Smaczliwka, awokado (Persea Mill.) – rodzaj wiecznie zielonych drzew z rodziny wawrzynowatych (Lauraceae). Obejmuje w zależności od ujęcia systematycznego od ok. 80[4], poprzez 108[5] do nawet ok. 200 gatunków[6]. Występują one w Ameryce Północnej i Południowej, nieliczne gatunki także w Azji południowo-wschodniej[7]. Dwa gatunki (smaczliwka indyjska i Persea barbujana) rosną na wyspach Makaronezji[6][4].
Ważną rośliną użytkową wykorzystywaną od co najmniej 7000 lat p.n.e. jest smaczliwka wdzięczna, zwana też awokado właściwym[8]. Szeroko rozprzestrzeniona i uprawiana w strefie tropikalnej[6]. Inne gatunki uprawiane są jako ozdobne lub ciekawostki botaniczne. Drewno P. nanmu wykorzystywane jest w Chinach do wyrobu trumien. Z drewna P. thunbergii w Japonii wyrabiano pełne koła do wozów[6].
Morfologia
Pokrój
Zimozielone krzewy i średniej wielkości drzewa (do 20 m wysokości[6]) o cienkiej, czerwonobrązowej korze[9].
Skrętoległe i aromatyczne[9]. Cienkie do skórzastych, zwykle mniej lub bardziej owłosione (z wiekiem łysiejące[9]), pierzasto użyłkowane[7], z wiązkami bocznymi łukowatymi, silnie wygiętymi przy brzegach liścia[6].
Obupłciowe (czasem jednopłciowe[6]), długoszypułkowe, zebrane w wierzchotki wyrastające w kątach liści[9]. Okwiat trwały lub odpadający, jego 6 listków jest omszonych, żółtawych, równych lub zewnętrzne są nieco krótsze od wewnętrznych. Pręcików jest 9 w trzech okółkach, poza tym w kwiecie znajdują się 3 prątniczki. Zalążnia pojedyncza, kulistawa, zwieńczona niewielkim, spłaszczonym znamieniem[7][9][6].
Kulistawe i drobne (np. u P. thunbergii do 1 cm długości) lub większe i jajowate (do 25 cm długości)[7][6]. Gruby egzokarp otacza miąższ (mezokarp) oraz pojedyncze nasiono. Ze względu na brak endokarpu owoc ten jest jednonasienną jagodą[10][11][12], z nasionem otoczonym cienką łupiną nasienną. Z uwagi jednak na podobieństwo morfologiczne część autorów zalicza ten owoc do pestkowców[13].
Systematyka
Pozycja systematyczna
Jeden z około 50 rodzajów zaliczanych do rodziny wawrzynowatych (Lauraceae), wchodzącej w skład rzędu wawrzynowców (Laurales)[2]. Rodzaj w różnych ujęciach jest scalany lub wyodrębniane są z niego rośliny z takich rodzajów jak: Apollonias, Machilus i Phoebe, co znacząco wpływa na liczbę należących do niego gatunków (od ok. 80[4] do ok. 200[6]).
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑ abcDavid J.D.J.MabberleyDavid J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 698, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
↑ abPersea Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-12].
↑ abcdefghijRoger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. I. Trees and shrubs. London: Macmillan, 1988, s. 68. ISBN 0-333-73003-8.
↑ abcdXi-wen Li, Jie Li, Henk van der Werff: Persea Miller. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-10-21].
↑Avocadissimo. [w:] Alles rund um die Avocado [on-line]. [dostęp 2011-06-10]. (niem.).
↑ abcdePersea Miller. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-10-21].
↑Persea americana Miller. [w:] Global Information Hub on Integrated Medicine (Globinmed) [on-line]. [dostęp 2011-01-25]. (ang.).
↑Janick J., Paull R. E. (red.): The encyclopedia of fruit & nuts. Cambridge: Cambridge University Press, 2006, s. 441. ISBN 978-0-85199-638-7.
↑Litz R. E., Witjaksono, Raharjo S., Efendi D., Pliego-Alfaro F., Barcelo-Munoz A.: Persea americana Avocado. W: Litz R. E. (red.) Biotechnology of fruit and nut crops. Biotechnology in Agriculture Series. Biotechnology in Agriculture Series 29, 2004, s. 325-345. ISBN 0-85199-662-0.
↑Jolanta Węglarska, Karol Węglarski: Użyteczne rośliny tropików. Szkice etnobotaniczne. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2008. ISBN 978-8361320173.brak strony w książce