Bohumil Hrabal
Ilustracja
Bohumil Hrabal (1988)
Imię i nazwisko

Bohumil František Kilián

Data i miejsce urodzenia

28 marca 1914
Brno-Židenice

Data i miejsce śmierci

3 lutego 1997
Praga

Narodowość

Czech

Dziedzina sztuki

literatura

Ważne dzieła
  • Zbyt głośna samotność
  • Pociągi pod specjalnym nadzorem
  • Obsługiwałem angielskiego króla
Odznaczenia
Medal Za Zasługi I stopnia (Czechy)

Bohumil Hrabal (ur. 28 marca 1914 w Brnie, zm. 3 lutego 1997 w Pradze) – czeski pisarz, wybitny twórca światowej literatury XX wieku. Jego książki zostały przetłumaczone na 27 języków, a na podstawie twórczości powstało kilkanaście filmów, z których najbardziej znane są Pociągi pod specjalnym nadzorem Jiříego Menzla, nagrodzone w 1968 r. Oscarem za najlepszy film nieanglojęzyczny.

Częstymi motywami książek (większość to zbiory luźno powiązanych ze sobą opowiadań) są obrazy Pragi, w której mieszkał przez większość swego życia, jako miejsca magicznego, prowincjonalne miasteczko, często w początkach XX w. i w połączeniu z wątkami autobiograficznymi (Nymburk, z którego się wywodził), wydarzenia związane z okupacją niemiecką, szeroko pojęta kultura piwno-barowa. Miejsca, które opisywał są dziś odwiedzane przez wielbicieli jego prozy z całego świata. Są to przede wszystkim lokale gastronomiczne, w tym szczególnie gospoda U Zlatého Tygra i cała dzielnica Libeň. Także postacie, które wypełniają karty jego dzieł są niezwykłe: żona Eliška, zwana także Pipsi, stryj Pepin, który pojawia się w prawie każdej książce, znajomi artyści opisani w Weselach w domu i ukochane przez pisarza koty. Niemal wszystkie historie opowiadane są przez Hrabala z dystansem, przymrużeniem oka, mimo że często dotyczą one smutnych przeżyć – II wojna światowa i zbrodnie popełniane przez niemieckich okupantów oraz w czasach komunistycznej dyktatury w Czechosłowacji. Ten sposób opowiadania wpisuje się w tradycję praskich pábiteli – bywalców barów, opowiadających przy piwie cudowne, częściowo zmyślone historie. Dzięki niezwykłemu językowi, w którym odbija się czeszczyzna z praskich piwiarni, autor wywarł także wpływ na język Czechów.

Życiorys

Bohumil Hrabal nie zaliczył w roku szkolnym 1925/1926 wielu przedmiotów.

Bohumil František Kilián urodził się w Brnie na Morawach. Jego matką była niezamężna wówczas Marie Božena Kiliánová (1894–1970), a za biologicznego ojca Hrabala uważa się Bohumila Blechę (1893–1970), sąsiada Kiliánów. Rodzice Marie nie wyrazili zgody na jej małżeństwo z Blechą, ponieważ zamierzał on wstąpić do armii austro-węgierskiej. Do trzeciego roku życia młody Bohumil mieszkał w Brnie z dziadkami – Kateřiną i Tomášem, pochodzenia francuskiego. W 1919 wraz z matką i późniejszym ojczymem, Františkiem Hrabalem (1889–1966) przeniósł się do Nymburka, gdzie František przyjął posadę administratora browaru. Razem z nimi mieszkał stryj Pepin (Josef Hrabal) – były żołnierz armii austro-węgierskiej w I wojnie światowej. Po ukończeniu gimnazjum (wcześniej dwa razy powtarzanie klas), przyszły pisarz rozpoczął w 1935 studia prawnicze na Uniwersytecie Karola w Pradze (uczył się także filozofii i literatury). W czasie wojny Hrabal pracował jako dyżurny ruchu na kolei, co dostarczyło tła do opowiadania Pociągi pod specjalnym nadzorem. Między innymi ze względu na wojnę studia ukończył dopiero w 1946 roku z tytułem doktora nauk prawnych. Nie pracował jednak w zawodzie. Komunistyczne władze wypowiedziały wojnę intelektualistom, w związku z czym musieli oni wykonywać ciężkie prace fizyczne, np. w hutach, jako kanalarze czy sortownicy makulatury. Praca w hucie w Kladnie (która zakończyła się poważnym urazem) była inspiracją do napisania zbioru opowiadań Perełka na dnie – debiutu pisarza. Natomiast cenzura, kierująca całe wydania na przemiał była inspiracją do napisania Zbyt głośnej samotności.

 Osobny artykuł: Dom Bohumila Hrabala w Pradze.
Bohumil Hrabal 1985
foto Hana Hamplová

W latach 60. Hrabal był najpopularniejszym pisarzem w Czechosłowacji. Zauważyły to także władze państwowe, które usiłowały wymusić na nim deklarację poparcia. Po inwazji wojsk Układu Warszawskiego w 1968 Hrabal otrzymał zakaz publikacji. Wydawał w samizdacie oraz za granicą, gdzie był już dobrze znany. W 1975 ukazało się jego oświadczenie, w którym krytykował wcześniejszą postawę wobec władzy – zostało częściowo spreparowane przez redakcję pisma. Od tego czasu część utworów Hrabala ukazywała się oficjalnie, a część (jak choćby najważniejsza książka – Zbyt głośna samotność) – w wydaniach podziemnych. Pisarz nie podpisał Karty 77 i pozostawał z dala od życia politycznego i literackiego. Życie dzielił między Pragę oraz Kersko, gdzie wyjeżdżał na weekendy do gromady swoich kotów („kočenky”). W tym czasie poznał także wielu zagranicznych pisarzy, m.in. Heinricha Bölla.

Wraz z upływem lat zdrowie Hrabala, o które nigdy przesadnie nie dbał, systematycznie nadużywając alkoholu, bardzo się pogorszyło, a co więcej umierali kolejno bliscy mu ludzie żona i przyjaciele. Z czasem pogłębiała się depresja, a od roku 1996 pisarz rzadko opuszczał szpital. 3 lutego 1997 zginął wypadając z okna swego pokoju na piątym piętrze oddziału ortopedycznego szpitala na Bulovce. Podobno karmił gołębie i nieuważnie się wychylił, ale prawdopodobnie celowo odebrał sobie życie. Wcześniej pisał wielokrotnie o samobójstwie, także przez skok z piątego piętra. Podobnie jak Jaroslav Hašek sam przez swoje dzieła kształtował swój życiorys i legendę wokół swojej osoby.

Grób Bohumila Hrabala

Został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu w Hradištku. W tym samym grobie zostali pochowani też jego matka „Maryška”, ojczym „Francin”, stryj „Pepin”, żona „Pipsi” i brat „Slávek”.

W latach 1992-1997 wydawnictwo Pražská imaginace wydało dzieła zebrane Bohumila Hrabala: Sebrané spisy Bohumila Hrabala, t. 1–19. Wraz z Milanem Kunderą i Vaclavem Havlem w największym stopniu reprezentuje czeską literaturę II poł. XX wieku.

Twórczość

 Osobny artykuł: Twórczość Bohumila Hrabala.
Ściana w miejscu gdzie stał dom Hrabala (Na Hrázi 24, Praga). Mural Táňi Svatošovej
Widok na oddział ortopedyczny szpitala na Bulovce, Praga
Dom Bohumila Hrabala w Kersku
Nymburskie piwa poświęcone Hrabalowi

Książki Bohumila Hrabala wydane w Polsce:

  • Lekcje tańca dla starszych i zaawansowanych, 1967, 1991, 2003
  • Bar Świat, 1968, 1989
  • Pociągi pod specjalnym nadzorem, 1969, 1985, 1986, 1997, 2002, 2011
  • Zbyt głośna samotność, 1978, 1982, 1989, 1989, 1993, 1996, 2003
  • Postrzyżyny, 1980, 2001, 2007
  • Sprzedam dom, w którym już nie chcę mieszkać, 1981, 1996, 2009
  • Święto przebiśniegu, 1981, 1997, 2008, 2011
  • Aferzyści i inne opowiadania, 1983
  • Taka piękna żałoba ,1983, 1997, 2003, 2006, 2008
  • Skarby świata całego, 1985, 2000
  • Obsługiwałem angielskiego króla, 1987, 1988, 1990, 1990, 2001, 2007, 2011
  • Przerwy w zabudowie, 1988, 1989
  • Wesela w domu, 1989, 2000, 2010
  • Legenda o pięknej Julci i inne opowiadania, 1990
  • Zaczarowany flet, 1991
  • Nic, tylko strach: Listów do Kwiecieńki księga druga, 1994
  • Kim jestem, 1994
  • Bambini di Praga 1947, 1995
  • Czuły barbarzyńca: teksty pedagogiczne, 1997, 2003, 2012
  • Pamiętam jedynie dni słoneczne: Bohumil Hrabal w fotografii, 1998
  • Kain. Bambino di Praga. Jarmilka, 1998
  • Rozpirzony bęben: opowieści wybrane, 2000, 2005
  • Drybling Hidegkutiego, czyli rozmowy z Hrabalem: rozmawia László Szigeti, 2002, 2011
  • Listy do Kwiecieńki, 2002, 2004
  • Auteczko: ballada, 2003, 2009
  • Dobranocki dla Cassiusa, 2004
  • Pociągi pod specjalnym nadzorem. Postrzyżyny, 2004
  • Miasteczko, w którym czas się zatrzymał, 2004
  • Różowy kawaler, 2005
  • Aurora na mieliźnie, 2006
  • Piękna rupieciarnia, 2006, 2019
  • Pieśni dziadowskie i legendy, 2006
  • Schizofreniczna ewangelia, 2007
  • Balony mogą wzlecieć, 2009
  • Vita nuova, 2011
  • Przerwy, 2011
  • Życie bez smokingu, 2011
  • Perełki na dnie: wybór opowiadań, 2011
  • Perełka na dnie: Rozmowy, 2012
  • Złocieńka, 2014
  • Pabitele, 2015

Książki o Hrabalu wydane w Polsce

  • Witold NawrockiWspółczesność i historia. Z problematyki współczesnej literatury czeskiej i słowackiej, 1982
    • Bohumil Hrabal: proza jako ujarzmianie żywiołu życia
  • Monika Zgustová – Bohumil Hrabal, 2000
  • Andrzej StasiukTekturowy samolot, 2000
    • Tekturowy samolot
    • O Hrabalu
  • Aleksander KaczorowskiPraski elementarz, 2001, 2012
    • Praski elementarz
  • Leszek EngelkingSurrealizm underground postmodernizm. Szkice o literaturze czeskiej, 2001
    • Nadrealny realizm
  • Franciszek A. Bielaszewski – Tak, panowie, idę umrzeć: o Hrabalu i piwoszach, 2003
  • U źródeł sensu: Leśmian, Hrabal, Schulz. Dziennik prowincjonalny, red. Janusz Nowak, Marek Rapnicki, Libor Martinek, 2003, 2004
    • Václav Kadlec – Wszystko jest prawdą, albo mity hrabalowskie i mity Hrabala
  • Aleksander Kaczorowski – Gra w życie: opowieść o Bohumilu Hrabalu, 2004
  • Aleksander Kaczorowski – Europa z płaskostopiem, 2006
    • Wstydził się mnie, bo nie piłem piwa
  • Jacek BaluchKain według Hrabala, 2007
  • Z polsko-czeskich zbliżeń literackich w XX wieku. Studia, red. Grzegorz Bąbiak, Joanna Królak, 2008
    • Aleksandra Wiśniewska – Przestrzenie intertekstualności, przestrzenie transcendencji. „Anioł” Jáchyma Topola a „Zbyt głośna samotność” Bohumila Hrabala
    • Bartłomiej Fabiszewski – „Zbyt głośna samotność” Bohumila Hrabala w sześciu wydaniach
  • Wojciech SolińskiBohumila Hrabala sprawa polska (i inne sprawy), 2013
  • Hrabal i inni. Adaptacje czeskiej literatury, red. Ewa Ciszewska, Ewelina Nurczyńska-Fidelska, 2013
    • Maciej Robert„Postrzyżyny” Bohumila Hrabala i Jiříego Menzla – bajka, mit, legenda
  • Tomáš Mazal – Praga z Hrabalem oraz podróż śladami pisarza po Czechach i Morawach, 2014
  • Maciej Robert – Perełki i Skowronki. Adaptacje filmowe prozy Bohumila Hrabala, 2014
  • W poszukiwaniu przerw w zabudowie. W stulecie urodzin Bohumila Hrabala, red. Joanna Goszczyńska, 2015
  • Aleksander Kaczorowski – Hrabal. Słodka apokalipsa, 2016
  • Wojciech Soliński – Od Hrabala do Eco. Szkice nie tylko o granicach przekładu, 2022

Adaptacje filmowe

 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Bohumila Hrabala.
  • Fádní odpoledne (Nudne popołudnie), 1964, 14 min, reż. Ivan Passer, scen. Bohumil Hrabal, Ivan Passer (na motywach opowiadania Śnięte popołudnie)
  • Perličky na dně (Perełki na dnie), 1965, 107 min.:
    • Smrt pana Baltazára (Śmierć pana Baltazara), reż. Jiří Menzel, scen. Bohumil Hrabal, Jiří Menzel (na motywach opowiadania Śmierć pana Baltisbergera)
    • Podvodníci (Oszuści), reż. Jan Němec, scen. Bohumil Hrabal, Jan Němec (na motywach opowiadania Aferzyści)
    • Dům radosti (Dom radości), reż. Evald Schorm, scen. Bohumil Hrabal, Evald Schorm (na motywach V rozdziału powieści Bambini di Praga 1947)
    • Automat Svět (Bar Świat), reż. Věra Chytilová, scen. Bohumil Hrabal, Věra Chytilová (na motywach opowiadania Bar Świat)
    • Romance (Romanca), reż. Jaromil Jireš, scen. Bohumil Hrabal, Jaromil Jireš (na motywach opowiadania Cygańska romanca)
  • Sběrné surovosti (Makabratura), 1965, 31 min, reż. Juraj Herz, scen. Bohumil Hrabal, Juraj Herz (na motywach opowiadania Baron Münchhausen)
  • Ostře sledované vlaky (Pociągi pod specjalnym nadzorem), 1966, 79 min, reż. Jiří Menzel, scen. Bohumil Hrabal, Jiří Menzel (na motywach noweli Pociągi pod specjalnym nadzorem)
  • Skřivánci na niti (Skowronki na uwięzi), 1969, 90 min, reż. Jiří Menzel, scen. Bohumil Hrabal, Jiří Menzel (na motywach opowiadań z tomu Sprzedam dom, w którym już nie chcę mieszkać)
  • Postřižiny (Postrzyżyny), 1980, 94 min., reż. Jiří Menzel, scen. Jiří Menzel, Bohumil Hrabal (na motywach powieści Postrzyżyny)
  • Mořská panna, 1981, zrealizowała Magdaléna Příhodová (na motywach rozdziału Syrena z powieści Taka piękna żałoba)
  • Slavnosti sněženek (Święto przebiśniegu), 1983, 87 min., reż. Jiří Menzel, scen. Bohumil Hrabal, Jiří Menzel (na motywach opowiadań z tomu Święto przebiśniegu)
  • Něžný barbar (Czuły barbarzyńca), 1989, 88 min, reż. Petr Koliha, scen. Václav Nývlt (na motywach powieści Czuły barbarzyńca)
  • Andělské oči (Anielskie oczy), 1994, 90 min., reż. Dušan Klein, scen. Václav Nývlt, Dušan Klein (na motywach powieści Bambini di Praga 1947)
  • Příliš hlučná samota / Une trop bruyante solitude / Allzu laute Einsamkeit (Zbyt głośna samotność), 1995, 110 min., reż. Véra Caïs, scen. Bohumil Hrabal, Véra Caïs (na motywach noweli Zbyt głośna samotność)
  • Obsluhoval jsem anglického krále / Ich habe den englischen König bedient / Obsluhoval som anglického krála / Öfelsége pincére voltam (Obsługiwałem angielskiego króla), 2006, 120 min., reż. Jiří Menzel, scen. Jiří Menzel (na motywach powieści Obsługiwałem angielskiego króla)

Odznaczenia

Przypisy

  1. Odznaczeni Medalem za Zasługi (od 1994). Pražský hrad (www.hrad.cz). [dostęp 2010-08-03]. (cz.).

Linki zewnętrzne

  • Mariusz Kubik – Portrety pisarzy: Bohumil Hrabal, czyli o zaułkach odnalezionego świata, „Gazeta Uniwersytecka UŚ”, nr 8 (87)/maj 2001; Uniwersytet Śląski, Katowice
  • Bohumil Hrabal - Na Grobli Wieczności [strona poświęcona pisarzowi]
  • 10 ciekawostek na temat Bohumila Hrabala, o których mogliście nie wiedzieć

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się