Bibliologia, księgoznawstwo[1]nauka humanistyczna, której przedmiotem badań jest książka we wszystkich jej aspektach, czyli jako obiekt materialny, nośnik treści, a także społeczne narzędzie kultury. Zajmuje się ona zarówno książką dawną, jak i współczesną, oraz instytucjami z nią związanymi, tj. wydawnictwa, drukarnie, księgarnie, biblioteki, ośrodki informacji.

Historia pojęcia

Nazwa „bibliologia” pochodzi od greckiego biblion albo biblos („książka”) i logos („nauka”). Określeniem tym posłużył się po raz pierwszy prof. historii naturalnej na Uniwersytecie Bolońskim. Praca Bibliologia Ulissesa Aldrovandi (1522–1605) nigdy nie ukazała się drukiem, nie wiadomo zatem, w jaki sposób autor definiował to pojęcie. Termin ten został wykorzystany również przez innego Francuza księdza Jean Joseph Rive (1730–1792). Za właściwego twórcę terminu uważa się jednak francuskiego bibliotekarza i bibliografa Gabriel Etienne Peignot (1767–1849), który użył tej nazwy w swojej pracy Dictionnaire raisonne de bibliologie (1802–1804). Według niego bibliologia to ogólna nauka o książce „najobszerniejsza i najbardziej uniwersalna ze wszystkich ludzkich umiejętności”. W jej skład mają wchodzić:

  • glossologia, czyli nauka o językach
  • dyplomatyka, czyli nauka o pismach,
  • bibliopojeja, czyli wiedza o tworzeniu książek
  • typografia, czyli nauka o drukarstwie,
  • bibliopolia, czyli nauka o księgarstwie,
  • bibliografia, czyli znajomość książek, wiedza o książkach,
  • powszechna historia piśmiennictwa.

W Polsce termin ten pojawił się po raz pierwszy u schyłku XIX w., m.in. w Wielkiej Encyklopedii Powszechnej Ilustrowanej (1894–1914) i Encyklopedii Powszechnej Samuela Orgelbranda[2].

Polscy badacze w następujący sposób rozumieli bibliologię[3]:

Zdjęcie Imię i nazwisko badacza Definicja
Paweł Jarkowski Bibliologia według niego to encyklopedyczna znajomość książek w ich historycznym rozwoju, znajomość spisów bibliograficznych oraz bibliotekarstwo
Jerzy Samuel Bandtkie Bibliografia obejmuje: grafikę (sztukę pisania i rękopisy), drukarstwo i historie książnictwa (bibliotekarstwo)
Joachim Lelewel Do zakresu bibliografii (zamiennie używał terminu: bibliologia) zaliczał m.in. historię bibliotek, naukę o piśmie i rękopisach, drukarstwo, introligatorstwo, księgarstwo
Aleksander Bohatkiewicz Bibliografia powinna badać zarówno zewnętrzną postać książki (drukarstwo), jak i jej treść
Karol Estreicher (starszy) Bibliografia właściwa bada pojedyncze książki, systematologia bada zbiory książek (bibliotekarstwo, księgarstwo) i jest nauką o klasyfikacji piśmiennictwa
Mieczysław Rulikowski Wyłączył z pola zainteresowań bibliologii treść książki, książka jest według niego przedmiotem materialnym; oparcie badań bibliologicznych na danych statystycznych
Adam Łysakowski Przedmiotem badań jest książka ujmowana całościowo; ważnym elementem jest treść książki, która wpływa na jej szatę zewnętrzną
Stefan Vrtel-Wierczyński Przedmiotem bibliologii jest zarówno książka pojedyncza, jak i w zbiorach, dawna i współczesna. Badać się powinno zarówno postać materialną, jak i treść
Kazimierz Piekarski Wprowadził metodę typograficzną
Kazimierz Dobrowolski Istnieje nie nauka, ale wiedza o książce, stanowiąca zespół różnych nauk; uwzględniał zagadnienia socjologii książki

Problemy z definicją

Termin „bibliologia” używany jest często zamiennie z wyrazem „księgoznawstwo”, a dawniej również z określeniami „bibliografia” i „bibliognozja”. Współcześnie bibliologia ma wiązać w sobie takie autonomiczne nauki jak: edytorstwo, informacja naukowa, księgarstwo, bibliografia, bibliotekarstwo, bibliologia historyczna czy czytelnictwo. Niektórzy współcześni badacze uważają jednak, że bibliologia jest częścią interdyscyplinarnej dziedziny, na którą składają się: bibliotekoznawstwo, informacja naukowa, bibliologia i bibliografia. Polska Bibliografia Bibliologiczna (bieżąca bibliografia dziedzinowa z zakresu nauki o książce i dyscyplin pokrewnych), grupuje piśmiennictwo w 7 głównych działach: Bibliologia, Informacja Naukowa, Dokumentacja, Bibliografia, Struktura i dzieje książki, Wytwarzanie książki, Bibliotekarstwo, Użytkowanie książki.

Nauki pokrewne

Nauki pokrewne bibliologii to:

Przypisy

  1. bibliologia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-09-16].
  2. Polona [online], polona.pl [dostęp 2018-01-24].
  3. Zofia Gaca-Dąbrowska, O teoretycznych problemach nauki o bibliotece. „Studia o Książce” 1980, t. 10, s. 201–210.
  4. kodykologia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2019-06-21].

Bibliografia

  • Bibliologia, biblioteki, bibliotekarze, pod red. D. Grygrowskiego i E.B. Zybert, Warszawa 2005.
  • Oblicza kultury książki. Prace i studia z bibliologii i informacji naukowej, Wrocław 2005.
  • Bożena Koredczuk. Początki teorii bibliologii. Wrocław 2005.

Linki zewnętrzne

  • O przedmiocie badań współczesnej bibliologii. K. Migoń. wsp.krakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-10-23)].

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się