Urodzony w Łucku, kształcony od 1715 w szkołach jezuickich we Lwowie, a w 1722 przyjęty został do seminarium katedralnego w tym mieście. Przebywał na dworze Jana Jabłonowskiego, gdzie pracował jako nauczyciel Jabłonowskich. Był preceptorem jego syna Dymitra Jabłonowskiego. Dzięki nim otrzymał w 1725 probostwo w Firlejowie. Przed 1743 został prałatem domowym arcybiskupa lwowskiego Mikołaja Ignacego Wyżyckiego. W latach 50. XVIII w. był proboszczem w Podkamieniu, a także dziekanem rohatyńskim. W 1761 został kanonikiem katedralnym kijowskim. Mieszkał w Firlejowie i poświęcał się głównie pisarstwu kompilacyjnemu z różnych dziedzin wiedzy. Zmarł w Firlejowie pod Rohatynem w ziemi halickiej, gdzie przez wiele lat był proboszczem.
Zasłynął jako twórca pierwszej polskiej encyklopedii powszechnej wydanej pod typowym dla jego epoki tytułem Nowe Ateny albo Akademia wszelkiej scjencji pełna, na różne tytuły jak na classes podzielona, mądrym dla memoryału, idiotom dla nauki, politykom dla praktyki, melancholikom dla rozrywki erygowana [...] przez xiędza Benedykta Chmielowskiego dziekana rohatyńskiego, firlejowskiego, podkamienieckiego pasterza. Encyklopedia miała 2 wydania: pierwsze w latach 1745–1746; drugie, uzupełnione i rozszerzone, w latach 1754–1756.
Jego dziełem był również niezwykle popularny modlitewnik Bieg roku całego (1728), w XVIII i XIX wieku drukowany ponad 20 razy. Był ponadto autorem herbarzaZbiór krótki herbów polskich oraz wsławionych cnotą i naukami Polaków wydanego w 1763 oraz książki religijnej Ucieczka przez świętych do Boga (1730).
Zdaniem Wojciecha Paszyńskiego[2] wiele dotychczasowych ustaleń – jak miejsce narodzin czy atrybucja herbowa Chmielowskiego – należy uznać za błędne. Brak bowiem jednoznacznych dowodów wskazujących na przyjście na świat w Łucku (w źródłach mowa jest o diecezji łuckiej)[3]. W opinii Paszyńskiego nieporozumieniem jest też przypisywanie duchownemu herbu Nałęcz, który z wg niego pieczętował się herbem Jastrzębiec[4].
↑Dr Wojciech Paszyński, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2017-11-22].[martwy link]
↑Wojciech Paszyński, Ksiądz Benedykt Chmielowski – życie i dzieło Diogenesa firlejowskiego, „Nasza Przeszłość” 2015/2, t. 124, s. 113–114.
↑Wojciech Paszyński, Ksiądz Benedykt Chmielowski – życie i dzieło Diogenesa firlejowskiego, „Nasza Przeszłość” 2015/2, t. 124, s. 112–113.
↑Księgi Jakubowe: nowa powieść Olgi Tokarczuk. kultura.onet.pl, 2014-09-24. [dostęp 2023-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-01-18)]. (pol.).
↑Ucieczka przez świętych do Boga [online], polona.pl [dostęp 2020-09-16].
↑Nowe Ateny albo Akademia wszelkiey scyencyi pełna, na rozne tytuły [...] podzielona [...] przez xiędza Benedykta Chmielowskiego [...], częsc pierwsza [...]. [online], polona.pl [dostęp 2020-09-16].
↑Nowe Ateny albo Akademia wszelkiey scyencyi pełna, na rozne tytuły [...] podzielona [...] częsc wtora [...] [online], polona.pl [dostęp 2020-09-16].
↑Zbior krotki herbow polskich oraz wsławionych cnotą i naukami Polakow przez [...] Benedykta Chmielowskiego kanonika Kijowskiego dziekana rohatyńskiego. [online], polona.pl [dostęp 2020-09-16].
Bibliografia
Wojciech Paszyński, Ksiądz Benedykt Chmielowski – życie i dzieło Diogenesa firlejowskiego, „Nasza Przeszłość” 2015/2, t. 124, s. 105–136.
Wojciech Paszyński, Czarna legenda „Nowych Aten” Benedykta Chmielowskiego i próby jej przezwyciężenia, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2014/1(141), s. 37–59.
Maria Wichowa, Ksiądz Benedykt Chmielowski jako uczony barokowy, wyd. Napis, seria V/1999, s. 45
Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 80–81.
Linki zewnętrzne
Nowe Ateny
Ksiądz Benedykt Chmielowski – życie i dzieło Diogenesa firlejowskiego
Czarna legenda Nowych Aten
Motyw przedmurza w Nowych Atenach
Dzieła Benedykta Chmielowskiego dostępne w serwisie Polona