Bezokolicznik (łac. infinitivus) – forma czasownika, która wyraża czynność lub stan w sposób abstrakcyjny, zazwyczaj bez określania czasu, rodzaju, liczby, osoby, trybu, strony i aspektu. W niektórych językach może jednak wyrażać niektóre z tych kategorii, np. w łacinie istnieją bezokoliczniki wyrażające czas i stronę, a w grece klasycznej dodatkowo także aspekt. Istnieją też języki (np. arabski, nowogrecki lub bułgarski) pozbawione form bezokolicznika.

W zdaniu bezokolicznik uzupełnia treść czasowników fazowych oraz konstrukcji modalnych. W niektórych językach istnieją też rozbudowane konstrukcje bezokolicznikowe (zob. np. accusativus cum infinitivo, nominativus cum infinitivo).

Bezokolicznik w języku polskim

W języku polskim bezokolicznik wyraża aspekt czasownika – np. robić (a. niedokonany) a zrobić (a. dokonany). Bezokoliczniki w języku polskim kończą się na lub -c. Część z nich można dodatkowo podzielić na grupy według końcówek – bezokolicznik kończy się na:

  • -ić, -yć, -uć – gdy forma 3 os. liczby pojedynczej czasu przeszłego kończy się na -ił, -ył, -uł (np. tłumaczyć → tłumaczył),
  • -eć – najczęściej gdy forma 3 os. liczby mnogiej czasu przeszłego kończy się na -eli, -eły (oraz formy typu  drzeć → darłdrę),
  • -ać – gdy forma 3 os. liczby mnogiej czasu przeszłego kończy się na -ali, -ały (w tym formy typu piali, piały lub pieli → piać),
  • -ąć – gdy forma 3 os. liczby mnogiej czasu przeszłego kończy się na -ęli, -ęły (w tym formy typu dęli, dęły → dąć),
  • -ść – gdy temat czasownika kończy się na s, t, d lub dz (np. nios → nieść; gniot-ę gnieśćbodz → bóść),
  • -źć – gdy temat czasownika kończy się na z (np. gryz → gryźć),
  • -c – gdy temat czasownika kończy się na k lub g (np. wlok → wlec).

Uwagi:

  • we współczesnej polskiej ortografii nie ma bezokoliczników kończących się na -dz. Pisownia taka (np. mogę, biegnę → *módz, biedz) występowała do roku 1918, w którym Polska Akademia Umiejętności wprowadziła końcówkę -c;
  • historycznie – do XV wieku – w jęz. polskim występowała także końcówka -ci, np. mieci (dziś: mieć),
  • niektóre formy pełniące funkcję czasownika, tak zwane czasowniki niewłaściwe (defektywne), można poznać po braku bezokolicznika, np. powinien, powinna.

Zobacz też


Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się