powoduje to pochłanianie znacznej części jej dochodu narodowego. Daje się zauważyć napływ inwestycji oraz znaczący rozwój gospodarczy.Jednak w okresie lewicowego rządu PT marksistowska linia ideologiczna partii przejmowała kontrolę nad krajem, a pod rządami Dilmy Rousseff kraj zbliżał się do socjalizmu, podobnie jak jego sąsiedzi Wenezuela i Argentyna.
Począwszy od 2013 roku nastąpiła całkowita zmiana w polityce brazylijskiej, wraz z obaleniem lewa i wzrostem konserwatyzmu w prawa. Po odkryciu, że rządy PT praktycznie zbankrutowały w Petrobras, Correios i wielu innych przedsiębiorstwach państwowych, poprzez wielkie przekierowanie funduszy publicznych i wykorzystanie swoich funduszy na przekupienie Kongres Narodowy, Senat Brazylii i Sądownictwo, oprócz masowego wykorzystywania BNDES do finansowania socjalistycznych dyktatur na Kubie, Wenezueli, Ameryce Łacińskiej, Afryce i na Bliskim Wschodzie (Lula i Dilma otwarcie wspierają kontrowersyjne postacie, takie jak Hugo Chávez, Nicolás Maduro, Mahmud Ahmadineżad, Evo Morales, Vladimir Putin, Kim Jong-un i Komunistyczna Partia Chin, między innymi), licząc również na próby Dilmy Roussef, aby zainstalować „Rady Ludowe „aby zastąpić władzę deputowanych federalnych, wybierany jest Jair Bolsonaro, były kapitan armii i kandydat na prawicę. Poprzez Operacja Lava Jato Policja Federalna Brazylii od tego czasu podjęła działania w celu zwalczania odchyleń i korupcji PT i stron sojuszniczych w tamtym czasie. W Wyborami w 2018 r. Na prezydenta wybrano kandydata Jair Bolsonaro z Partii Społeczno-Liberalnej (PSL), który wygrał w drugiej turze Fernando Haddad z Partia Pracujących (PT), przy poparciu 55,13% ważnych głosów. [32][33][34][35][36][37]
Brazylia jest republiką związkową podzieloną na 26 stanów i 1 dystrykt federalny. Konstytucja Brazylii została uchwalona w 1988. Głową państwa i szefem rządu jest wybierany w głosowaniu powszechnym na 4 lata prezydent. Obecnym prezydentem jest Jair Bolsonaro.
Brazylia dzieli się na 26 stanów (portugalski: estado) i 1 dystrykt federalny (portugalski: Distrito Federal): NA
| Stan | Stolica | Ludność (mln) | Powierzchnia [km²] | os./km² | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Acre | Rio Branco | 0,557 | 152 522 | 3,6 |
| 2 | Alagoas | Maceió | 2,82 | 27 819 | 101 |
| 3 | Amapá | Macapá | 0,477 | 142 816 | 3,3 |
| 4 | Amazonas | Manaus | 2,81 | 1 570 947 | 1,7 |
| 5 | Bahia | Salvador | 13,1 | 564 273 | 23 |
| 6 | Ceará | Fortaleza | 7,43 | 145 712 | 51 |
| 7 | Dystrykt Federalny | Brasília | 2,05 | 5802 | 353 |
| 8 | Espírito Santo | Vitória | 3,1 | 46 047 | 67 |
| 9 | Goiás | Goiânia | 5 | 340 118 | 14,7 |
| 10 | Maranhão | São Luís | 5,65 | 331 918 | 17 |
| 11 | Mato Grosso | Cuiabá | 2,5 | 903 386 | 2,7 |
| 12 | Mato Grosso do Sul | Campo Grande | 2,08 | 357 140 | 7,8 |
| 13 | Minas Gerais | Belo Horizonte | 17,9 | 586 552 | 30,5 |
| 14 | Pará | Belém | 6,19 | 1 247 703 | 4,9 |
| 15 | Paraíba | João Pessoa | 3,44 | 56 341 | 61 |
| 16 | Paraná | Kurytyba, portugalski: Curitiba | 9,56 | 199 282 | 48 |
| 17 | Pernambuco | Recife | 7,92 | 98 527 | 80 |
| 18 | Piauí | Teresina | 2,84 | 251 312 | 11 |
| 19 | Rio de Janeiro | Rio de Janeiro | 14,4 | 43 797 | 328,7 |
| 20 | Rio Grande do Norte | Natal | 2,78 | 53 077 | 52 |
| 21 | Rio Grande do Sul | Porto Alegre | 11 | 281 734 | 39 |
| 22 | Rondônia | Porto Velho | 1,38 | 237 565 | 5,8 |
| 23 | Roraima | Boa Vista | 0,324 | 224 118 | 1,4 |
| 24 | Santa Catarina | Florianópolis | 5,36 | 95 285 | 56 |
| 25 | São Paulo | São Paulo | 37 | 248 177 | 149 |
| 26 | Sergipe | Aracaju | 1,78 | 21 962 | 81 |
| 27 | Tocantins | Palmas | 1,16 | 277 298 | 4 |
| Stan na 2000 | |||||
| Metropolie | ||
|---|---|---|
| Główne miasto |
Stan | Ludność (mln) |
| São Paulo | São Paulo | 21,3 |
| Rio de Janeiro | Rio de Janeiro | 12,4 |
| Belo Horizonte | Minas Gerais | 5,1 |
| Recife | Pernambuco | 4,0 |
| Brasília | Dystrykt Federalny | 4,0 |
| Porto Alegre | Rio Grande do Sul | 3,9 |
| Salvador | Bahia | 3,9 |
| Fortaleza | Ceará | 3,6 |
| Kurytyba | Paraná | 3,4 |
| Goiânia | Goiás | 2,3 |
| Belém | Pará | 2,2 |
| Manaus | Amazonas | 2,1 |
| Campinas | São Paulo | 2,1 |
| Vitória | Espírito Santo | 1,8 |
| Santos | São Paulo | 1,7 |
| São José dos Campos | São Paulo | 1,7 |
| São Luís | Maranhão | 1,4 |
| Natal | Rio Grande do Norte | 1,3 |
| Maceió | Alagoas | 1,2 |
Współczesny skład etniczny Brazylii jest odzwierciedleniem jej historii. 47,7% mieszkańców Brazylii stanowią ludzie rasy białej, pardo (czyli ludzie mający białych, indiańskich i czarnych przodków, do pardo zalicza się bowiem Mulat, Zambo i Metys) 43,1%, ludzie rasy czarnej 7,6%, Indianie 0,4%; Azjaci stanowią 1,1%[39].
Językiem urzędowym w Brazylii jest język portugalski, który jednak różni się znacznie od używanego w Portugalii. Przede wszystkim brazylijski jest bardziej miękki i melodyjny, jest też wzbogacony szeregiem słów i zwrotów z języków brazylijskich Indian i byłych niewolników z Afryki. Różni się także pisownią. W gminie São Gabriel da Cachoeira językami urzędowymi są dodatkowo języki indiańskie: nheengatu, tukano i baniwa. Poza tym w użyciu są także języki włoski, hiszpański, niemiecki.
| (2015) | |
|---|---|
| Liczba ludności | 207 848 000 |
| Ludność według wieku | |
| 0–14 lat | 26,2% (mężczyźni 27 219 651/kobiety 26 180 040) |
| 15–64 lat | 67% (mężczyźni 67 524,642/kobiety 68 809 357) |
| ponad 64 lata | 6,7% (mężczyźni 5 796 433/kobiety 7 899 650) |
| Wiek (mediana) | |
| W całej populacji | 29,3 lat |
| Mężczyzn | 28,3 lat |
| Kobiet | 30,1 lat |
| Przyrost naturalny | 1,134% |
| Współczynnik urodzeń | 17,79 urodzin/1000 mieszkańców |
| Współczynnik zgonów | 6,36 zgonów/1000 mieszkańców |
| Współczynnik migracji | –0,09 migrantów/1000 mieszkańców |
| Ludność według płci | |
| poniżej 15 lat | 1,04 mężczyzn/kobiet |
| 15–64 lat | 0,98 mężczyzna/kobietę |
| powyżej 64 lat | 0,73 mężczyzn/kobiet |
| w całej populacji | 0,98 mężczyzn/kobiet |
| Umieralność noworodków | |
| W całej populacji | 21,17 śmiertelnych/1000 żywych |
| płci męskiej | 24,63 śmiertelnych/1000 żywych |
| płci żeńskiej | 17,53 śmiertelnych/1000 żywych |
| Oczekiwana długość życia | |
| W całej populacji | 72,53 lat |
| Mężczyzn | 68,97 lat |
| Kobiet | 76,27 lat |
| Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS | 0,7% (2003) |
| Liczba osób żyjących z HIV/AIDS | 660 000 (2003) |
| Liczba zmarłych na HIV/AIDS | 15 000 (2003) |
Gospodarka kraju opiera się na eksploatacji bogatych zasobów naturalnych, rolnictwie (największa na świecie ilość upraw kawy) i szybko rozwijającym się przemyśle.
W roku 2008 PKB wyniósł 1665 mld USD (10 326 USD na jednego mieszkańca). Pewien problem stanowi wysokie zadłużenie zagraniczne przekraczające 179 mld USD, jednak cały dług nie przekracza bezpiecznego poziomu 50% PKB.
W 2019 roku Brazylia była największym na świecie producentem trzciny cukrowej[40], soi[41], kawy[42] i pomarańczy[43], drugim producentem papai[44], trzecim producentem kukurydzy[41], tytoniu[45][46] i ananasa[47][48], czwarty producent bawełny[49][50] i manioka[51], piąty producent kokosa[52] i cytryny[53], 6. producent kakao[54] i awokado, dziewiąty producent ryżu[42], dziesiąty producent pomidorów[55] i 11. producent winogron[56] i jabłek[57][58]. Kraj jest również dużym producentem bananów[59][60], ale prawie cała produkcja przeznaczona jest na konsumpcję krajową. Wreszcie Brazylia produkuje również duże ilości fasoli[61][62], orzeszków ziemnych[63], ziemniaków[64][65], marchwi[66], nerkowca[67], mandarynek[68], persimmon[69], truskawek[70], guarany[71], gujawy, açaí[72], orzecha brazylijskiego[73][74], yerba mate[75], między innymi. Trzcina cukrowa jest wykorzystywana do produkcji cukru, ale także do produkcji etanolu, który jest używany do obsługi floty pojazdów (sektor etanolu to biopaliwa).
W produkcji białek zwierzęcych Brazylia jest dziś jednym z największych krajów na świecie. W 2019 roku kraj był największym na świecie eksporterem mięsa kurczaka[76][77]. Był także drugim co do wielkości producentem mięsa wołowego[78], trzecim co do wielkości producentem mleka na świecie[79], czwartym co do wielkości producentem mięsa wieprzowego[80] na świecie i siódmym co do wielkości producentem jaj w świat[81].
W sektorze wydobywczym Brazylia wyróżnia się wydobyciem rudy żelaza (gdzie jest eksporterem drugiego świata), miedzi, złota, boksytu (jednego z 5 największych producentów na świecie), manganu (jeden z 5 największych producentów na świecie), cyny (jeden z największych producentów na świecie), niobu (skupia 98% rezerw znane światu) i niklu. W odniesieniu do kamieni szlachetnych Brazylia jest największym na świecie producentem ametystu, topazu, agatu i jednym z głównych producentów turmaliny, szmaragdów, akwamaryny i granatu[82][83][84][85][86][87].
Sektor wtórny jest oparty na gałęziach przemysłu. Brazylia jest liderem przemysłowym w Ameryce Łacińskiej. W przemyśle spożywczym w 2019 r. Brazylia była drugim co do wielkości eksporterem przetworzonej żywności na świecie[88][89][90]. W 2016 roku kraj był drugim co do wielkości producentem celulozy na świecie i ósmym producentem papieru[91][92][93]. W przemyśle obuwniczym w 2019 r. Brazylia zajęła 4. miejsce wśród światowych producentów[94][95][96][97][98]. W 2019 roku kraj był ósmym producentem pojazdów i dziewiątym producentem stali na świecie[99][100][101]. W 2018 r. Przemysł chemiczny Brazylii zajmował 8. miejsce na świecie[102][103][104]. W przemyśle tekstylnym Brazylia, chociaż należała do 5 największych światowych producentów w 2013 r., Jest bardzo słabo zintegrowana z handlem światowym[105]. W branży lotniczej Brazylia ma Embraer, trzeciego największego producenta samolotów na świecie, ustępując jedynie Boeing i Airbus.
Przez dziesięciolecia rząd brazylijski podjął ambitny program zmniejszenia zależności od importowanej ropy. Wcześniej import stanowił ponad 70% zapotrzebowania kraju na ropę, ale Brazylia stała się samowystarczalna w zakresie ropy w latach 2006–2007. Brazylia była dziesiątym co do wielkości producentem ropy naftowej na świecie w 2019 roku, z 2,8 mln baryłek dziennie. Produkcja zaspokaja zapotrzebowanie kraju. Na początku 2020 roku przy wydobyciu ropy i gazu ziemnego kraj po raz pierwszy przekroczył 4 mln baryłek ekwiwalentu ropy dziennie. W styczniu tego roku wydobywano dziennie 3,168 mln baryłek ropy oraz 138 753 mln m3 gazu ziemnego. W 2019 r. Rio de Janeiro było największym producentem ropy naftowej i gazu ziemnego w Brazylii, wytwarzając 71% całkowitego wolumenu. São Paulo zajmuje drugie miejsce z udziałem 11,5% w całkowitej produkcji[106][107][108].
Brazylia jest jednym z czołowych światowych producentów energii hydroelektrycznej. W 2019 roku Brazylia miała czynnych 217 hydroelektrowni o mocy zainstalowanej 98 581 MW, co stanowi 60,16% krajowej produkcji energii. W sumie produkcja energii elektrycznej w Brazylii osiągnęła w 2019 r. 170 000 megawatów mocy zainstalowanej, z czego ponad 75% pochodziło ze źródeł odnawialnych (w większości hydroelektrownia)[109][110][111].
W 2013 r. Region Południowo-Wschodni wykorzystywał około 50% obciążenia Krajowego Systemu Zintegrowanego (SIN), będącego głównym regionem zużywającym energię w kraju. Zainstalowana moc wytwórcza energii elektrycznej w regionie wyniosła prawie 42 500 MW, co stanowi około jednej trzeciej mocy wytwórczej Brazylii. Produkcja hydroenergetyczna stanowiła 58% mocy zainstalowanej w regionie, a pozostałe 42% zasadniczo odpowiadało wytwarzaniu energii cieplnej. São Paulo reprezentowało 40% tej zdolności; Minas Gerais o około 25%; Rio de Janeiro - 13,3%; a Espírito Santo reprezentował resztę. Region Południowy jest właścicielem Itaipu-zapora wodna, która przez kilka lat była największą elektrownią wodną na świecie, aż do inauguracji Tama Trzech Przełomów-zapora wodna w Chinach. Pozostaje drugą co do wielkości działającą elektrownią wodną na świecie. Brazylia jest współwłaścicielem zakładu Itaipú wraz z Paragwaj: tama znajduje się na rzece Paraná, położonej na granicy między krajami. Posiada zainstalowaną moc wytwórczą 14 GW dla 20 jednostek wytwórczych o mocy 700 MW każdy. Region Północny posiada duże elektrownie wodne, takie jak Zapora Belo Monte i Zapora Tucuruí, które wytwarzają dużą część krajowej energii. Potencjał hydroenergetyczny Brazylii nie został jeszcze w pełni wykorzystany, więc kraj ten nadal ma możliwości budowy kilku elektrowni odnawialnych na swoim terytorium[112][113][114][115].
Potencjał brutto zasobów wiatrowych Brazylii oszacowano w 2019 r. Na około 500 GW (tylko na lądzie), czyli tyle energii, aby zaspokoić trzykrotnie obecne zapotrzebowanie kraju. Według ONS, od września 2020 r. Całkowita moc zainstalowana wyniosła 16,3 GW, przy średnim współczynniku mocy 58%. Chociaż średni światowy współczynnik zdolności wytwarzania energii wiatrowej wynosi 24,7%, istnieją obszary na północy Brazylii, szczególnie w stanie Bahia, gdzie niektóre farmy wiatrowe rejestrują średni współczynnik mocy wyższy niż 60%; średni współczynnik przepustowości w regionie północno-wschodnim wynosi 45% na wybrzeżu i 49% we wnętrzu. W 2019 roku energia wiatrowa stanowiła 9% energii wytworzonej w kraju[116][117][118].
Według ONS, od września 2020 r. Całkowita zainstalowana moc fotowoltaicznej energii słonecznej wynosiła 6,9 GW, przy średnim współczynniku mocy 23%. Niektóre z najbardziej napromieniowanych stanów brazylijskich to MG („Minas Gerais”), BA („Bahia”) i GO (Goiás), które w rzeczywistości mają światowe rekordy pod względem poziomu napromieniowania. W 2019 roku energia słoneczna stanowiła 1,27% energii wytworzonej w kraju[119][120].
Transport w odbywa się w zasadzie w trybie droga, najbardziej rozwiniętym w regionie. Istnieje również znaczna infrastruktura porty i lotniska. Sektor kolejowy i rzeczny, chociaż ma potencjał, jest zwykle traktowany w drugorzędny sposób.
Brazylia ma ponad 1,7 miliona km dróg, z czego 215 000 km to drogi utwardzone, a około 14 000 km to dzielone autostrady. Dwie najważniejsze autostrady w kraju to BR-101 i BR-116[121].
Ze względu na Andy, Amazonka i Amazonia, zawsze pojawiały się trudności we wdrażaniu transkontynentalnych lub bioceanicznych autostrad. Praktycznie jedyną istniejącą trasą była ta, która łączyła Brazylię z Buenos Aires w Argentynie, a później z Santiago w Chile. Jednak w ostatnich latach, dzięki połączonym wysiłkom krajów, zaczęły pojawiać się nowe trasy, takie jak Brazylia-Peru (Autostrada Interoceaniczna) i nowa autostrada między Brazylią, Paragwajem, północną Argentyną i północnym Chile (Korytarz Bioceaniczny).
W Brazylii jest ponad 2000 lotnisk. Kraj ma drugą co do wielkości liczbę lotnisk na świecie, po Stanach Zjednoczonych. Port lotniczy São Paulo-Guarulhos, położony w regionie metropolitalnym São Paulo, jest największym i najbardziej ruchliwym w kraju - lotnisko łączy São Paulo z praktycznie wszystkimi głównymi miastami na całym świecie. Brazylia ma 44 międzynarodowe lotniska, takie jak Rio de Janeiro, Brasília, Belo Horizonte, Porto Alegre, Florianópolis, Cuiabá, Salvador, Recife, Fortaleza, Belém i Manaus, między innymi. 10 najbardziej ruchliwych lotnisk w Ameryce Południowej w 2017 roku to: São Paulo-Guarulhos (Brazylia), Bogota (Kolumbia), São Paulo-Congonhas (Brazylia), Santiago (Chile), Lima (Peru), Brasília (Brazylia), Rio de Janeiro (Brazylia), Buenos Aires-Aeroparque (Argentyna), Buenos Aires-Ezeiza (Argentyna) i Minas Gerais (Brazylia)[122].
Brazylia posiada jedne z najbardziej ruchliwych portów w Ameryce Południowej, takie jak Port Santos, Port Rio de Janeiro, Port Paranaguá, Port Itajaí, Port Rio Grande i Port São Francisco do Sul. 15 najbardziej ruchliwych portów w Ameryce Południowej to: Port of Santos (Brazylia), Port of Bahia de Cartagena (Kolumbia), Callao (Peru), Guayaquil (Ekwador), Buenos Aires (Argentyna), San Antonio (Chile), Buenaventura (Kolumbia), Itajaí (Brazylia), Valparaíso (Chile), Montevideo (Urugwaj), Paranaguá (Brazylia), Rio Grande (Brazylia), São Francisco do Sul (Brazylia), Manaus (Brazylia) i Coronel (Chile)[123].
Brazylijska sieć kolejowa rozciąga się na około 30 000 kilometrów. Jest używana do transportu rud[124].
Spośród głównych brazylijskich dróg wodnych wyróżniają się dwie: Droga wodna Tietê-Paraná (która ma długość 2400 km, 1600 na rzece Paraná i 800 km na rzece Tietê, odprowadzająca produkcję rolną ze stanów Mato Grosso, Mato Grosso do Sul, Goiás i część Rondônia, Tocantins i Minas Gerais) i Droga wodna Solimões-Amazonas (składa się z dwóch odcinków: Solimões, rozciągającego się od Tabatinga do Manaus, o długości około 1600 km, i Amazonas, która rozciąga się od Manaus do Belém o długości 1650 km. Prawie cały transport pasażerski z równiny Amazonki odbywa się tą drogą wodną, oprócz praktycznie całego transportu towarowego, który jest kierowany do głównych ośrodków regionalnych Belém i Manaus).Najważniejsze z ekonomicznego punktu widzenia odcinki dróg wodnych znajdują się na południowym wschodzie i południu kraju. Jego pełne wykorzystanie nadal zależy od budowy śluz, poważnych prac pogłębiarskich, a przede wszystkim portów, które umożliwiają intermodalną integrację[125].
Przemieszanie elementów europejskich, afrykańskich i amerykańskich wytworzyło nową oryginalną kulturę. Najsłynniejszym festiwalem rozsławiającym Brazylię na cały świat jest odbywający się przed wielkim postem karnawał w Rio de Janeiro. Zawsze zaczyna się w sobotę przed Środą Popielcową i trwa nieprzerwanie cztery dni i noce. W czasie karnawału mieszkańcy gromadzą się na ulicach, plażach oraz klubach, aby wspólnie śpiewać i tańczyć. Narodowym tańcem jest Samba przywieziona przez niewolników z Angoli. Pod koniec karnawału w Rio odbywa się konkurs szkół Samby. Występują one wtedy na Sambodromie – teatrze pod gołym niebem. Największym rzeźbiarzem okresu kolonialnego był Aleijadinho. Autorem narodowej powieści pod tytułem Os Sertões jest Euclides da Cunha.
Brazylijski Kościół katolicki jest największą narodową wspólnotą wiernych na świecie. Obecnie katolicy stanowią około 62–63% społeczeństwa. W São Paulo jest 54% katolików. Liczbę regularnie praktykujących szacuje się na 19–25%, chociaż w miastach praktykuje nieco mniej niż na prowincji. Widoczny jest odpływ wiernych do takich pochodzących głównie z USA wspólnot, jak Świadkowie Jehowy, mormoni (ok. 1 mln), adwentyści czy różne kościoły ewangelikalne, głównie zielonoświątkowe. Liczbę protestantów szacuje się na ponad 25%. Dodatkowo występują spirytualiści i animiści (1,4%), wyznawcy candomblé i okultyzmu (0,5%), buddyści i szintoiści (0,2%) oraz pozostali (1,7%). Niewierzący stanowią 7,4–10% społeczeństwa.
Według danych za rok 2010 Brazylijczycy należeli do następujących wyznań:
Źródło: IBGE, 2010[126]; Prolades, 2010[127]; Pew Forum, 2010[128]; LDS, 2012[129].
Najpopularniejszym sportem w Brazylii jest piłka nożna[130]. Za jednego z najlepszych w historii dyscypliny piłkarza na świecie wielu uważa Brazylijczyka Pelé[130]. Reprezentacja Brazylii 5 razy zdobyła mistrzostwo świata[131].
Ogromną popularnością w Brazylii cieszą się wyścigi Formuły 1. Brazylijczycy doczekali się wielu wspaniałych kierowców. Szczególnie wspominają tragicznie zmarłego Ayrtona Sennę, który uważany jest za najlepszego kierowcę w historii F1. W tej serii wyścigowej startował Felipe Massa[132].
Również w siatkówce halowej mężczyzn Brazylia była na początku XXI w. absolutnym dominatorem, wygrała większość ważnych turniejów międzynarodowych. Jednym z sukcesów jest pokonanie reprezentacji Polski w finale MŚ 2006 3:0. Największą gwiazdą reprezentacji Brazylii był Giba. W tej dyscyplinie warto odnotować również sukcesy pochodzących z tego kraju pań. Światową dominację Brazylii przerwali dopiero siatkarze z Polski, a Brazylijczycy podczas dwóch ostatnich Mistrzostw Świata (2014 i 2018) kończyli rozgrywki ze srebrnymi medalami.
Coraz popularniejsza na świecie (i również w Polsce) staje się pochodząca ze stanu Bahia capoeira – tradycyjna brazylijska sztuka walki połączona z elementami tańca i egzotyczną muzyką. Sekcje różnych grup ‘capoeira’ prężnie działają też w wielu miastach Polski. Prócz capoeira Brazylijczycy opracowali kilka innych sztuk walki, takich jak luta livre i BJJ – brazylijską odmianę jiu-jitsu.
Brazylia dwa razy organizowała mistrzostwa świata w piłce nożnej: w 1950 i 2014 roku.
W 2016 roku w Rio de Janeiro odbyły się letnie igrzyska olimpijskie.
Brazylia w składzie swoich sił zbrojnych posiada siły lądowe, marynarkę wojenną (Marinha do Brasil) w jej składzie lotnictwo morskie i piechotę morską (Corpo de Fuzileiros Navais) oraz siły powietrzne (Força Aérea Brasileira). Brazylia realizowała program nuklearny mający na celu pozyskanie broni jądrowej. Został on jednak anulowany.
Wojska brazylijskie liczą 334,5 tys. żołnierzy zawodowych oraz 1,34 mln rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2021) brazylijskie siły zbrojne stanowią 9 siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 29,3 mld dolarów (USD)[133].
| ||||||||
| ||||||||||
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
Szamba betonowe Golczewo betónová žumpa Krásno nad Kysucou Casa Corinna. -star hotel. Via Curtatone
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
