Assassin’s Creed IV: Black Flag
Ilustracja
Logo gry
Producent

Ubisoft Montréal[a]

Wydawca

Ubisoft

Seria gier

Assassin’s Creed

Reżyser

Jean Guesdon
Ashraf Ismail[3]
Damian Kieken (tryb wieloosobowy)[4]

Projektant

Eric Baptizat[5]

Artysta

Raphael Lacoste[6]

Scenarzysta

Darby McDevitt[3]

Kompozytor

Brian Tyler[7]

Silnik

AnvilNext[8]

Wersja

1.08[9]

Data wydania

PS3, Xbox 360, Wii U:
29 października 2013[10]
PS4:
15 listopada 2013[11]
PC:
19 listopada 2013[10]
Xbox One:
22 listopada 2013[10]
Nintendo Switch:
6 grudnia 2019[12]
Google Stadia:
14 września 2021[13]

Gatunek

przygodowa gra akcji

Tryby gry

gra jednoosobowa, gra wieloosbowa

Kategorie wiekowe

ESRB: Mature 17+[14]
PEGI: 18[10]

Język

angielski, polski, niemiecki, francuski, włoski, hiszpański, rosyjski, portugalski, portugalski brazylijski, czeski, duński, holenderski, fiński, norweski, szwedzki, chiński[15]

Wymagania sprzętowe
Platforma

Microsoft Windows, PlayStation 3, PlayStation 4, Wii U, Xbox 360, Xbox One, Nintendo Switch, Google Stadia

Poprzednik

Assassin’s Creed III

Kontynuacja

Assassin’s Creed: Rogue

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Assassin’s Creed IV: Black Flag – przygodowa gra akcji z elementami skradanki stworzona przez Ubisoft Montréal, szósta odsłona głównej serii Assassin’s Creed. Jej premiera na platformach Wii U, PlayStation 3 i Xbox 360 odbyła się 29 października 2013 w Ameryce Północnej, 31 października 2013 w Australii, 1 listopada 2013 w Europie i 28 listopada 2013 w Japonii. Wersja gry na PlayStation 4 została wydana 15 listopada 2013 roku, wersja na PC – 19 listopada tego samego roku, a wersja na Xboksa One – 22 listopada. 6 grudnia 2019 roku ukazała się na Switchu jako część tzw. The Rebel Collection, a 14 września 2021 roku na Stadii.

Fabuła jest osadzona w świecie rzeczywistym i przedstawia fikcyjny konflikt pomiędzy asasynami a templariuszami, z czego jedni pragną całkowitego pokoju na świecie, a drudzy chcą pełnej kontroli nad ludzkością. Opowieść spajająca fabułę osadzona jest w XXI wieku i przedstawia gracza jako pracownika Abstergo Industries (firmy będącej przykrywką dla współczesnych templariuszy), który jest manipulowany w celu odkrycia tajemnic związanych z konfliktem asasynów i templariuszy oraz rasy Prekursorów. Główna historia rozgrywa się w Indiach Zachodnich podczas złotej ery piractwa(inne języki) pomiędzy 1715 a 1722 rokiem i skupia się na walijskim piracie, Edwardzie Jamesie Kenwayu, dziadku Ratonhnhaké:tona z Assassin’s Creed III i ojcu Haythama Kenwaya, antagonisty z III, próbującym zdobyć fortunę i odnaleźć mityczne miejsce znane jako Obserwatorium, którego poza nim szukają też zarówno asasyni, jak i templariusze.

Akcja gry obejmuje Indie Zachodnie, w których mieszczą się trzy główne miasta: Hawana, Nassau i Kingston, a także liczne mniejsze wyspy, wraki statków i forty. Po raz pierwszy w serii eksploracja morska stanowi główną część gry. Edward jest kapitanem Kawki – brygu, który kradnie hiszpańskiej flocie w pierwszych misjach gry. Gra zachowała też znaną z poprzednich części serii eksplorację lądową, system skradania się oraz walki. W Black Flag dostępny jest też tryb wieloosobowy znany od Assassin’s Creed: Brotherhood.

Gra po premierze otrzymała dużą liczbę dodatków do pobrania, w tym kampanię fabularną Assassin’s Creed: Freedom Cry, którą później wydano jako samodzielną grę. Jej akcja rozgrywa się ponad dekadę po wydarzeniach z Black Flag i przedstawia historię Adéwalégo, byłego kwatermistrza Edwarda, który został asasynem.

Gra zyskała uznanie krytyków i stała się sukcesem komercyjnym, do maja 2014 roku sprzedając się w ponad 11 milionach egzemplarzy. Otrzymała liczne nagrody i nominacje, w tym Spike Video Game Award dla najlepszej przygodowej gry akcji. W 2014 roku ukazały się dwie kontynuacje Black Flag – Rogue, wieńczące historię Kenwayów, oraz stanowiące wprowadzenie do historii opisywanej w Unity.

Fabuła

Miejsce akcji

Fabuła Black Flag jest podzielona na część współczesną i historyczną. Część współczesna przedstawia historię bezimiennego pracownika Abstergo Entertainment (w założeniu to gracz miał być protagonistą), który otrzymuje zadanie zbadania kluczowej postaci w drzewie genealogicznym Desmonda Milesa, Edwarda Kenwaya[1]. Część historyczna dzieje się w latach 1715–1722[16] i przedstawia losy Edwarda, pirata działającego w Indiach Zachodnich (dokładniej w okolicach Kuby i Jamajki), a także w południowej części Florydy[17], w zachodniej części Afryki (Príncipe[b])[19] i wschodniej części Meksyku (Tulum)[20].

Postacie

Cosplayer przebrany za Edwarda Kenwaya.

Głównym bohaterem gry jest Edward Kenway (Matt Ryan[21]), walijski korsarz urodzony w Swansea, który został piratem, a pod koniec gry także członkiem bractwa asasynów[22][23]. Podczas swojej przygody Kenway spotyka kilka postaci historycznych, w tym Edwarda „Czarnobrodego” Thatcha (Mark Bonnar[24]), Benjamina Hornigolda (Ed Stoppard[25]), Mary Read (Olivia Morgan[26]), Stede’a Bonneta (James Bachman[27]), Anne Bonny (Sarah Greene[3]), „Calico Jacka” Rackhama (O-T Fagbenle[28]), Bartholomew Robertsa (Oliver Milburn[29]) i Charlesa Vane’a (Ralph Ineson[24])[30][31].

Fabuła

Logo Abstergo Industries; po lewej stronie znajdują się trzy przystające trapezy koloru czarnego tworzące figurę przypominającą trójkąt; po prawej stronie znajduje się nazwa firmy
Logo Abstergo Industries

Po śmierci Desmonda Milesa Abstergo (firma funkcjonująca jako przykrywka dla współczesnych templariuszy[32]) odnajduje jego ciało i pobiera z niego materiał DNA, dzięki czemu jego wspomnienia genetyczne stają się możliwe do odtwarzania przez osoby trzecie za pomocą chmury animusa (maszyny do odtwarzania wspomnień przodków[33])[34][35]. Bezimienna postać zostaje zatrudniona przez Abstergo Entertainment, spółkę zależną Abstergo, do zbadania wspomnień jednego z przodków Desmonda, Edwarda Kenwaya. Pozornie ma to na celu zebranie materiału do interaktywnego filmu fabularnego o piratach, w rzeczywistości jednak templariusze szukają struktury Pierwszej Cywilizacji (występującej również jako Prekursorzy i Isu[36]) znanej jako Obserwatorium, pozwalającego na podglądanie każdego człowieka na świecie, o ile posiadało się próbkę jego krwi, do której Edward w pewnym momencie swego życia miał dostęp[37][38].

W czerwcu 1715 roku przy przylądku Bonavista statek, na którym znajduje się Kenway, zostaje zaatakowany przez inny, którym podróżuje nieznany Edwardowi asasyn. Oba statki zostają zniszczone, a z obu załóg przeżywają jedynie Kenway i asasyn. Edward zabija asasyna, a przeszukując go odnajduje list od gubernatora Kuby, Laureana Torresa y Ayala(inne języki) (Conrad Pla[39]), w którym wzywa on asasyna o imieniu Duncan Walpole do Hawany. Edward przebiera się za niego i wypływa do Hawany na pokładzie statku kupca Stede’a Bonneta, którego Kenway uratował z rąk brytyjskiej marynarki[40].

Edward i Stede docierają do Hawany, gdzie Kenway zajmuje miejsce Walpole’a i poznaje Torresa, a także Woodesa Rogersa (Shaun Dingwall[41]) i Juliena du Casse’a (Alex Ivanovici[42]). Torres przyjmuje ich w szeregi templariuszy[43]. Następnego dnia Laureano przedstawia towarzyszom Mędrca, którego krew niezbędna jest do otworzenia Obserwatorium. Templariusze eskortują go do rezydencji gubernatora[44][45]. Wieczorem Edward próbuje odbić Mędrca, wierząc, że uda mu się sprzedać narzędzie z Obserwatorium, ale odkrywa, że ten już uciekł, sam zaś zostaje nakryty przez Torresa i pojmany[44][46]. Ucieka z pomocą Adéwalégo (Tristan D. Lalla[47]) i zabiera hiszpański bryg, który nazywa Kawką. Rekrutuje na niego załogę[48], a Adéwalégo mianuje swoim kwatermistrzem[49].

Edward płynie do Nassau, gdzie spotyka się z Edwardem Thatchem, Benjaminem Hornigoldem, Charlesem Vane’em i innymi piratami, zamierzającymi proklamować Republikę Piratów(inne języki), która w założeniu ma być utopią dla wszystkich piratów[50][38][51]. Edward pomaga im, zabijając du Casse’a[52] i przejmując jego kryjówkę na Wielkiej Inagui. Następnie wraz z Mary Read (działającą pod pseudonimem jako James Kidd[38]) trafia na Tulum, gdzie swoją siedzibę mają asasyni[53].

Wracając do Nassau w 1718 Kenway odkrywa, że wybuchła tam epidemia choroby, na którą nie ma w mieście lekarstwa. Edward początkowo nurkuje po nie za pomocą dzwonu nurkowego[54][55], a gdy nie udaje mu się zdobyć lekarstwa w ten sposób, razem z Thatchem oblega Charlestown[56][57][c]. Thatch wyjawia, że zamierza przejść na emeryturę[38]. Pół roku później Republika Piratów oficjalnie się rozpada; Hornigold zdradza swoich towarzyszy[60]. Vane szuka Thatcha, żeby powstrzymał Hornigolda, jednak ten odmawia, twierdząc, że jest na emeryturze. Brytyjczycy atakują miejsce odpoczynku Thatcha, a ten ginie w walce[61][44]. Załoganci Kenwaya i Vane’a buntują się przeciwko nim[44], wskutek czego obaj trafiają na Providencię. Żeby przeżyć, Edward mocno rani Vane’a, który zaczął go atakować[61][62].

W maju 1719 roku Edward odzyskuje swój statek i odkrywa, że Hornigold dołączył do templariuszy[60]. Dowiaduje się też, że Mędrzec, który uciekł z Hawany, obecnie znajduje się na Príncipe. Kenway odnajduje go na wyspie, a na jego prośbę zabija dwóch templariuszy. Zyskuje sobie tym szacunek Mędrca, który przedstawia mu się jako Bartholomew Roberts[63].

We wrześniu tego samego roku Edward i Roberts przechwytują portugalski statek, na którym przewożone są fiolki z krwią niezbędną do prawidłowego działania Obserwatorium[64]. Kenwayowi udaje się też zabić Hornigolda. Ostatecznie Edward i Roberts docierają do Obserwatorium[65][66], ale tam Mędrzec zdradza Kenwaya i wtrąca go do więzienia[44], w którym siedzi do sierpnia 1720 roku wraz z Mary Read i Anne Bonny – barmanką z Nassau, która dołączyła do załogi Read. Z pomocą asasynów udaje im się wydostać z więzienia, jednak Read umiera podczas ucieczki[67][68].

Bandera piratów umieszczona na Kawce po dołączeniu Edwarda do Asasynów. Jest połączeniem najbardziej popularnej wersji bandery (czaszka) i symbolu Asasynów (kaptur).
Wariant bandery pirackiej umieszczony na Kawce po dołączeniu Edwarda do asasynów.

Po wydostaniu się z więzienia Edward zaczyna popadać w alkoholizm, jednak za pomocą Adéwalégo udaje mu się wyjść z uzależnienia. Jego kwatermistrz oznajmia, że odchodzi do asasynów i prosi, aby Edward też do nich dołączył[67]. Po pewnym czasie Edward wstępuje w szeregi Bractwa[38].

W maju 1721 roku Edwardowi zostają wyznaczone trzy cele do zabicia: Rogers, Torres i Roberts. Na początku zajmuje się Rogersem; pod przebraniem włoskiego dyplomaty trafia na polityczne przyjęcie i mocno rani templariusza (choć go nie zabija[69]), dowiadując się też od niego, gdzie przebywa Roberts. Udaje mu się go wytropić i pokonać w bitwie morskiej, odzyskując zarazem narzędzie z Obserwatorium. Następnie wyrusza do Hawany, żeby wyeliminować Torresa, jednak na miejscu dowiaduje się, że gubernator wypłynął już do Obserwatorium. Kenway wpada w zasadzkę zastawioną przez ochroniarza templariusza, El Tiburóna, ale udaje mu się wybronić. Ostatecznie płynie do Obserwatorium i zabija Torresa[70]. Zostawia tam też narzędzie[38].

Edward otrzymuje wiadomość o śmierci żony i o planowanym przybyciu swojej córki Jennifer, której nigdy jeszcze nie widział. Żeby odpowiednio się nią zaopiekować opuszcza Karaiby i wraca do Anglii. Kilka lat później Edward, Jennifer i jego syn, Haytham, wybierają się na przedstawienie do opery[71][d].

Współcześnie postać gracza jest manipulowana przez Johna, kierownika działu techniki informatycznej w Abstergo Entertainment, który przekonuje ją, żeby odkryła sekrety swoich pracodawców. Gracz włamuje się do kilku terminali, zdobywa z nich informacje, a następnie przekazuje je asasynom, którzy przeniknęli do Abstergo. Kiedy obiekt zostaje zamknięty po wykryciu włamań, John każe graczowi uzyskać dostęp do rdzenia animusa, żeby uwolnić z rdzenia Juno, która znalazła się tam po aktywowaniu Świątyni przez Desmonda Milesa. Oznajmia ona jednak, że jej czas jeszcze nie nadszedł. Rozłoszczony John ujawnia się jako nowa inkarnacja Mędrca i usiłuje zabić gracza, ale sam zostaje zabity przez ochronę Abstergo. Po jego śmierci z graczem kontaktują się asasyni, którzy informują, że będą kontynuować infiltrację templariuszy[38][44].

Rozgrywka

Assassin’s Creed IV: Black Flag jest grą z otwartym światem, w której wydarzenia przedstawiane są z perspektywy trzecioosobowej, a w wątku współczesnym z perspektywy pierwszoosobowej[72]. Gracz musi używać połączenia umiejętności skradania, parkouru i walki, żeby ukończyć różnego rodzaju misje składające się na sekwencje. W wątku fabularnym gracz wciela się w dwie różne postacie. W świecie współczesnym jest to bezimienna postać, która pracuje w Abstergo Entertainment w celu poznania wspomnień genetycznych Desmonda Milesa[38]. Podczas przeglądania wspomnień protagonistą jest Edward Kenway – pirat, który w przyszłości zostanie ojcem Haythama Kenwaya i dziadkiem Ratonhnhaké:tona[73].

Mapa konturowa Morza Karaibskiego
Mapa Karaibów, na których toczy się akcja gry, z zaznaczonymi głównymi miastami.

Na świat przedstawiony w grze składają się trzy główne miasta: Hawana, Kingston i Nassau; każde z nich jest pod kontrolą innej frakcji – odpowiednio hiszpańskiej, brytyjskiej i pirackiej[74]. W grze odwiedzić można także ponad 50 innych wysp, na których znajdują się m.in. plantacje, kryjówki przemytników, forty morskie oraz ruiny Majów[75]. Dodatkowo na morzu znajdują się wraki statków, które można eksplorować, żeby znaleźć podwodne skarby[76]. Świat został zaprojektowany w taki sposób, żeby zapewnić graczowi większą swobodę – w każdej chwili może on zejść z pokładu statku i rozpocząć eksplorację lądu[77].

Chociaż możliwość żeglowania pojawiła się już w Assassin’s Creed III, była ona ograniczona do kilku misji[78]. W Black Flag stała się ona jednym z najważniejszych aspektów rozgrywki. Edward jest kapitanem skradzionego brygu o nazwie Kawka. Początkowo statek może prowadzić bitwy morskie jedynie z najsłabszymi wrogimi jednostkami, można go jednak ulepszać po wydaniu odpowiedniej ilości reali i towarów[79]. Gracz może korzystać z lunety, dzięki której możliwe jest sprawdzenie ładunku przewożonego przez wrogie statki. Gracz może samemu zainicjować bitwę morską albo włączyć się do już trwającej. Na wyposażeniu Kawki znajdują się działa na burtach i rufie, eksplodujące beczki, moździerze do ataku oddalonych statków, folgierze i taran[80][37][81]. Kiedy wrogi zostanie dostatecznie uszkodzony gracz może go zatopić, otrzymując mniej łupów[82], lub dokonać jego abordażu. Podczas abordażu należy wykonać wyznaczone zadania, takie jak np. zabicie odpowiedniej liczby przeciwników czy zniszczenie zapasów prochu. Po wygranej bitwie statek można włączyć do floty Kenwaya (która funkcjonuje jako minigra, podczas której wysyła się statki z floty na misje, by uzyskać różnego rodzaju surowce[83]), obniżyć poziom rozgłosu (im jest on wyższy, z tym większą liczbą łowców nagród będzie się mierzył gracz) albo naprawić Kawkę[84]. Żeby skutecznie atakować statki gracz musi rekrutować załogę[85]. W grze zaimplementowano system dynamicznej pogody, która może utrudnić graczowi skuteczne manewrowanie statkiem, ponieważ np. podczas sztormu pojawiają się trąby powietrzne i pioruny[80][86]. Eksplorując ląd gracz może łapać szanty, które następnie są śpiewane przez załogę podczas podróży morskich[87]. W odpowiednich miejscach gracz może polować za pomocą harpunu na stworzenia morskie, takie jak wieloryby i rekiny, pozyskując w ten sposób materiały, których może użyć do wytwarzania przedmiotów lub sprzedać je z zyskiem[88].

W Black Flag powraca charakterystyczna dla serii eksploracja lądowa i związane z nią czynności, takie jak synchronizowanie punktów widokowych, pojawiają się też znajdźki, chociażby skrzynie ze skarbami, łamigłówki Majów czy specjalne klucze templariuszy[80][89]. Zarówno system walki, jak i parkouru pozostał niezmieniony względem Assassin’s Creed III. Wachlarz broni, których Edward może używać, został znacząco zredukowany – wyposażenie ograniczono do kordelasów, rapierów i pistoletów skałkowych oraz broni upuszczonych przez wrogów[90][37][91]. Podczas eksploracji spotkać można potrzebujących pomocy piratów – przegrywających bitwy, uwięzionych czy mających zostać właśnie straconymi; po pomożeniu im mogą oni dołączyć do załogi Kenwaya[80]. Świat przedstawiony został zaprojektowany w taki sposób, żeby umożliwić graczowi większą swobodę podczas eksploracji i cały czas przedstawiać aktywności poboczne, które gracz może zobaczyć i podjąć się ich[92]. W rozmieszczonych w wielu miejscach tawernach można zagrać w trzy różne minigry: warcaby, młynka i fanoronę[93].

System skradania się w Black Flag został w znacznym stopniu zmodyfikowany. Edward może korzystać z dmuchawki, tymczasowo unieszkodliwiającej wrogów albo zwracających ich przeciwko sobie[94]. Niektórzy wrogowie zaprojektowani zostali tak, żeby korzystniej było ich zabić w sposób skryty aniżeli w otwartej walce[95]. Główne misje także kładą większy nacisk na skradanie; w grze występuje znacznie więcej misji skradankowych, takich jak śledzenie i podsłuchiwanie celów[96]. W grze powraca także mechanika polowania; Edward może polować na różnego rodzaju zwierzęta, a z uzyskanych materiałów tworzyć np. większe sakiewki na amunicję[97].

W świecie współczesnym gracz angażuje się w eksplorację biura, podsłuchiwanie i pozyskiwanie ważnych dokumentów. Przejmowanie dokumentów odbywa się w formie różnych minigier. Zebrane informacje pozwalają graczowi na odkrywanie sekretów związanych z Abstergo[98][99][100].

Tryb wieloosobowy

Tryb wieloosobowy Black Flag został opracowany przez Ubisoft Annecy we współpracy z Ubisoft Bucharest, Ubisoft Shanghai i Ubisoft Kiev[2]. Fundamenty rozgrywki pozostały takie same, jak w poprzednich częściach gry[101] – każdemu graczowi zostaje wyznaczony cel do zabicia i podążający za nim asasyn; gracz musi zabić ukazanego mu przeciwnika, jednocześnie uchodząc przed przydzielonym mu zabójcą[102]. Rozgrywka została jednak rozwinięta i usprawniona. Po raz pierwszy w trybie pojawiają się tzw. mnożniki – system przeliczania punktów, który nagradza skrytego zabójcę, a karze asasyna, który został dostrzeżony przez swój cel. Do gry dodano także nowe postacie, mapy i animacje[2][103].

W trybie wieloosobowym pojawia się tzw. Game Lab, które pełni funkcję edytora gry. Dzięki tej funkcji gracze mogą tworzyć własne tryby gry, korzystając z ponad 200 modyfikowalnych współczynników. Utworzone tryby można publicznie udostępnić[104]. Tryby uznane przez deweloperów za najciekawsze są regularnie promowane. Utworzone przez graczy tryby dają tyle samo punktów doświadczenia co oficjalne[105].

Do gry został dodany tryb „Watahy” z III, rozbudowany do tego stopnia, że stał się osobnym modułem, niezwiązanym z resztą trybu wieloosobowego. Wataha została podzielona na dwa oddzielne tryby: Discovery, który pełni rolę samouczka (w trybie występuje 8 misji; każda z nich wprowadza do gry inny element rozgrywki), i Unleashed, którego rozgrywka jest identyczna jak w III (maksymalnie czteroosobowa drużyna zabija wskazywane cele pojawiające się w dwudziestu pięciu sekwencjach). Gra nagradza synchronizację i komunikację między graczami, znacznie wyżej punktują ich za jednoczesne zabicie wszystkich celów w sekwencji. Wataha zawiera dwa dodatkowe tryby rozgrywki: obrona skrzyń ze skarbami, które próbują zabrać wrogowie sterowani przez komputer, oraz infekcja, podczas której przeciwnicy stają się niewrażliwi na normalne bronie, a żeby ich zabić należy odnaleźć specjalny oręż[106].

Produkcja i marketing

Wymagania gry
Minimalne Zalecane
Microsoft Windows[107]
System operacyjny Windows 10 (64-bitowy)
Procesor Intel Core 2 Quad Q8400 2.6 GHz / AMD Athlon II X4 620 2.6 GHz Intel Core i5 2400S 2.5 GHz / AMD Phenom II x4 940 3.0 GHz (lub lepszy)
Pamięć operacyjna 2 GB RAM 4 GB RAM
Wolne miejsce na dysku twardym 30 GB HDD
Karta graficzna NVIDIA GeForce GTX 260 / AMD Radeon HD 4870 (z 512 MB VRAM i zgodna z DirectX 9) NVIDIA GeForce GTX 470 / AMD Radeon HD 5850 (z 1024 MB VRAM i zgodna z DirectX 11)

Wysoka sprzedaż Assassin’s Creed III zachęciła Ubisoft do stworzenia kolejnej części cyklu. Pierwsze zapowiedzi nowej gry pojawiły się w lutym 2013 roku. Miała ona być wydana w roku podatkowym 2014 (trwającym od 1 kwietnia 2013 do 31 marca 2014 roku), a także zaprezentować nowego bohatera i czasy inne od tych ukazanych w III[108]. 26 lutego w Internecie opublikowano nieoficjalne zdjęcie jednoznacznie wskazujące piracką tematykę nowej gry, ujawniono także tytuł Assassin’s Creed IV: Black Flag[109]. Dzień później ujawniono tył plakatu przedstawiający mapę ukazującą fragment Wielkich Antyli oraz południowy brzeg Florydy[110]. Ubisoft zapowiedział grę oficjalnie 1 marca 2013, potwierdzając ujawniony wcześniej tytuł, informując, że ukaże się ona na PlayStation 3, Xboksa 360, Wii U i komputery osobiste oraz zapowiadając, że kolejne oficjalne informacje zostaną zaprezentowane 4 marca[111][112]. Według kolejnego nieoficjalnego wycieku gra miała trafić do sprzedaży 29 października, a w planach miało znajdować się też wydanie na konsole ósmej generacji – PlayStation 4 i Xboksa One[113].

2 marca 2013 serwis GamesRadar+ omyłkowo opublikował zwiastun, który potwierdzał tożsamość głównego bohatera; został nim Edward Kenway, dziadek Ratonhnhaké:tona z poprzedniej części serii[114]. Oficjalnie zwiastun zaprezentowano dwa dni później, 4 marca, wraz z dodatkowymi informacjami dotyczącymi protagonisty, świata przedstawionego, postaci historycznych, rozgrywki oraz silnika gry[115][116]. Poinformowano także, że prace nad grą rozpoczęły się już w lecie 2011 roku, u schyłku cyklu produkcyjnego Revelations, a brało w nich osiem studiów Ubisoftu – Montréal, Singapore, Sofia, Annecy, Kiev, Québec, Bucharest i Montpellier[117].

Stanowisku Ubisoftu na targach E3 w 2013 roku. Po lewej stronie reklama Black Flag, po prawej reklama Watch Dogs.

Podczas targów Electronic Entertainment Expo w 2013 roku zaprezentowano pierwszy pokaz rozgrywki i dwa nowe zwiastuny fabularne. Zapowiedziano także dodatkową zawartość dla posiadaczy PlayStation 3 i PlayStation 4, której bohaterką miała być Aveline de Grandpré – protagonistka Assassin’s Creed III: Liberation[118].

W czerwcu 2013 roku Ubisoft ogłosił, że gra doczeka się przepustki sezonowej zapewniającej dostęp do wszystkich dodatków wydanych po premierze Black Flag. Jeden z nich miał się koncentrować na nowej postaci nazwanej Adéwalé[119].

Star of India jako Kawka podczas San Diego Comic-Con w 2013 roku
Star of India ze zwiniętymi żaglami
Star of India z rozwiniętymi żaglami
Star of India z rozwiniętymi żaglami

Podczas konwentu San Diego Comic-Con w 2013 roku, trwającego od 18 do 21 lipca[120], Ubisoft promował grę poprzez umożliwienie odwiedzającym oglądania statku Star of India „przebranego” za Kawkę. W tym celu jednostka została przemalowana i przyozdobiona w pirackie akcesoria, żeby bardziej przypominała bryg Kenwaya[121].

Assassin’s Creed IV: Black Flag wydano na PlayStation 3 i Xboksa 360 29 października 2013 roku[122]. Tego dnia w Ameryce Północnej pojawiła się również wersja na Wii U; w Europie wersja ta trafiła do sprzedaży 22 listopada[123], w Australii 21 listopada[124], a w Japonii – 28 listopada[125]. Wersja na PlayStation 4 ukazała się 15 listopada 2013 roku w Ameryce Północnej i 29 listopada w Europie, a wersja na komputery osobiste i Xboksa One ukazała się na całym świecie odpowiednio 19 i 22 listopada 2013 roku[11].

W listopadzie 2013 roku odbyła się ekshumacja szczątków hiszpańskiego kapra Amara Parga. Działania te były finansowane przez Ubisoft[126]. Firma zetknęła się z historią kapra podczas prac nad Black Flag. Choć w grze nie ukazano postaci Parga, Ubisoft postanowił sfinansować jego ekshumację. Według firmy zrobiono tak „w imię sprawiedliwości historycznej”[127].

6 grudnia 2019 Black Flag wraz z Assassin’s Creed: Rogue wydano na Nintendo Switchu w ramach pakietu Assassin’s Creed: The Rebel Collection[12]. 14 września 2021 gra trafiła do usługi Google Stadia[13].

Ścieżka dźwiękowa

Assassin’s Creed IV: Black Flag (Original Game Soundtrack)
Wykonawca ścieżki dźwiękowej
Brian Tyler
Wydany

14 października 2013

Gatunek

ścieżka dźwiękowa do gry komputerowej

Długość

01:41:53

Wydawnictwo

Ubisoft Music

Producent

Ubisoft

Brian Tyler, twórca ścieżki dźwiękowej

Ścieżka dźwiękowa do gry została skomponowana przez Briana Tylera, który poprzednio współpracował z Ubisoftem przy Far Cry 3[128]. Została wydana na Amazon Music i iTunes 14 października 2013 roku[129][130]. Od tego czasu pojawiły się jeszcze 3 wersje ścieżki:

  • Assassin’s Creed IV: Black Flag (Game Soundtrack — Sea Shanty Edition) zawiera 16 szant wykonanych przez wielu artystów. Ścieżka została wydana 29 października 2013 roku[131][132].
  • Assassin's Creed IV: Black Flag (Game Soundtrack — The Complete Edition) jest pakietem zawierającym obie poprzednie ścieżki oraz ścieżkę dźwiękową do trybu wieloosobowego skomponowaną przez Joego Hensona, Christiana Hensona oraz Alexisa Smitha. Został wydany 2 grudnia 2013 roku[133][134].
  • Assassin's Creed IV: Black Flag (Game Soundtrack — Sea Shanty Edition, Vol. 2) zawiera kolejne 25 szant wykonanych przez wielu artystów. Ścieżka została wydana 16 czerwca 2014 roku[135][136].

Źródła do poniższych list:[129][131][133][135]


Assassin's Creed IV: Black Flag (Original Game Soundtrack)
Nr Tytuł utworu AutorzyDługość
1.„Assassin's Creed IV Black Flag Main Theme”Brian Tyler2:13
2.„Pyrates Beware”Tyler3:16
3.„On the Horizon”Tyler3:01
4.„The High Seas”Tyler2:45
5.„The Fortune of Edward Kenway”Tyler1:58
6.„In This World or the One Below”Tyler2:50
7.„Under the Black Flag”Tyler3:21
8.„The Ends of the Earth”Tyler2:54
9.„Stealing a Brig”Tyler1:53
10.„Fare Thee Well”Tyler5:15
11.„The Buccaneers”Tyler4:06
12.„Marked for Death”Tyler3:22
13.„Last Goodbyes”Tyler2:25
14.„Take What Is Ours!”Tyler3:15
15.„I'll Be with You”Tyler6:04
16.„Lay Aboard Lads”Tyler2:25
17.„A Pirate's Life”Tyler2:02
18.„Men of War”Tyler2:57
19.„Order of the Assassin”Tyler3:11
20.„In the Midst”Tyler3:05
21.„The British Empire”Tyler3:08
22.„Batten Down the Hatches”Tyler1:38
23.„Modernity”Tyler2:15
24.„A Merry Life and a Short One”Tyler1:17
25.„Queen Anne's Revenge”Tyler4:43
26.„Confrontation”Tyler3:16
27.„Prizes Plunder and Adventure”Tyler2:12
28.„Meet the Sage”Tyler3:36
29.„Into the Jungle”Tyler1:46
30.„The Spanish Empire”Tyler3:58
31.„The Islands of the West Indies”Tyler3:07
32.„Ships of Legend”Tyler2:03
33.„Secrets of the Maya”Tyler3:25
34.„Life at Sea”Tyler3:11
1:41:53
Assassin's Creed IV: Black Flag (Original Game Soundtrack – Sea Shanty Edition)
Nr Tytuł utworu AutorzyDługość
1.„Randy Dandy Oh”Sean Dagher, Nils Brown, Michiel Schrey1:35
2.„Maid of Amsterdam”Dagher, Brown, Schrey1:41
3.„Leave Her Johnny”Dagher, Brown, Schrey2:12
4.„Whisky Johnny O”Dagher, Brown, Schrey1:21
5.„Good Morning Ladies”Dagher, Brown, Schrey1:39
6.„Fish in the Sea”Dagher, Brown, Schrey1:29
7.„Dead Horse”Dagher, Brown, Schrey1:07
8.„Running Down to Cuba”Dagher, Brown, Schrey1:29
9.„Trooper and the Maid”Dagher, Charlotte Cumberbirch, Nelson Carter, Richard Irwin, David Gossage1:57
10.„William Taylor”Dagher, Brown, Schrey, Cumberbirch, Carter, Irwin, Gossage2:16
11.„Patrick Spens”Schrey, Dagher, Irwin, Gossage1:52
12.„Fathom the Bowl”Dagher, Carter, Gossage, Linda Morrison, Patrick Graham2:13
13.„Admiral Benbow”Schrey, Dagher, Brown, Carter, Irwin, Gossage1:53
14.„All for Me Grog”Morrison, Dagher, Carter, Graham, Gossage2:06
15.„Buleria”Marco Marin, Dominic Soulard, Eric Breton2:06
16.„Verdiales”Marin, Soulard, Breton1:26
28:22
Assassin's Creed IV: Black Flag (Original Game Soundtrack – The Complete Edition) – tylko nowe utwory
Nr Tytuł utworu AutorzyDługość
1.„Saba Island”Joe Henson, Alexis Smith3:37
2.„Santa Lucia”Joe Henson, Smith3:10
3.„Tampa Bay”Joe Henson, Smith, Christian Henson3:19
4.„Prison”Joe Henson, Smith3:00
5.„La Havana”Joe Henson, Smith3:18
6.„Portobelo”Joe Henson, Smith3:45
7.„Saint Pierre”Joe Henson, Smith, Christian Henson3:23
8.„Palenque”Joe Henson, Smith3:08
26:40
Assassin's Creed IV: Black Flag (Original Game Soundtrack – Sea Shanty Edition, Vol. 2
Nr Tytuł utworu Długość
1.„Drunken Sailor”Sean Dagher, Nils Brown, Michiel Schrey1:29
2.„Lowlands Away”Clayton Kennedy, Dagher, Brown2:53
3.„Padstow Farewell”Kennedy, Dagher, Brown2:19
4.„Goodbye, Fare-ye-well”Kennedy, Dagher, Brown2:36
5.„Roll, Boys, Roll!”Kennedy, Dagher, Brown1:55
6.„So Early In The Morning”Kennedy, Dagher, Brown1:28
7.„Where Am I To Go, M'Johnnies”Kennedy, Dagher, Brown1:24
8.„'Way Me Susianah”Kennedy, Dagher, Brown1:18
9.„Billy Riley”Dagher, Brown, Schrey1:15
10.„Captain Kidd”Dagher, Brown, Schrey1:25
11.„The Golden Vanity”David Gossage, Schrey, Nelson Carter, Brown, Richard Irwin, Dagher1:52
12.„Blow Away The Morning Dew”Charlotte Cumberbirch, Gossage, Schrey, Carter, Brown, Irwin, Dagher1:43
13.„Here's A Health To The Company”Cumberbirch, Gossage, Schrey, Carter, Brown, Irwin, Dagher2:35
14.„Down Among The Dead Men”Gossage, Schrey, Carter, Brown, Irwin, Dagher2:12
15.„Over The Hills And Far Away”Cumberbirch, Gossage, Schrey, Carter, Brown, Irwin, Dagher2:04
16.„Spanish Ladies”Cumberbirch, Gossage, Carter, Irwin, Dagher2:45
17.„Star Of The County Down”Schrey, Gossage, Carter, Brown, Irwin, Dagher1:56
18.„We Be Three Poor Mariners”Cumberbirch, Gossage, Carter, Irwin, Dagher1:48
19.„Captain Ward”Gossage, Linda Morrison, Carter, Patrick Graham, Dagher1:27
20.„The Nightingale”Cumberbirch, Gossage, Carter, Irwin, Dagher2:49
21.„Maggie Lauder”Gossage, Morrison, Carter, Graham, Dagher1:41
22.„Fandango 01”Dominic Soulard, Marcos Marin, Éric Breton1:27
23.„Fandango 02”Soulard, Marin, Breton1:20
24.„Jaberas”Soulard, Marin, Breton1:54
25.„Tientos”Soulard, Marin, Breton2:35
48:10

Zawartość do pobrania

Po premierze gra doczekała się kilku dodatków do pobrania. Dodatki Blackbeard’s Wrath (wydany 11 września 2013 roku) oraz Guild of Rogues (11 lutego 2014) dodają do trybu wieloosobowego po trzy nowe postacie, w które może się wcielić gracz[137][138]. Dodatki Death Vessel Pack, Kraken Ship Pack oraz Crusader & Florentine Pack zawierają elementy kosmetyczne zarówno do Kawki, jak i do Edwarda[139][e]. Illustrious Pirates (7 stycznia 2014[138]) dodaje do gry trzy nowe misje w grze jednoosobowej, a także liczne dodatki kosmetyczne i bronie dla Kawki i Kenwaya[140]. Dodatek Aveline zawiera trzy zadania, podczas których gracz steruje Aveline de Grandpré, protagonistką Assassin’s Creed III: Liberation[141]. Misje te nie są powiązane bezpośrednio z Black Flag. Początkowo były one ekskluzywne dla posiadaczy PlayStation 3 oraz PlayStation 4[142], później pojawiły się one też na komputery osobiste[143] oraz na Switcha[144].

Freedom Cry

Logo Assassin’s Creed Freedom Cry

Assassin’s Creed Freedom Cry (znany też jako Assassin’s Creed IV: Black Flag – Freedom Cry[145]) opowiada historię Adéwalégo, byłego kwatermistrza Edwarda Kenwaya, który piętnaście lat po wydarzeniach przedstawionych w Black Flag jako asasyn zajmuje się ratowaniem Maronów[146].

Rozgrywka w Freedom Cry pozostaje niemal niezmieniona względem Black Flag, wprowadzono do niej tylko kilka modyfikacji. Najważniejszą z nich jest system ratowania niewolników, których Adéwalé może napotkać po drodze i oswobodzić ich[147]. Zmienione zostało wyposażenie grywalnej postaci, zamiast kordelasów i pistoletów korzysta ona z maczety i garłacza. Zamiast Kawki gracz steruje statkiem o nazwie Experto Crede, który może być ulepszany podobnie jak statek z Black Flag. Z gry usunięto system ulepszania ekwipunku za przedmioty materiały pozyskane ze zwierząt (choć system polowania znajduje się w grze), a zdobyte tak surowce można jedynie sprzedać[148].

Scenariusz do dodatku napisała Jill Murray[149], a muzykę skomponował Olivier Deriviere(inne języki). Ścieżka dźwiękowa była nagrywana przez Deriviere’a w nowojorskim Avatar Studios z udziałem La Troupe Makandal nawiązującej do muzyki haitańskiej, a także z Brussels Philharmonic(inne języki) w Galaxy Studios w Belgii[150].

Freedom Cry zostało wydane jako dodatek w grudniu 2013 roku na komputery osobiste, PlayStation 3, PlayStation 4, Xboksa 360 i Xboksa One[151]. W lutym 2014 roku Ubisoft ogłosił, że Freedom Cry zostanie udostępniony jako samodzielna gra na PlayStation 3 oraz PlayStation 4 18 lutego 2014 roku (19 lutego w Europie[152]) oraz na komputery osobiste 25 lutego tego samego roku[153]. 6 grudnia 2019 trafiło na Switcha[144], a 14 września 2021 roku na Stadię[f].

Odbiór gry

 Odbiór gry
Recenzje
Publikacja Ocena
„Computer and Video Games” 9/10[156]
Destructoid 8,5/10[82]
„Edge” 9/10[157]
Eurogamer 9/10[79]
„Famitsū” 37/40[158]
„Game Informer” 8,25/10[159]
Gry-Online 9/10[72]
GameSpot 9/10[160]
IGN 8,5/10[161]
„PlayStation Official Magazine – UK” 8/10[162]
„Official Xbox Magazine” 9/10[163]
„PC Gamer UK” 90/100[94]
„The Guardian” 4/5 gwiazdek[164]
VG247 4,5/5[165]
VideoGamer.com 7/10[166]
Giant Bomb 4/5 gwiazdek[167]
Komputer Świat 9,5/10[168]
PPE 8,5/10[80]
Oceny z agregatorów
Agregator Ocena
GameRankings

PS3: 88,47% (z 15 recenzji)[169]
PS4: 81.94% (z 9 recenzji)[170]
X360:84.38% (z 8 recenzji)[171]
WiiU: 90% (z 1 recenzji)[172]

Metacritic

PS3: 88/100 (z 36 recenzji)[173]
PC: 84/100 (z 10 recenzji)[174]
X360: 86/100 (z 35 recenzji)[175]
WiiU: 86/100 (z 5 recenzji)[176]
PS4: 83/100 (z 29 recenzji)[177]

OpenCritic

85% (z 47 recenzji)[178]

Assassin’s Creed IV: Black Flag został pozytywnie przyjęty przez krytyków zarówno polskich, jak i zagranicznych. Chwalili oni fabułę, postacie, rozgrywkę, oprawę audiowizualną, misje poboczne oraz morską eksplorację. Według agregatora recenzji Metacritic najlepszą notę uzyskała wersja na PlayStation 3, ze średnią 88/100 z 36 recenzji[173], natomiast najmniejszą – wersja na PlayStation 4 (83/100 z 29 recenzji)[177]. Według GameRankings najlepszą opinią cieszyła się wersja na Wii U (90% z 1 recenzji[g])[172], natomiast najmniejszą średnią zebrała wersja na PlayStation 4 (81,94% z 9 recenzji)[170]. Na stronie OpenCritic średnia z 47 recenzji wynosi 85%, a 91% recenzji kończyło się rekomendacją gry[178].

Krytycy często przyrównywali Black Flag do Assassin’s Creed III. Joe Juba z „Game Informera” stwierdził, że „niektóre elementy [gry] wydają się być stworzone specjalnie jako odpowiedź na krytykę poprzedniej części”, jednak zaznaczył, że „niektóre z tych problemów powracają ze zdwojoną siłą”[159]. Według Matta Gilmana z „Computer and Video Games” Black Flag był „powrotem serii do formy”[156], natomiast według Mikela Reparaza z „Official Xbox Magazine” „po nieco słabnących wynikach Revelations i Assassin’s Creed III Black Flag jest dokładnie tym, czego potrzebowało Assassin’s Creed”[163]. Według Damiana Milczarka z polskiej wersji Eurogamera „twórcy wzięli sobie do serca wysuwane przez graczy uwagi pod adresem poprzedniej odsłony serii. Wyciągnęli słuszne wnioski i stworzyli grę, o jakiej wielu z nas marzyło”[79].

Fabuła gry oraz jej postacie zostały docenione przez krytyków. Według Reparaza fabuła „jest fascynująca i wciągająca”[163]. Joel Gregory piszący dla „PlayStation Official Magazine” stwierdził, że fabuła gry nie jest niczym nowym w porównaniu do innych gier z serii, jednak dodał, że postacie drugoplanowe „są znacznie ciekawsze, bardziej sympatyczne i zróżnicowane niż poprzednio” (chociaż zaznaczył, że aktorzy podkładający głos postaciom są „zabawnie niespójni”)[162]. Część recenzentów miała odmienne zdanie odnośnie do fabuły. Shaun McInnis z GameSpotu stwierdził, że „eklektyczna obsada postaci drugoplanowych dotyka, ale nigdy nie zagłębia się w poważniejsze problemy obecne w epoce kolonializmu związane z rasą i płcią”[160]. Juba stwierdził, że „fabuła przez większość gry obiera przypadkowe kierunki”, a „tylko kilka z postaci drugoplanowych rozwija się odpowiednio [...], przez co właściwie nie wiadomo, czy powinny cię obchodzić różne wydarzenia”[159], natomiast Marty Silva z IGN-u uznał, że „główna fabuła sprawia drobny zawód”[161].

Bardzo pozytywnie oceniono świat przedstawiony. Według Firna piszącego na łamach „Komputer Świata” „nikomu do tej pory nie udało się w tak naturalny i pełny sposób przenieść realiów pirackiego życia na XVIII-wiecznych Karaibach, jak zrobili to programiści i graficy Ubisoftu”[168]. Według redakcji „Edge’a” Black Flag „wyznacza nowe standardy nie tylko dla serii Ubisoftu, ale też ogólnie dla gier z otwartym światem”[157]. Silva opisał świat Black Flag jako „przepiękny i wypełniony aktywnościami”[161]. Gilman stwierdził, że „imponujące widoki są całkowicie wypełnione najdrobniejszymi szczegółami i jakością”[156]. Doceniono także zadania poboczne; McInnis napisał, że „Black Flag nie tylko prezentuje cudowny świat; daje również mnóstwo powodów, aby [...] rozpocząć eksplorację”[160]. Według Silvy „gdy zignorujesz główne misje i wyruszysz w poszukiwaniu swej własnej zabawy, wtedy Black Flag sprawdza się najlepiej”[161].

Oprawa wizualna gry również spotkała się z aprobatą recenzentów. Roger Żochowski z serwisu PPE stwierdził, że „tytuł wygląda świetnie” oraz że „wszelkie zarzuty bledną, gdy tylko wypływamy na morze”[80]. Według „Edge’a” „świat Black Flag jest zbudowany tak, aby zachwycić niezależnie od generacji konsol, na jakiej grasz w ten tytuł”[157]. Silva napisał, że Black Flag to „jedna z najlepiej wyglądających gier 2013 roku”[161].

Aktywności morskie były powszechnie chwalone przez krytyków. Krystian Smoszna piszący dla Gier-Online powiedział, że „morskie batalie sprawiają sporo radości, w czym duża zasługa mocno dopracowanych mechanizmów z «trójki»”[72]. Według Firna „potyczki, jakie toczymy na pokładzie Kawki, zostały zrealizowane doskonale”, a nawet „mogłyby [...] stanowić osobną, bardzo satysfakcjonującą grę”[168]. McInnis napisał, że „Black Flag rozbudowuje poboczne misje morskie z ACIII, żeby stworzyć doświadczenie tak samo ważne jak eksploracja lądu”[160]. Gilman stwierdził, że „Kawka jest tak samo integralną częścią Black Flag [jak Edward]”[156]. Doceniono także walkę na morzu; Żochowski powiedział, że „mechanizm starć jest prosty, ale [...] wciągający”[80]. Według Conrada Zimmermana z Destructoidu abordaże „zachowują swój blask przez zaskakująco długi czas”[82]. Dobrze przyjęło się również polowanie na morskie zwierzęta; według Milczarka „warto zwrócić [na polowanie] uwagę”[79].

Czynności lądowe zebrały znacznie mniej pochwał niż morskie, ponieważ część krytyków uważała, że są zbyt podobne do tych z poprzednich części. Krytykowano przede wszystkim system walki; według Firna jest on „prymitywny”[168], natomiast według Smoszny „autorzy nie chcą albo nie potrafią poradzić sobie [z systemem]”[72]. Niektórzy, jak Steven Burns piszący dla VideoGamer.com, skrytykowali sztuczną inteligencję przeciwników[166]. Elementy skradankowe zostały natomiast ocenione przychylniej. Gilman stwierdził, że sekcje wymagające skradania są „satysfakcjonująco otwarte”[156]. Żochowski uznał skradanie za opcję dającą „najwięcej frajdy”[80]. Redaktor „Edge’a” powiedział: „Jakość skradanek zależy od elastyczności ich sekwencji, a w tym aspekcie Black Flag jest obecnie najbardziej hojną grą w serii”[157]. Część recenzentów skrytykowało jednak elementy skradankowe; Juba uznał ich mechaniki za „nieprecyzyjne”[159].

Główne misje spotkały się z mieszanymi opiniami. Reparaz uznał je za najgorszą część gry, krytykując zwłaszcza misje polegające na śledzeniu celów[163]. Juba i Burns stwierdzili, że misje są powtarzalne i nieintersujące[159][166]. W niektórych przypadkach były one jednak chwalone; Smoszna stwierdził, że do misji „nie sposób się przyczepić”[72]. Z największą krytyką spotkały się misje polegające na śledzeniu i podsłuchiwaniu celów (także na morzu[157])[166][156][160]. Z misji głównych najwięcej pochwał zebrał wstęp i samouczek do gry[161][94].

Wątek współczesny został oceniony pozytywnie. Według Smoszny współczesna fabuła była „bardzo udana”[72]. Żochowski nazwał eksplorację biura Abstergo „miłą odskocznią od bycia piratem – choć [...] całkowicie zbędną”[80]. Milczarek uznał, że „w końcu etap rozgrywki we współczesności nie psuje przyjemności czerpanej z gry”[79]. Według Aleksa Navarro z Giant Bomb wątek współczesny jest „interesujący, choć nieco krótki”[167]. Niektórym krytykom nie spodobał się jednak nowy rodzaj wątku; Juba powiedział, że „większość [rozgrywki] jest na szczęście opcjonalna, a ja nigdy wcześniej nie wchodziłem do animusa [tj. wracałem do wątku historycznego] szybciej”[159].

Tryb wieloosobowy również oceniono pozytywnie, choć niektórzy recenzenci krytykowali brak nowości. Według Firna „nuda w «multi» nie zagrozi nam ani na chwilę”[168]. McInnis powiedział, że „[rozgrywka w trybie wieloosobowym] to wciąż świetna zabawa, ale poza nowym samouczkiem nie zostało tu dodane nic szczególnego”[160]. Juba stwierdził, że „więcej tego samego może wystarczyć dla wielkich fanów serii, ale [...] raczej nie przyciągnie nowych graczy”[159].

Ścieżka dźwiękowa również otrzymała pochwały. Smoszna nazwał muzykę „stosowną” dla rozgrywki[72]. Firn stwierdził, że w ścieżce znajdują się „klimatyczne smaczki”[168]. Najbardziej chwalonym aspektem warstwy audio były szanty – te czasami były uznawane za jeden z najlepszych elementów Black Flag[179], co zostało nawet zauważone przez Ubisoft[180].

W listopadzie 2013 roku Hardcore Gamer umieściło Black Flag na 70. miejscu najlepszych gier siódmej generacji[181]. IGN uznało Black Flag za najlepszą grę z serii Assassin’s Creed[182][h], „Game Informer” w analogicznym rankingu sklasyfikował ją na miejscu czwartym[183], zaś Gry-Online na piątym[184]. Adrian Werner z Gier-Online uznał Black Flag za najlepszą grę o piratach w historii[185].

Sprzedaż

W pierwszym tygodniu sprzedaży w Wielkiej Brytanii Black Flag stał się najlepiej sprzedającą się grą, wyprzedzając Battlefield 4. Sprzedaż gry była jednak o 60% mniejsza niż sprzedaż Assassin’s Creed III[186]. Według Ubisoftu spadek sprzedaży był winą oczekiwania graczy na konsole ósmej generacji[187]. Według NPD Group(inne języki) Black Flag był trzecią najlepiej sprzedającą się grą w Stanach Zjednoczonych w listopadzie 2013 roku, wyprzedzaną jedynie przez Call of Duty: Ghosts oraz Battlefield 4[188]. W Polsce w tygodniu premiery wersji na komputery osobiste była ona najlepiej sprzedającą się grą na tą platformę w salonach Empik, zaś wersja na PlayStation 3 i na Xboksa 360 piątą[189]. Do maja 2014 roku gra sprzedała się w ponad 11 milionów kopii[190]. Na dziesięciolecie Black Flag (29 października 2023 roku) Ubisoft poinformował, że do tego dnia zagrało w nią ponad 34 miliony graczy[191].

Nagrody i nominacje

Black Flag otrzymał liczne nagrody i nominacje zarówno od redakcji branżowych czasopism i stron internetowych (np. IGN’s Best of 2013), jak i niezależnych organizacji (np. BAFTA, D.I.C.E. Awards). Wśród najważniejszych nagród znajdują się m.in. Spike Video Games Award dla najlepszej przygodowej gry akcji, Golden Joystick Award dla Ubisoft Montréal jako studia roku czy nominacja za najlepszy scenariusz gry komputerowej od Writers Guild of America Awards(inne języki).

Lista nagród i nominacji dla Assassin’s Creed IV: Black Flag:

Rok Plebiscyt Kategoria Nominacja Wynik Źródło
2013 Spike VGX 2013 Najlepsza przygodowa gra akcji Assassin’s Creed IV: Black Flag wygrana [192]
5. Annual Inside Gaming Awards Gra roku Assassin’s Creed IV: Black Flag nominacja [193]
Najlepsza fabuła nominacja
Wybór graczy nominacja
13. Annual National Academy of Video Game Trade Reviewers Awards Projekt postaci Assassin’s Creed IV: Black Flag wygrana [194]
Projekt kostiumów wygrana
Reżyseria artystyczna – otwór historyczny nominacja
Projekt gry – seria nominacja
Najlepsza oprawa techniczna nominacja
Gra – seria przygodowa nominacja
Gamespot’s Game of the Year 2013 Awards Gra roku na PS4 Assassin’s Creed IV: Black Flag wygrana [195]
Gra roku na Xboksa One wygrana [196]
Gra roku nominacja [197]
Gra roku na PS3 nominacja [198]
Gra roku na Xboksa 360 nominacja [199]
Destructoid’s Best of 2013 Najlepsza gra na wiele platform Assassin’s Creed IV: Black Flag nominacja [200]
Najlepsza gra akcji nominacja [201]
Najlepsza gra kompetytywna nominacja [202]
Giant Bomb’s 2013 Game of the Year Awards Największa niespodzianka Assassin’s Creed IV: Black Flag wygrana [203]
Najlepsza gra 6. miejsce [204]
Game Revolution’s Best of 2013 Awards Najlepsza przygodowa gra akcji Assassin’s Creed IV: Black Flag wygrana [205]
Najlepszy wydawca Ubisoft nominacja [206]
Hardcore Gamer’s Game of the Year Awards 2013 Najlepsza gra akcji Assassin’s Creed IV: Black Flag wygrana [207]
Najlepsza kontynuacja wygrana [208]
Gra roku 10. miejsce [209]
Najlepsza gra na wiele platform nominacja [210]
Najlepszy tryb wieloosobowy nominacja [211]
Najlepsza oprawa wizualna nominacja [212]
Najlepsza nowa postać Edward Kenway nominacja [213]
Cheat Code Central’s 7. Annual Cody Awards Gra roku Assassin’s Creed IV: Black Flag nominacja [214]
Najlepsza oprawa wizualna nominacja [215]
Najlepsza przygodowa gra akcji nominacja [216]
Studio roku Ubisoft Montréal nominacja [217]
2014 32. Golden Joystick Awards Najlepsza oprawa wizualna Assassin’s Creed IV: Black Flag wygrana [218]
Najlepszy dźwięk wygrana
Studio roku Ubisoft Montréal wygrana
Gra roku Assassin’s Creed IV: Black Flag nominacja [219]
Najlepszy moment w grze Szanty nominacja
10. BAFTA Video Games Awards Najlepsza gra Assassin’s Creed IV: Black Flag nominacja [220]
Przygodowa gra akcji nominacja
Projekt gry nominacja
Muzyka oryginalna Brian Tyler, Aldo Sampaio nominacja
17. Annual D.I.C.E. Awards Gra roku Assassin’s Creed IV: Black Flag nominacja [221]
Przygodowa gra roku nominacja
Najlepsza animacja nominacja
Najlepszy projekt gry nominacja
Najlepsza oprawa wizualna nominacja
14. Game Developers Choice Awards Najlepsza technologia Assassin’s Creed IV: Black Flag nominacja [222]
66. Writers Guild of America Awards Najlepszy scenariusz gry komputerowej Darby McDevitt, Mustapha Mahrach, Jean Guesdon, Jill Murray, Nicholas Grimwood, Mark Llabres Hill nominacja [223]
IGN’s Best of 2013 Najlepsza gra wieloosobowa na PlayStation 4 Assassin’s Creed IV: Black Flag wygrana [224]
Gra roku na Xboksa One wygrana [225]
Najlepsza przygodowa gra akcji na Xboksa One wygrana [226]
Najlepsza fabuła na Xboksa One wygrana [227]
Najlepsza przygodowa gra akcji na Wii U wygrana [228]
Najlepszy dźwięk na Wii U wygrana [229]
Najlepsza przygodowa gra akcji nominacja [230]
Najlepsza muzyka nominacja [231]
Najlepsza przygodowa gra akcji na komputery osobiste nominacja [232]
Najlepsza przygodowa gra akcji na PlayStation 3 nominacja [233]
Najlepszy dźwięk na PlayStation 3 nominacja [234]
Najlepsza fabuła na PlayStation 3 nominacja [235]
Gra roku na PlayStation 4 nominacja [236]
Najlepsza przygodowa gra akcji na Xboksa 360 nominacja [237]
Najlepszy dźwięk na Xboksa 360 nominacja [238]
Najlepsza fabuła na Xboksa 360 nominacja [239]
Najlepszy dźwięk na Xboksa One nominacja [240]
Gra roku na Wii U nominacja [241]
Najlepsza gra wieloosobowa na Wii U nominacja [242]
Najlepsza muzyka na Wii U nominacja [243]
The Escapist Awards 2013 Gra roku Assassin’s Creed IV: Black Flag 2. miejsce [244]
Najlepsza przygodowa gra akcji 2. miejsce [245]
Official Xbox Magazine’s Game of the Year Awards 2013 Najlepsza gra akcji Assassin’s Creed IV: Black Flag wygrana [246]
Gra roku nominacja [247]

Kontrowersje związane z PETA

Organizacja People for the Ethical Treatment of Animals (PETA) zajmująca się ochroną praw zwierząt skrytykowała Black Flag za umożliwienie graczowi używania harpunów i „gloryfikowanie” wielorybnictwa. Według przedstawiciela organizacji ukazywanie polowania jest „hańbiące dla każdej gry”, a „autorzy powinni tworzyć gry, w których docenia się zwierzęta, a nie promuje ich krzywdzenie i zabijanie”[248][249]. Ubisoft odpowiedział na zarzuty stwierdzając, że seria Assassin’s Creed jest oparta na historii, dodając: „Nie tolerujemy nielegalnego wielorybnictwa tak samo, jak pirackiego stylu życia [...], grabieży, porywania statków i pijackiej rozpusty przekraczającej granice prawa”[250].

Adaptacje i kontynuacje

 Osobny artykuł: Assassin’s Creed: Rogue.

11 listopada 2014 do sprzedaży trafiło Assassin’s Creed: Rogue, wieńczące historię z dwóch poprzednich części[251]. W grze pojawiło się wiele postaci zarówno z Assassin’s Creed III, jak i Black Flag, np. syn Edwarda Haytham Kenway[252] czy Adéwalé[253]. Fragment gry został powiązany z prologiem Assassin’s Creed: Unity, następnej części serii[254].

10 sierpnia 2013 roku na łamach magazynu „Jump X” należącego do Shūieshy ukazała się manga na podstawie Black Flag ze scenariuszem Takashiego Yano i rysunkami Kenjiego Oiwy[255].

5 marca 2014 roku w Polsce do sprzedaży trafiła książka Olivera Bowdena Assassin’s Creed: Czarna bandera, będąca adaptacją Black Flag. W ramach promocji książki jej fragmenty czytane przez Marcina Perchucia publikowane były w serwisie YouTube[256][i].

Jeszcze w 2013 roku rozpoczęły się prace nad wieloosobowym rozszerzeniem do Black Flag opracowywanym przez Ubisoft Singapore. Po pewnym czasie projekt został przemianowany na spin-off Black Flag w stylu MMO pod nazwą roboczą Black Flag Infinite, następnie zaś na pełnoprawną i niezależną od serii Assassin’s Creed grę Skull and Bones[258][259]. Gra została opóźniona kilkukrotnie[260], a ostatecznie została wydana 16 lutego 2024 roku[261].

Uwagi

  1. ↑ Studio w Montrealu było głównym producentem gry, a dodatkowy wkład miały w nią także studia z Singapuru, Sofii, Annecy, Kijowa, Québecu, Bukaresztu i Montpellier[1]. Tryb wieloosobowy opracowało studio z Annecy we współpracy ze studiami z Bukaresztu, Szanghaju i Kijowa[2].
  2. ↑ Z Príncipe był powiązany Bartholomew Roberts; w związku ze śmiercią poprzedniego kapitana załogi, w której znajdował się Roberts na tej wyspie to Bartholomew stał się jego następcą[18].
  3. ↑ Obecna pisownia nazwy miasta to Charleston[58], jednak w grze w wersji angielskiej jest ona zapisana jako Charles-Towne[59], a w polskiej jako Charlestown[55].
  4. ↑ Jest to ta sama opera, w której rozpoczyna się akcja Assassin’s Creed III[71].
  5. ↑ Zawartość dodatku była inspirowana różnymi źródłami, takie jak legendy o krakenie oraz pierwszą i drugą częścią serii[139].
  6. ↑ Na Google Stadia trafiła przepustka sezonowa Black Flag[154], w której to jest zawarty Freedom Cry[155].
  7. ↑ Jeżeli pod uwagę zostaną wzięte jedynie średnie wyliczone z wielu recenzji, to największą notę otrzymała wersja na PlayStation 3 (88,47% z 15 recenzji)[173].
  8. ↑ Status na okres po wydaniu Assassin’s Creed Mirage[182].
  9. ↑ Taki rodzaj promocji książek Bowdena zdarzał się już wcześniej; tak było np. przy okazji premiery Assassin’s Creed: Bractwo. Sam Perchuć był też wcześniej związany z serią; w polskim dubbingu Assassin’s Creed odgrywał rolę Desmonda Milesa[257].

Przypisy

  1. ↑ a b Richard George, The Dawn of Assassin’s Creed IV: Black Flag [online], IGN, 4 marca 2013 [dostęp 2024-04-08] (ang.).
  2. ↑ a b c Krzysztof Chomicki, Testowaliśmy tryb multiplayer w grze Assassin's Creed IV: Black Flag | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 29 lipca 2013 [dostęp 2023-12-22] (pol.).
  3. ↑ a b c Assassin’s Creed®: The Rebel Collection – Interview with Jean Guesdon, Ashraf Ismail, and Darby McDevitt [online], ubisoft.com, 29 listopada 2019 [dostęp 2023-12-04] (ang.).
  4. ↑ Patrick Garratt, Assassin's Creed 4: Black Flag multiplayer - heavy cargo [online], VG247, 29 lipca 2013 [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  5. ↑ Micheal Cripe, Dead Space Remake Is Led by Assassin’s Creed Valhalla Game Director [online], The Escapist, 2 sierpnia 2021 [dostęp 2023-12-04] (ang.).
  6. ↑ Thomas McNulty, Assassin's Creed Is Losing Its Art Director After 16 Years At Ubisoft [online], Screen Rant, 21 lipca 2021 [dostęp 2023-12-04] (ang.).
  7. ↑ Zack Zwiezen, Huh, Assassin’s Creed IV: Black Flag’s Fantastic Pirate Tunes Are By The Tokyo Drift Guy [online], Kotaku, 15 listopada 2020 [dostęp 2023-12-04] (ang.).
  8. ↑ Mike Futter, Assassin's Creed IV: Black Flag Preview - Ubisoft Shows Off Anvil Next Engine's Next Gen Splendor [online], GameInformer, 12 sierpnia 2013 [dostęp 2023-12-04] (ang.).
  9. ↑ Dalton Cooper, Assassin's Creed 4 Gets New Update 10 Years After Launch [online], Game Rant, 24 lipca 2023 [dostęp 2024-01-27] (ang.).
  10. ↑ a b c d Assassin’s Creed IV: Black Flag (PC) [online], Gry-Online [dostęp 2013-05-22] (pol.).
  11. ↑ a b Chris Holzworth, RUMOR: Assassin’s Creed IV Aveline DLC to Remain a PlayStation Exclusive | EGMNOW [online], EGMNow, 29 października 2013 [dostęp 2023-12-22] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-04] (ang.).
  12. ↑ a b Krzysztof Kałuziński, Assassin’s Creed: The Rebel Collection zapowiedziane na Switcha | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 5 września 2019 [dostęp 2023-12-03] (pol.).
  13. ↑ a b Thomas J. Meyer, Assassin's Creed 4 and Darksiders 3 launch on Stadia today [online], Android Central, 14 września 2021 [dostęp 2023-12-04] (ang.).
  14. ↑ Assassin's Creed IV: Black Flag - ESRB [online], ESRB Ratings [dostęp 2024-04-09] (ang.).
  15. ↑ Assassin's Creed IV Black Flag na Steam [online], Steam [dostęp 2024-04-09] (pol.).
  16. ↑ Jordan Sirani, How to Play the Assassin's Creed Games in Chronological Order [online], IGN, 4 października 2023 [dostęp 2023-12-05] (ang.).
  17. ↑ Luke Plunkett, The Other Side of that Supposed Assassin's Creed IV Poster is a Map [online], Kotaku, 27 lutego 2013 [dostęp 2023-12-04] (ang.).
  18. ↑ Mark Cartwright, Bartholomew Roberts [online], World History Encyclopedia, 7 września 2021 [dostęp 2024-01-07] (ang.).
  19. ↑ Davis 2013 ↓, s. 112.
  20. ↑ Price i Hartwig 2013 ↓, s. 69.
  21. ↑ Ben Jessey, Assassin's Creed: The Voice Actor Behind Every Main Protagonist In The Series [online], TheGamer, 12 października 2020 [dostęp 2023-12-04] (ang.).
  22. ↑ Richie Nguyen, Assassin’s Creed: Every Assassin’s Age, Height, And Birthday [online], TheGamer, 17 listopada 2020 [dostęp 2023-12-04] (ang.).
  23. ↑ Łukasz Wiśniewski, Tydzień z Assassin's Creed IV: Black Flag - Edward Kenway [online], Gram.pl, 2 listopada 2013 [dostęp 2023-12-23] (pol.).
  24. ↑ a b Matthew Kato, Preview - Assassin's Creed IV: Black Flag Voice Actors Discuss Their Craft [online], Game Informer, 30 kwietnia 2013 [dostęp 2023-12-04] (ang.).
  25. ↑ Benjamin Hornigold Voice - Assassin's Creed IV: Black Flag [online], Behind The Voice Actors [dostęp 2023-12-04] (ang.).
  26. ↑ Alexander Thomas, Watch Dogs: Legion NPCs Voiced By Celebrities (& Who They Are) [online], ScreenRant, 30 lipca 2021 [dostęp 2023-12-04] (ang.).
  27. ↑ Stede Bonnet Voice - Assassin's Creed IV: Black Flag [online], Behind The Voice Actors [dostęp 2023-12-04] (ang.).
  28. ↑ Kayleigh Banks, The Handmaid's Tale: Where Else You Have Seen The Cast [online], ScreenRant, 28 kwietnia 2023 [dostęp 2023-12-08] (ang.).
  29. ↑ Bartholomew Roberts Voice - Assassin's Creed IV: Black Flag [online], Behind The Voice Actors [dostęp 2023-12-04] (ang.).
  30. ↑ Davis 2013 ↓, s. 37–46.
  31. ↑ Liam Walsh, Assassin’s Creed: Best Characters in Black Flag, Ranked [online], ScreenRant, 24 września 2021 [dostęp 2023-12-05] (ang.).
  32. ↑ Shannon Lawlor, Assassin's Creed: Abstergo Industries Explained [online], Game Rant, 26 stycznia 2022 [dostęp 2023-12-03] (ang.).
  33. ↑ Filip Grabski, Animus. Kto jest kim w serii Assassin's Creed? Skrót fabuły, bohaterowie i kluczowe pojęcia | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 31 października 2012, s. 7 [dostęp 2024-01-18] (pol.).
  34. ↑ Jasmine Butler, What Happened to Desmond Miles After Assassin's Creed III? [online], CBR, 10 marca 2022 [dostęp 2023-12-05] (ang.).
  35. ↑ Price i Hartwig 2013 ↓, s. 21, 307.
  36. ↑ Michael Abayomi, Assassin's Creed: The Isu Explained [online], TheGamer, 21 grudnia 2021 [dostęp 2023-12-03] (ang.).
  37. ↑ a b c Łukasz Wiśniewski, Assassin's Creed IV: Black Flag - recenzja [online], www.gram.pl, 31 października 2013 [dostęp 2023-12-18] (pol.).
  38. ↑ a b c d e f g h Greg Wheeler, Assassin’s Creed IV: Black Flag – Story Recap & Review [online], The Review Geek, 22 czerwca 2020 [dostęp 2023-12-05] (ang.).
  39. ↑ Laureano Torres Voice - Assassin's Creed IV: Black Flag [online], Behind The Voice Actors [dostęp 2023-12-05] (ang.).
  40. ↑ Bowden 2014 ↓, s. 137-157.
  41. ↑ Woodes Rogers Voice - Assassin's Creed IV: Black Flag [online], Behind The Voice Actors [dostęp 2023-12-05] (ang.).
  42. ↑ Julien Ducasse Voice - Assassin's Creed IV: Black Flag [online], Behind The Voice Actors [dostęp 2023-12-05] (ang.).
  43. ↑ Bowden 2014 ↓, s. 157, 170-187.
  44. ↑ a b c d e f Joseph Donkin, Assassin’s Creed IV: Black Flag In-Depth Analysis [online], Game Crater, 26 października 2020 [dostęp 2023-12-23] (ang.).
  45. ↑ 04 - A Man They Call The Sage | Sekwencja 2 | Assassin's Creed IV Black Flag - poradnik do gry | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 23 lipca 2019 [dostęp 2024-01-18] (pol.).
  46. ↑ 05 - Claiming What's Due | Sekwencja 2 | Solucja Assassin's Creed IV Black Flag - Assassin's Creed IV: Black Flag - poradnik do gry | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 23 lipca 2019 [dostęp 2024-01-18] (pol.).
  47. ↑ Adewale Voice - Assasin's Creed IV: Black Flag [online], Behind The Voice Actors [dostęp 2023-12-05] (ang.).
  48. ↑ Price i Hartwig 2013 ↓, s. 55, 68.
  49. ↑ Robert Ocetkiewicz, Dodatek do Assassin's Creed IV wyjdzie jako oddzielna gra [online], PlanetaGracza, 5 lutego 2014 [dostęp 2023-12-23] (pol.).
  50. ↑ Eva Herinkova, Every Real Historical Figure In Assassin's Creed 4: Black Flag [online], ScreenRant, 23 marca 2021 [dostęp 2024-02-27] (ang.).
  51. ↑ Davis 2013 ↓, Cities, s. 71.
  52. ↑ Redakcja, Assassin's Creed 4: Black Flag - Sekwencja 3 [online], Eurogamer, 13 stycznia 2014 [dostęp 2024-01-18] (pol.).
  53. ↑ Price i Hartwig 2013 ↓, s. 76.
  54. ↑ Price i Hartwig 2013 ↓, s. 90.
  55. ↑ a b Redakcja, Assassin's Creed 4: Black Flag - Sekwencja 6 [online], Eurogamer, 13 stycznia 2014 [dostęp 2023-12-23] (pol.).
  56. ↑ 03 - The Siege of Charles-Towne | Sekwencja 6 | Assassin's Creed IV Black Flag - poradnik do gry | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 23 lipca 2019 [dostęp 2024-01-18] (pol.).
  57. ↑ Giancarlo Valdes, False rumors, ugly cities, and sharks: How meticulous research shaped Assassin's Creed IV: Black Flag [online], VentureBeat, 21 sierpnia 2013 [dostęp 2024-01-07] (ang.).
  58. ↑ Lauren Mowery, 27 Best Things To Do in Charleston, SC [online], U.S. News, 8 grudnia 2023 [dostęp 2021-01-06].
  59. ↑ Price i Hartwig 2013 ↓, s. 87.
  60. ↑ a b Liam Walsh, Assassin’s Creed: Best Characters in Black Flag, Ranked [online], ScreenRant, 24 września 2021 [dostęp 2023-12-23] (ang.).
  61. ↑ a b Redakcja, Assassin's Creed 4: Black Flag - Sekwencja 8 [online], Eurogamer, 13 stycznia 2014 [dostęp 2023-12-23] (pol.).
  62. ↑ Bowden 2014 ↓, s. 298-303.
  63. ↑ Price i Hartwig 2013 ↓, s. 106.
  64. ↑ Bowden 2014 ↓, s. 324-332.
  65. ↑ Price i Hartwig 2013 ↓, s. 114.
  66. ↑ Redakcja, Assassin's Creed 4: Black Flag - Sekwencja 10 [online], Eurogamer, 13 stycznia 2014 [dostęp 2023-12-23] (pol.).
  67. ↑ a b Price i Hartwig 2013 ↓, s. 118.
  68. ↑ Assassin's Creed 4: Black Flag - Sekwencja 11 [online], Eurogamer, 13 stycznia 2014 [dostęp 2023-12-23] (pol.).
  69. ↑ Bowden 2014 ↓, s. 409.
  70. ↑ Assassin's Creed 4: Black Flag - Sekwencja 12 [online], Eurogamer, 13 stycznia 2014 [dostęp 2023-12-23] (pol.).
  71. ↑ a b Erik Kain, The Surprisingly Beautiful Ending Of 'Assassin's Creed IV: Black Flag' [online], Forbes, 10 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-06] (ang.).
  72. ↑ a b c d e f g Krystian Smoszna: Recenzja gry Assassin’s Creed IV: Black Flag – piracki sandbox na szerokich wodach. Gry-Online, 2013-10-29. [dostęp 2023-12-09]. (pol.).
  73. ↑ Nicholas Brooks, Assassin's Creed: What Makes Edward Kenway's Death a HUGE Twist [online], CBR, 2 maja 2021 [dostęp 2023-12-09] (ang.).
  74. ↑ Stephen Totilo, Be Excited About Assassin's Creed IV. And Be Skeptical. [online], Kotaku, 4 marca 2013 [dostęp 2023-12-12] (ang.).
  75. ↑ Davis 2013 ↓, s. 117, 128.
  76. ↑ Price i Hartwig 2013 ↓, s. 84.
  77. ↑ Bryan Vore, Assassin's Creed IV: Black Flag Preview [online], Game Informer, 4 marca 2013 [dostęp 2023-12-12] (ang.).
  78. ↑ Justin Towell, Assassin's Creed III: Hands-on with four naval missions. Definitely more 'full-sail' than 'half-mast' [online], gamesradar, 24 września 2012 [dostęp 2023-12-12] (ang.).
  79. ↑ a b c d e Damian Milczarek, Assassin's Creed 4: Black Flag - Recenzja [online], Eurogamer, 29 października 2013 [dostęp 2023-12-12] (pol.).
  80. ↑ a b c d e f g h i Roger Żochowski, Recenzja gry: Assassin's Creed IV: Black Flag [online], www.ppe.pl, 9 listopada 2013 [dostęp 2023-12-12].
  81. ↑ Krystian Smoszna, Recenzja gry Assassin's Creed IV: Black Flag - piracki sandbox na szerokich wodach - Strona 3 | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 29 października 2013 [dostęp 2023-12-15] (pol.).
  82. ↑ a b c Conrad Zimmerman: Review: Assassin's Creed IV: Black Flag. Destructoid, 2013-11-01. [dostęp 2023-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-14)]. (ang.).
  83. ↑ Fidel, "Assassin's Creed 4: Black Flag" z aplikacją towarzyszącą [online], Komputer Świat, 22 sierpnia 2013 [dostęp 2024-01-18] (pol.).
  84. ↑ Maximilian Padilla-Rodriguez, Assassin's Creed IV: Black Flag Is Your Pirate Fantasy Come True [online], CBR, 25 października 2023 [dostęp 2023-12-14] (ang.).
  85. ↑ Alan Danzis, Assassin’s Creed IV: Black Flag Preview [online], MTV, 4 marca 2013 [dostęp 2023-12-14] (ang.).
  86. ↑ Piratem być - Recenzja Assassin's Creed IV: Black Flag [PS4] - OneTech [online], OneTech, 20 stycznia 2014 [dostęp 2023-12-15] (pol.).
  87. ↑ Price i Hartwig 2013 ↓, s. 251.
  88. ↑ Bryan Dawson, Assassin's Creed 4: Black Flag - Harpooning Sharks and Whales [online], Prima Games, 9 listopada 2013 [dostęp 2024-01-03] (ang.).
  89. ↑ Tony Wilson, Rachel Weber, Assassin's Creed 4: Black Flag Templar keys locations guide [online], gamesradar, 5 listopada 2013 [dostęp 2024-01-18] (ang.).
  90. ↑ Evan Regan, Assassin's Creed: The Parkour Mechanics Of Every Game, Ranked [online], Game Rant, 8 października 2023 [dostęp 2023-12-19] (ang.).
  91. ↑ Price i Hartwig 2013 ↓, s. 245.
  92. ↑ Dave Cook, Building the world of Assassin's Creed 4: Black Flag [online], VG247, 23 maja 2013 [dostęp 2023-12-19] (ang.).
  93. ↑ Tawerny | Mapa świata - ważne miejsca | Assassin's Creed IV Black Flag - Assassin's Creed IV: Black Flag - poradnik do gry | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 23 lipca 2019 [dostęp 2024-01-14] (pol.).
  94. ↑ a b c Tom Senior, Assassin's Creed 4: Black Flag review [online], pcgamer, 26 listopada 2013 [dostęp 2023-12-19] (ang.).
  95. ↑ Ravi Sinha, Assassin’s Creed 4: Ubisoft Putting Effort Into Making “Stealth Really Viable Gameplay” [online], GamingBolt, 25 lipca 2013 [dostęp 2023-12-19] (ang.).
  96. ↑ Shaun McInnis, Assassin's Creed IV: Black Flag Review [online], GameSpot, 26 listopada 2013 [dostęp 2023-12-19] (ang.).
  97. ↑ Matthew Vice, Gaming Review - Assassin’s Creed IV: Black Flag [online], The Citizen, 19 listopada 2013 [dostęp 2023-12-19] (ang.).
  98. ↑ Martin Gaston, Assassin's Creed IV modern-day setting is mostly optional, says Ubisoft [online], GameSpot, 8 października 2013 [dostęp 2023-12-19] (ang.).
  99. ↑ Abstergo Entertainment 02 | Sekwencja 3 | Solucja Assassin's Creed IV Black Flag - poradnik do gry | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 23 lipca 2019 [dostęp 2024-01-18] (pol.).
  100. ↑ Abstergo Entertainment 03 | Sekwencja 6 | Solucja Assassin's Creed IV Black Flag - poradnik do gry | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 23 lipca 2019 [dostęp 2024-01-18] (pol.).
  101. ↑ Hirun Cryer, Assassin's Creed fans are planning farewell sessions before multiplayer modes are shut down [online], gamesradar, 20 lipca 2022 [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  102. ↑ Jacob Linden, Assassin's Creed Had One of the Best Multiplayer Modes Ever [online], The Escapist, 2 października 2023 [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  103. ↑ Tom Phillips, Assassin's Creed 4: Black Flag preview: how Ubisoft plans to hook you back in [online], Eurogamer, 4 marca 2013 [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  104. ↑ David Veselka, Assassin's Creed IV: Black Flag Multiplayer Debut, Co-Op Modes Revealed [online], MP1st, 29 lipca 2013 [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  105. ↑ Krzysztof Chomicki, Testowaliśmy tryb multiplayer w grze Assassin's Creed IV: Black Flag - Strona 2 | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 29 lipca 2013 [dostęp 2023-12-22] (pol.).
  106. ↑ Krzysztof Chomicki, Testowaliśmy tryb multiplayer w grze Assassin's Creed IV: Black Flag - Strona 3 | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 29 lipca 2013 [dostęp 2023-12-22] (pol.).
  107. ↑ Wymagania systemowe dla Assassin's Creed IV: Black Flag | Ubisoft Help [online], Ubisoft [dostęp 2024-03-09] (pol.).
  108. ↑ Łukasz Szliselman, Nowy Assassin’s Creed w drodze. Bardzo dobra sprzedaż „trójki” | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 8 lutego 2013 [dostęp 2023-12-22] (pol.).
  109. ↑ Łukasz Szliselman, Assassin’s Creed IV: Black Flag – a jednak chodziło o „czwórkę” | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 26 lutego 2013 [dostęp 2023-12-22] (pol.).
  110. ↑ Marcin Skierski, Zobacz prawdopodobną mapę świata Assassin's Creed IV: Black Flag | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 27 lutego 2013 [dostęp 2023-12-22] (pol.).
  111. ↑ Kamil Zwijacz, Assassin’s Creed IV: Black Flag oficjalnie zapowiedziany. Pierwsze informacje poznamy 4 marca | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 1 marca 2013 [dostęp 2023-12-22] (pol.).
  112. ↑ Sal Romano, Assassin’s Creed IV: Black Flag confirmed [online], Gematsu, 28 lutego 2013 [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  113. ↑ Tom Phillips, Assassin's Creed 4: Black Flag release date, next-gen launch leaked [online], Eurogamer, 4 marca 2013 [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  114. ↑ Aleksander Kaczmarek, Assassin's Creed IV: Black Flag – data premiery, platformy sprzętowe i pierwszy zwiastun | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 2 marca 2013 [dostęp 2023-12-22] (pol.).
  115. ↑ Łukasz Szliselman, Assassin’s Creed IV: Black Flag – Ubisoft odsłania karty | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 4 marca 2023 [dostęp 2023-12-22] (pol.).
  116. ↑ Krystian Smoszna, Assassin's Creed IV: Black Flag - asasyni w otwartym świecie Karaibów | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 4 marca 2023 [dostęp 2023-12-22] (pol.).
  117. ↑ Michał Marian, Assassin’s Creed IV: Black Flag – nad najnowszą odsłoną serii pracuje aż 8 zespołów | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 5 marca 2023 [dostęp 2023-12-22] (pol.).
  118. ↑ Marcin Skierski, Assassin's Creed IV: Black Flag - pokaz rozgrywki i dodatki na konsolach Sony | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 11 czerwca 2013 [dostęp 2023-12-22] (pol.).
  119. ↑ Łukasz Szliselman, Assassin’s Creed IV: Black Flag otrzyma dodatki DLC z nową postacią | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 21 czerwca 2013 [dostęp 2023-12-22] (pol.).
  120. ↑ Tierney Bricker, 2013 Comic-Con Preview: The Complete TV Schedule [online], E! Online, 8 lipca 2013 [dostęp 2023-12-23] (ang.).
  121. ↑ Assassin’s Creed IV: Black Flag Comic-Con Jackdaw [online], TrueAchievements, 6 sierpnia 2013 [dostęp 2023-12-23] (ang.).
  122. ↑ Martin Gaston, Assassin's Creed IV: Black Flag release date pushed forward in Europe [online], GameSpot, 15 października 2013 [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  123. ↑ Marcin Skierski, Assassin's Creed IV: Black Flag debiutuje na PlayStation 3 i Xboksie 360 | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 29 października 2013 [dostęp 2023-12-22] (pol.).
  124. ↑ Brendan Roberts, Assassin's Creed 4 Release Date Brought Forward [online], Progress Bar, 15 października 2013 [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  125. ↑ 『アサシン クリード4 ブラック フラッグ』発売日が11月28日に決定 4本のトレーラーも公開 [online], Famitsu, 4 lipca 2013 [dostęp 2023-12-22] (jap.).
  126. ↑ Almudena Cruz, Una empresa de videojuegos exhuma los huesos del corsario Amaro Pargo [online], La Opinión de Tenerife, 18 listopada 2013 [dostęp 2024-03-03] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-18] (hiszp.).
  127. ↑ El pirata canario Amaro Pargo revive con Assassin's Creed [online], La Provincia - Diario de Las Palmas, 4 grudnia 2013 [dostęp 2024-03-03] (hiszp.).
  128. ↑ Kim Østenfor Spildrejorde, Brian Tyler returns to London [online], Allegretto, 24 października 2018 [dostęp 2023-12-23] (ang.).
  129. ↑ a b Assassin's Creed 4: Black Flag (Original Game Soundtrack) by Brian Tyler [online], Amazon, 14 października 2013 [dostęp 2023-12-23] (ang.).
  130. ↑ iTunes - Music - Assassin's Creed 4: Black Flag (Original Game Soundtrack) by Brian Tyler [online], iTunes, 14 października 2013 [dostęp 2023-12-23] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-26] (ang.).
  131. ↑ a b Assassin's Creed 4: Black Flag (Sea Shanty Edition) [Original Game Soundtrack] [online], Amazon, 29 października 2023 [dostęp 2023-12-23] (ang.).
  132. ↑ Assassin's Creed 4: Black Flag (Sea Shanty Edition) [Original Game Soundtrack] [online], Apple Music, 29 października 2013 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  133. ↑ a b Assassin's Creed 4: Black Flag (The Complete Edition) [Original Game Soundtrack] [online], Amazon, 2 grudnia 2013 [dostęp 2023-12-23] (ang.).
  134. ↑ Assassin's Creed 4: Black Flag (The Complete Edition) [Original Game Soundtrack] [online], Apple Music, 2 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-06] (ang.).
  135. ↑ a b Assassin's Creed 4: Black Flag (Sea Shanty Edition, Vol. 2) [Original Game Soundtrack] [online], Amazon, 16 czerwca 2014 [dostęp 2023-12-23] (ang.).
  136. ↑ Assassin's Creed 4: Black Flag (Sea Shanty Edition, Vol. 2) [Original Game Soundtrack] [online], Apple Music, 16 czerwca 2014 [dostęp 2024-01-06] (ang.).
  137. ↑ Jorge Jimenez, Suffer Blackbeard's Wrath in this Assassins Creed IV Black Flag Multiplayer DLC [online], DualShockers, 10 grudnia 2013 [dostęp 2023-12-23] (ang.).
  138. ↑ a b DLC i dodatki do Assassin's Creed IV: Black Flag (PC) | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl [dostęp 2023-12-23] (pol.).
  139. ↑ a b Sherif Saed, Ubisoft announces Assassin's Creed 4: Black Flag Jackdaw Edition [online], VG247, 10 marca 2014 [dostęp 2023-12-23] (ang.).
  140. ↑ Luke Karmali, Assassin's Creed 4: Illustrious Pirates DLC Revealed [online], IGN, 8 stycznia 2014 [dostęp 2023-12-23] (ang.).
  141. ↑ Kamil Zwijacz, Aveline w Assassin's Creed IV: Black Flag - nowe informacje | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 30 lipca 2013 [dostęp 2023-12-25] (pol.).
  142. ↑ Bartosz Dawidowski, ACIV: Black Flag - 3 ekskluzywne misje z Aveline w roli głównej [online], www.ppe.pl, 30 lipca 2013 [dostęp 2023-12-25].
  143. ↑ Samit Sarkar, Assassin's Creed 4: Black Flag PC discounted at Green Man Gaming [online], Polygon, 13 listopada 2013 [dostęp 2023-12-25] (ang.).
  144. ↑ a b Damien McFerran, Assassin's Creed: The Rebel Collection Is A Nintendo Switch Exclusive [online], Nintendo Life, 5 września 2019 [dostęp 2023-12-25] (ang.).
  145. ↑ Assassin's Creed IV: Black Flag - Freedom Cry [online], PPE, 20 stycznia 2015 [dostęp 2023-12-26] (pol.).
  146. ↑ Łukasz Winkel, Assassin's Creed 4: Freedom Cry DLC - Recenzja [online], Eurogamer, 21 grudnia 2013 [dostęp 2023-12-26] (pol.).
  147. ↑ Marty Sliva, Assassin's Creed 4: Black Flag Freedom Cry Review [online], IGN, 17 grudnia 2013 [dostęp 2023-12-26] (ang.).
  148. ↑ Małgorzata Trzyna, Assassin's Creed IV: Black Flag - Freedom Cry - recenzja DLC [online], Gram.pl, 23 grudnia 2013 [dostęp 2023-12-26] (pol.).
  149. ↑ Tom Phillips, Assassin's Creed 4: Black Flag - Freedom Cry review [online], Eurogamer, 8 stycznia 2014 [dostęp 2023-12-26] (ang.).
  150. ↑ Will Usher, Assassin's Creed 4 Interview: Olivier Deriviere Talks Freedom Cry [online], CINEMABLEND, 17 grudnia 2013 [dostęp 2023-12-27] (ang.).
  151. ↑ Assassin's Creed IV: Black Flag -- Freedom Cry [online], IGN [dostęp 2023-12-27] (ang.).
  152. ↑ Luke Karmali, Assassin's Creed 4: Freedom Cry Releasing as Standalone Title [online], IGN, 5 lutego 2014 [dostęp 2023-12-27] (ang.).
  153. ↑ Adam Bednarek, Samodzielne wydanie Assassin’s Creed 4: Freedom Cry to świetna decyzja Ubisoftu [online], Komputer Świat, 6 lutego 2014 [dostęp 2023-12-27] (pol.).
  154. ↑ Dan Wheeler, Assassin's Creed Black Flag is Available Now [online], Stadia Source, 16 września 2021 [dostęp 2023-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2021-09-16] (ang.).
  155. ↑ Tomasz Wrzesień, Assassin's Creed IV: Black Flag też z Season Pass [online], dobreprogramy, 9 października 2013 [dostęp 2023-12-27] (pol.).
  156. ↑ a b c d e f Matt Gilman: Review: Assassin's Creed IV: Black Flag marks a return to form for the franchise. Computer and Video Games, 2023-10-29. [dostęp 2023-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-10-31)]. (ang.).
  157. ↑ a b c d e Edge Staff: Assassin’s Creed IV: Black Flag review. Edge, 2013-10-29. [dostęp 2023-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-12)]. (ang.).
  158. ↑ Sal Romano: Famitsu Review Scores: Issue 1303. Gematsu, 2013-11-19. [dostęp 2023-12-27]. (ang.).
  159. ↑ a b c d e f g Joe Juba: Assassin's Creed IV: Black Flag. Game Informer, 2013-10-29. [dostęp 2023-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-29)]. (ang.).
  160. ↑ a b c d e f Shaun McInnis: Assassin’s Creed IV: Black Flag Review. GameSpot, 2013-10-29. [dostęp 2013-12-06]. (ang.).
  161. ↑ a b c d e f Marty Sliva: Assassin's Creed 4: Black Flag Review. IGN, 2013-10-29. [dostęp 2013-12-06]. (ang.).
  162. ↑ a b Joel Gregory: Assassin’s Creed 4: Black Flag PS4 review – Ship-shape up top, but old problems still persist below deck. Official PlayStation Magazine, 2013-10-29. [dostęp 2023-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-29)]. (ang.).
  163. ↑ a b c d Mikel Reparaz: Assassin's Creed IV Black Flag review. Official Xbox Magazine, 2013-10-29. [dostęp 2023-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-31)]. (ang.).
  164. ↑ Simon Parkin: Assassin's Creed IV: Black Flag review - plenty of plunder in store. The Guardian, 2013-10-29. [dostęp 2023-12-27]. (ang.).
  165. ↑ Mike Williams: Assassin's Creed 4: Black Flag PS3 Review: Better Than AC3?. VG247, 2013-11-17. [dostęp 2023-12-27]. (ang.).
  166. ↑ a b c d Steven Burns: Assassin's Creed 4: Black Flag Review. Video Gamer, 2013-10-29. [dostęp 2023-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-02)]. (ang.).
  167. ↑ a b Alex Navarro: Assassin's Creed IV: Black Flag Review. Giant Bomb, 2013-12-03. [dostęp 2023-12-27]. (ang.).
  168. ↑ a b c d e f Firn: Assassin's Creed IV: Black Flag - recenzja, czyli jak Francuzi z Ubisoftu zgarniają należne im łupy. Komputer Świat, 2013-10-29. [dostęp 2023-12-27]. (pol.).
  169. ↑ Assassin’s Creed IV: Black Flag for PlayStation 3. GameRankings. [dostęp 2015-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-30)]. (ang.).
  170. ↑ a b Assassin's Creed IV: Black Flag for PlayStation 4. GameRankings. [dostęp 2024-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-30)]. (ang.).
  171. ↑ Assassin's Creed IV: Black Flag for Xbox 360. GameRankings. [dostęp 2024-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-30)]. (ang.).
  172. ↑ a b Assassin's Creed IV: Black Flag for Wii U. GameRankings. [dostęp 2024-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-30)]. (ang.).
  173. ↑ a b c Assassin’s Creed IV: Black Flag PlayStation 3 Reviews. Metacritic. [dostęp 2014-05-27]. (ang.).
  174. ↑ Assassin’s Creed IV: Black Flag PC Reviews. Metacritic. [dostęp 2014-05-27]. (ang.).
  175. ↑ Assassin’s Creed IV: Black Flag Xbox 360 Reviews. Metacritic. [dostęp 2014-05-28]. (ang.).
  176. ↑ Assassin's Creed IV: Black Flag Wii U Critic Reviews. Metacritic. [dostęp 2023-12-27]. (ang.).
  177. ↑ a b Assassin's Creed IV: Black Flag PlayStation 4 Critic Reviews. Metacritic. [dostęp 2023-12-27]. (ang.).
  178. ↑ a b Assassin's Creed IV Black Flag Reviews - OpenCritic. OpenCritic. [dostęp 2023-12-27]. (ang.).
  179. ↑ Luke Plunkett, Assassin's Creed IV's Sea Shanties Are A Treasure [online], Kotaku, 12 grudnia 2017 [dostęp 2024-01-07] (ang.).
  180. ↑ Sea Shanties Are Still Awesome – Game Makers Podcast [online], Ubisoft, 6 stycznia 2022 [dostęp 2024-01-07] (ang.).
  181. ↑ HG Staff, Top 100 Games of the Generation: 70-61 [online], Hardcore Gamer, 11 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-07] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-11] (ang.).
  182. ↑ a b IGN Staff, The 10 Best Assassin's Creed Games [online], IGN, 7 lutego 2023 [dostęp 2024-01-07] (ang.).
  183. ↑ Game Informer Editorial, Ranking The Entire Assassin’s Creed Series [online], Game Informer, 21 grudnia 2023 [dostęp 2024-01-07] (ang.).
  184. ↑ Michał Pajda, Ranking gier Assassin’s Creed - od najgorszej do najlepszej części cyklu | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 22 października 2023 [dostęp 2024-01-07] (pol.).
  185. ↑ Adrian Werner, Assassin's Creed: Black Flag to najlepsza gra piracka, jaka powstała | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 20 lutego 2022 [dostęp 2024-01-14] (pol.).
  186. ↑ David Scammell, Assassin's Creed sales down 60% year-on-year, Battlefield 4 down 69% on Battlefield 3 [online], VideoGamer.com, 7 listopada 2013 [dostęp 2024-01-07] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-09] (ang.).
  187. ↑ David Scammell, Assassin's Creed 4 sales slump attributed to next-gen launch [online], VideoGamer.com, 13 listopada 2013 [dostęp 2024-01-07] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-11] (ang.).
  188. ↑ Jessica Conditt, November NPD: PS4 is 'top-selling' console, Xbox One is 'fastest-selling' [Update: Nintendo boasts big numbers, too] | Joystiq [online], Joystiq, 12 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-07] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-16] (ang.).
  189. ↑ Przemysław Zamęcki, Assassin’s Creed IV: Black Flag na PC nadal wiedzie prym. Top Empik - Tydzień 48 | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 3 grudnia 2013 [dostęp 2024-03-03] (pol.).
  190. ↑ Jeffrey Grubb, Ubisoft sells 11 million copies of Assassin's Creed IV — and looks to release franchises 'more regularly' [online], VentureBeat, 15 maja 2014 [dostęp 2024-01-07] (ang.).
  191. ↑ Maciej Gaffke, Piracka załoga w AC 4: Black Flag liczy 34 miliony osób, Ubisoft świętuje 10. rocznicę premiery | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 30 października 2023 [dostęp 2024-01-07] (pol.).
  192. ↑ Elton Jones, VGX 2013: The Full List of Video Game Award Winners [online], Heavy.com, 7 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-07] (ang.).
  193. ↑ Rob Smith, Inside Gaming Awards 2013 Nominees Announced | Inside Gaming Daily [online], Inside Gaming Daily, 21 listopada 2013 [dostęp 2024-01-07] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-15] (ang.).
  194. ↑ 2013 Awards [online], NAVGTR, 17 lutego 2014 [dostęp 2024-01-07] (ang.).
  195. ↑ Shaun McInnis, PS4 Game of the Year 2013 Winner [online], GameSpot, 14 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-07] (ang.).
  196. ↑ Shaun McInnis, Xbox One Game of the Year 2013 Winner [online], GameSpot, 16 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-07] (ang.).
  197. ↑ Morgan Lewis, A Link Between Worlds is GameSpot’s 2013 Game of the Year [online], Zelda Universe, 19 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-07] (ang.).
  198. ↑ Erick Tay, PS3 Nominations [online], GameSpot, 25 lipca 2014 [dostęp 2024-01-07] (ang.).
  199. ↑ Mary Kish, Xbox 360 Nominations [online], GameSpot, 25 lipca 2014 [dostęp 2024-01-07] (ang.).
  200. ↑ Kyle MacGregor, The winner of Destructoid's best 2013 multiplatform game - Destructoid [online], Destructoid, 24 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2014-01-22] (ang.).
  201. ↑ Hamza CTZ Aziz, The winner of Destructoid's best of 2013 action game [online], Destructoid, 24 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2015-06-27] (ang.).
  202. ↑ Chris Carter, The winner of Destructoid's best of 2013 competitive game - Destructoid [online], Destructoid, 24 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-27] (ang.).
  203. ↑ Giant Bomb Staff, Giant Bomb's 2013 Game of the Year Awards: Day One [online], Giant Bomb, 23 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-08] (ang.).
  204. ↑ Giant Bomb Staff, Giant Bomb's 2013 Game of the Year Awards: Day Five [online], Giant Bomb, 27 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-08] (ang.).
  205. ↑ Nicholas Tan, Best Action-Adventure Game 2013 [online], Game Revolution, 16 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-19] (ang.).
  206. ↑ Daniel Bischoff, Best Publisher 2013 [online], Game Revolution, 17 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-21] (ang.).
  207. ↑ HG Staff, 2013 Best Adventure Game | Hardcore Gamer [online], Hardcore Gamer, 21 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03] (ang.).
  208. ↑ HG Staff, 2013 The Sequel of Sequels | Hardcore Gamer [online], Hardcore Gamer, 21 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03] (ang.).
  209. ↑ HG Staff, Top 10 Games of the Year ‹ Hardcore Gamer [online], Hardcore Gamer, 23 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-24] (ang.).
  210. ↑ HG Staff, 2013 Best Multiplatform Game | Hardcore Gamer [online], Hardcore Gamer, 21 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-22] (ang.).
  211. ↑ HG Staff, 2013 Best Multiplayer Game ‹ Hardcore Gamer [online], Hardcore Gamer, 21 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-25] (ang.).
  212. ↑ HG Staff, 2013 Best Technical Graphics | Hardcore Gamer [online], Hardcore Gamer, 21 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03] (ang.).
  213. ↑ Hg Staff, 2013 Best New Character | Hardcore Gamer [online], Hardcore Gamer, 21 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2015-06-27] (ang.).
  214. ↑ CheatCC's Cody Awards 2013: The Game of the Year Nominees! [online], Cheat Code Central, 2013 [dostęp 2024-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2013-06-03] (ang.).
  215. ↑ CheatCC's Cody Awards 2013: The Best Graphics Nominees! [online], Cheat Code Central, 2013 [dostęp 2024-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2015-05-12] (ang.).
  216. ↑ CheatCC's Cody Awards 2013: The Best Action/Adventure Game Nominees! [online], Cheat Code Central, 2013 [dostęp 2024-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2015-05-21] (ang.).
  217. ↑ CheatCC's Cody Awards 2013: The Studio of the Year Nominees! [online], Cheat Code Central, 2013 [dostęp 2024-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2015-05-12] (ang.).
  218. ↑ Tom Ivan, Golden Joysticks 2014: Full list of winners - CVG Australia [online], CVG, 25 października 2014 [dostęp 2024-01-09] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-24] (ang.).
  219. ↑ James McDonald, Golden Joystick 2014 Awards Nominee's Revealed [online], Lzy Gmrs, 30 sierpnia 2014 [dostęp 2024-01-09] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-25] (ang.).
  220. ↑ Games in 2014 | BAFTA Awards [online], BAFTA Awards [dostęp 2024-01-09] (ang.).
  221. ↑ D.I.C.E. Awards By Video Game Details: Assassin's Creed IV: Black Flag [online], Academy of Interactive Arts & Sciences [dostęp 2024-01-09] (ang.).
  222. ↑ Archive - 14th Annual Game Developers Choice Awards [online], Game Developers Choice Awards [dostęp 2014-01-14] (ang.).
  223. ↑ 2014 Writers Guild Awards Videogame Nominees Announced [online], Writers Guild of America West, 9 stycznia 2014 [dostęp 2024-01-14] [zarchiwizowane z adresu 2014-01-15] (ang.).
  224. ↑ Dan Stapleton i inni, Best PS4 Multiplayer Game - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  225. ↑ Dan Stapleton i inni, Best Xbox One Game - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  226. ↑ Dan Stapleton i inni, Best Xbox One Action-Adventure Game - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 9 stycznia 2014 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  227. ↑ Dan Stapleton i inni, Best Xbox One Story - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  228. ↑ Dan Stapleton i inni, Best Wii U Action-Adventure Game - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  229. ↑ Dan Stapleton i inni, Best Wii U Sound - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  230. ↑ Dan Stapleton i inni, Best Overall Action-Adventure Game - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 14 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  231. ↑ Dan Stapleton i inni, Best Overall Music - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  232. ↑ Dan Stapleton i inni, Best PC Action-Adventure Game - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  233. ↑ Dan Stapleton i inni, Best PS3 Action-Adventure Game - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  234. ↑ Dan Stapleton i inni, Best PS3 Sound - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  235. ↑ Dan Stapleton i inni, Best PS3 Story - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  236. ↑ Dan Stapleton i inni, Best PS4 Game - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  237. ↑ Dan Stapleton i inni, Best Xbox 360 Action-Adventure Game - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  238. ↑ Dan Stapleton i inni, Best Xbox 360 Sound - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  239. ↑ Dan Stapleton i inni, Best Xbox 360 Story - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  240. ↑ Dan Stapleton i inni, Best Xbox One Sound - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  241. ↑ Dan Stapleton i inni, Best Wii U Game - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  242. ↑ Dan Stapleton i inni, Best Wii U Multiplayer Game - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  243. ↑ Dan Stapleton i inni, Best Wii U Music - IGN's Best of 2013 Guide [online], IGN, 15 grudnia 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  244. ↑ The Escapist Staff, The Escapist Awards - Game of the Year 2013 [online], The Escapist, 10 stycznia 2014 [dostęp 2014-01-14] [zarchiwizowane z adresu 2014-11-12] (ang.).
  245. ↑ The Escapist Staff, The Winners of The Escapist Awards and Game of the Year Nominees [online], The Escapist, 31 grudnia 2013, s. 6 [dostęp 2014-01-14] [zarchiwizowane z adresu 2015-01-16] (ang.).
  246. ↑ OXM Staff, Official Xbox Magazine's 2013 Awards: Categories, Genres, and Platforms [online], Official Xbox Magazine, 13 stycznia 2014 [dostęp 2024-01-14] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-15] (ang.).
  247. ↑ OXM Staff, The OXM 2013 Game of the Year [online], Official Xbox Magazine, 13 stycznia 2014 [dostęp 2024-01-14] [zarchiwizowane z adresu 2014-01-16] (ang.).
  248. ↑ Małgorzata Trzyna, Organizacja broniąca praw zwierząt bierze na celownik Assassin's Creed IV: Black Flag [online], gram.pl, 5 marca 2013 [dostęp 2024-01-14] (pol.).
  249. ↑ Adam Bednarek, Assassin's Creed IV: Black Flag - PETA krytykuje zabijanie wielorybów [online], Komputer Świat, 5 marca 2013 [dostęp 2024-01-14] (pol.).
  250. ↑ Luke Reilly, PETA Condemns Assassin’s Creed 4’s Whaling as “Disgraceful” [online], IGN, 6 marca 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  251. ↑ Assassin's Creed: Rogue, Assassin's Creed: Comet X360, PS3, PC | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl [dostęp 2024-01-14] (pol.).
  252. ↑ G.R. Staff, 'Assassin's Creed Rogue' To Finish The Final Chapter of 'The Kenway Saga' [online], Game Rant, 13 sierpnia 2014 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  253. ↑ Jan Dominiak, Assassin’s Creed Rogue - Sekwencja 5, Wspomnienie 1: Liniowce, Wspomnienie 2: Zuchwalstwo [online], Eurogamer, 15 października 2015 [dostęp 2024-01-14] (pol.).
  254. ↑ Dennis Moiseyev, Are The Assassin's Creed Games Connected? [online], TheGamer, 21 października 2023 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  255. ↑ Crystalyn Hodgkins, Welcome to the N.H.K.'s Oiwa Draws Assassin's Creed 4 Manga [online], Anime News Network, 9 lipca 2013 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  256. ↑ 5 marca premiera Assassin´s Creed: Czarna bandera. Posłuchajcie pierwszego fragmentu! – CD-Action [online], CD-Action, 17 lutego 2014 [dostęp 2024-01-04] (pol.).
  257. ↑ Adam Siennica, Ezio Auditore: misja w czarnym sercu zepsutego imperium – fragmenty [online], NaEkranie, 19 października 2011 [dostęp 2024-04-01] (pol.).
  258. ↑ Adam Królak, Koszmar Skull & Bones; od DLC do Assassin's Creed: Black Flag po deweloperskie limbo | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 20 lipca 2021 [dostęp 2024-01-14] (pol.).
  259. ↑ Joe Skrebels, Skull & Bones Has Reached Alpha, But It's Reportedly Been a Long, Hard Road [online], IGN, 20 lipca 2021 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  260. ↑ Hubert Śledziewski, Wyciekła nowa data premiery Skull & Bones, oby tym razem była ostateczna [Aktualizacja: potwierdzenie] | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 8 grudnia 2023 [dostęp 2024-01-14] (pol.).
  261. ↑ Kamil Kleszyk, Oficjalna premiera Skull and Bones. Przed zakupem pirackiej gry-usługi możecie ograć darmową wersję trial | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl, 16 lutego 2024 [dostęp 2024-02-16] (pol.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

  • Oficjalna strona gry
  • Assassin’s Creed IV: Black Flag w bazie IMDb (ang.)
Seria gier Assassin’s Creed
Gry
Główna seria
Inne gry
Książki
Filmy
Inne

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się