Borówka (VacciniumL.) – rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Obejmuje ok. 450[4][5] do 500[6]gatunków. Występują głównie na półkuli północnej. Rosną na siedliskach kwaśnych[7], na torfowiskach i w lasach, gatunki tropikalne rozwijają się na pokrytych mszakami skałach i drzewach (jako epifity)[8][5].
Owoce borówek są jadalne, przy czym w przypadku większości gatunków zbierane są ze stanu dzikiego (w tym borówki brusznicy i czarnej). Uprawiane są odmiany, często mieszańcowego pochodzenia, uzyskane z borówki wysokiejV. corymbosum, a także żurawiny wielkoowocowejV. macrocarpon[7][8]. Owoce poza walorami smakowymi cenione są ze względu na właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne[7]. Rośliny z tego rodzaju wykorzystywane są jako lecznicze, bywają uprawiane jako ozdobne (V. stamineum), z liści V. arctostaphylos w Turcji zaparzana jest herbata broussa (bursa), z liści borówki brusznicy wyrabiano żółty barwnik[8].
Rozmieszczenie geograficzne
Borówki występują głównie na półkuli północnej[9][5], zwłaszcza w strefie klimatu umiarkowanego chłodnego[7]. Poza tym obecne są na obszarach górskich Ameryki Południowej i południowej Azji, bardzo nieliczne gatunki rosną także w Afryce i na Madagaskarze[5][4].
żurawina błotnaOxycoccus palustris Pers. ≡ Vaccinium oxycoccus L.
Morfologia
Pokrój
Krzewinki i krzewy, rzadziej pnącza lub małe drzewa osiągające do 4 m wysokości[8][6]. Pędy nagie lub owłosione, płożące, prosto wzniesione lub rozpościerające się[6].
Zimozielone lub sezonowe[9][5]. Pojedyncze, ogonkowe[5] (czasem brak ogonka[6]), często skórzaste, całobrzegie lub ząbkowane, czasem z podwiniętym brzegiem, za młodu często czerwone[9][6].
Wyrastają w kątach liści lub na szczytach pędów, pojedynczo lub zebrane w pęczki lub grona[5]. Działki kielicha w liczbie 4 lub 5, zrośnięte u nasady. Płatki korony zrośnięte niemal na całej długości, z wolnymi końcami prosto wzniesionymi lub odgiętymi, białe, kremowe lub zielone, rzadko różowe do czerwonych[6][5]. Korona ma kształt kulistawy, urnowaty do walcowatego. Pręciki w liczbie 8–10, schowane w koronie lub wystające ponad płatki, z pylnikami otwierającymi się porami. Zalążnia dolna z fałszywymi przegrodami dzielącymi ją na 8–10 pozornych komór, zawierającymi liczne zalążki. Szyjka słupka krótka, ścięta[5][6].
Niebieskoczarne i czerwone jagody, kształtu kulistego lub jajowatego. Zawierają od 2 do 40 nasion. Te drobne, jajowate, z łupiną twardą lub śluzowaciejącą[6][5].
Systematyka
Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Vaccinieae, podrodziny Vaccinioideae, rodziny wrzosowatychEricaceae[2][11]. W tradycyjnym ujęciu jest taksonem parafiletycznym i wciąż wymaga rewizji taksonomicznej. Zagnieżdżonych w jego obrębie jest wiele tradycyjnie wyróżnianych rodzajów z plemienia Vaccinieae z Ameryki Południowej i południowo-wschodniej Azji[2][12].
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑ abcdeVaccinium L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-10-29].
↑ abcdefghijFang Ruizheng; Peter F. Stevens: Vaccinium Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-10-29].
↑ abcdefghSam P. Vander Kloet: Vaccinium Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-10-29].
↑ abcdQuo-Qing Song: 9.1 Vaccinium spp. Blueberry and Cranberry. W: Richard E. Litz, Fernando Pliego-Alfaro, Jose Ignacio Hormaza (red.): Biotechnology of fruit and nut crops. CAB International, 2020, s. 191.
↑ abcdRoger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. Trees and shrubs. London: MacMillan, 2002, s. 208. ISBN 0-333-73003-8.
↑ abcGeoffreyG.BurnieGeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
↑ abZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 198, ISBN 978-83-62975-45-7.
↑Genus Vaccinium L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-10-29].
↑Kathleen A. Kron, E. Ann Powell, J. L. Luteyn. Phylogenetic relationships within the blueberry tribe (Vaccinieae, Ericaceae) based on sequence data from MATK and nuclear ribosomal ITS regions, with comments on the placement of Satyria. „American Journal of Botany”. 89, 2, s. 327-336, 2002. DOI: 10.3732/ajb.89.2.327.