 fragment steli Asarhaddona z wizerunkiem tego króla; zbiory Muzeum Pergamońskiego w Berlinie. | |
| król Asyrii | |
| Okres |
od 681 p.n.e. |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Rodzeństwo | |
| Żona | |
| Dzieci |
Sin-nadin-apli, |
Asarhaddon, właśc. Aszur-aha-iddina (akad. Aššur-aha-iddina, biblijny Asarhaddon) – król Asyrii z dynastii Sargonidów, syn Sennacheryba; panował w latach 681–669 p.n.e.[1]
Rodzime, akadyjskie imię tego władcy brzmi Aššur-aha-iddina[1] i znaczy „bóg Aszur dał mi brata”[2]. W Biblii, w której władca ten wzmiankowany jest w 2 Księdze Królewskiej, Księdze Ezdrasza i Księdze Izajasza[3], jego imię uległo zniekształceniu i zapisywane było w następujący sposób:
| imię Aššur-aha-iddina w zapisie biblijnym |
miejsce w Biblii | ||
|---|---|---|---|
| 2 Krl 19:37 | Ezr 4:2 | Iz 37:38 | |
| zapis hebrajski w Kodeksie Leningradzkim | אֵֽסַר־חַדֹּן /e·sar-chad·don/[4] | אֵסַר חַדֹּן /e·sar chad·don/[5] | אֵֽסַר־חַדֹּן /e·sar-chad·don/[6] |
| zapis grecki w Septuagincie | ασορδαν /asordan/[7] | ασαραδδων /asaraddōn/[8] | ασορδαν /asordan/[9] |
| zapis łaciński w Wulgacie | Eseraddon[10] | Asoraddan[11] | Asoraddon[12] |
W polskich przekładach Biblii imię tego władcy zapisywane jest zwykle Asarhaddon:
| polskie przekłady Biblii | miejsce w Biblii | |||
|---|---|---|---|---|
| 2 Krl 19:37[13] | Ezr 4:2[14] | Iz 37:38[15] | ||
| Biblia gdańska | Assarhaddon | Assarhaddon | Assarhaddon | |
| Biblia poznańska | Asarchaddon | Assarhaddon | Asarchaddon | |
| Biblia warszawsko-praska | Asarhaddon | Asarhaddon | Asarhaddon | |
| Biblia Tysiąclecia | Asarhaddon | Asarhaddon | Asarhaddon | |
| Biblia warszawska | Asarhaddon | Asarchaddon | Asarhaddon | |
| Przekład Nowego Świata | Asarhaddon | Asarhaddon | Asarhaddon | |
W Kanonie Ptolemeusza występuje on pod imieniem Asaradinos[16].
Władzę początkowo sprawował w Babilonii jako namiestnik z ramienia ojca. Po zamordowaniu Sennacheryba przez przyrodnich braci rozpoczął wojnę o zagrożony tron. Po 6 tygodniach walk ojcobójcy zbiegli do Urartu i Asarhaddon, mając poparcie armii, przejął władzę w kraju.
Prowadził pojednawczą politykę względem Babilonii, która szczególnie ucierpiała od najazdów jego ojca. Pozwolił na odbudowanie zburzonego Babilonu. Walczył z plemionami Bit-Jakini będącymi ciągłym źródłem niepokojów w Babilonii. W celu stłumienia rozruchów nakazał przeprowadzenie kampanii w rejonie wschodniego Tygrysu. Akcja zakończyła się sukcesem, pokonani przywódcy chaldejscy zbiegli do Elamu, a na ich miejsce zostali wprowadzeni lennicy sprzyjający Asyrii. Usprawnił administrację oraz nakazał zwrot majątku wygnańcom, którzy potrafili wykazać się prawem własności. Przyczyniło się to do wzrostu zamożności mieszkańców i umocnieniu władzy asyryjskiej w Babilonii. Dzięki temu mógł wykorzystać Babilonię jako bazę wypadową do walki z Persami w czasie wyprawy na Pustynię Słoną. Pozycja Assarhaddona w Babilonie była na tyle silna, że atak elamicki w 675 p.n.e. nie spowodował anty-asyryjskiej rewolty[17].
W zachodniej części imperium głównym źródłem niepokojów było miasto Sydon na wybrzeżu fenickim. Król Sydonu Abdi-Milkutti wraz z lokalnym królem Sanduarrim wszczął rebelię przeciwko Asyrii. Asarhaddon zdobył miasto w 677 p.n.e., pojmał obu królów i skazał ich na śmierć. Sydon zburzył, a jego ludność deportował do Asyrii. W celu zachowania kontroli nad tym terenem założył w pobliżu warownię. Na uroczystości jej poświęcenia było 22 królów ziem zachodnich, co miało być przestrogą dla przyszłych buntowników[18].
Niepokoił się szczególnie nowymi ludami koczowniczymi, Scytami i Kimerami, które z północy zaczęły zagrażać Asyrii. Urartu osłabione przez wojny z Asyrią nie mogło już spełniać roli zapory przed nomadycznymi plemionami przekraczającymi Kaukaz. Początkowo asyryjscy gubernatorzy starali się zbrojnie odeprzeć ataki północnych plemion. W 679 p.n.e. zorganizowali skuteczną wyprawę zbrojną, lecz napór ich ciągle wzrastał. Pod koniec panowania Assarhaddona północne prowincje imperium: Hilakku i Tabal zostały utracone[19]. Brak widocznych militarnych sukcesów skłoniły króla do zneutralizowania ich poprzez pertraktacje i zawiązanie z nimi sojuszu. Ze Scytami udało się osiągnąć nawet czasowe porozumienie dzięki wydaniu za scytyjskiego króla Bartatua córki Assarhaddona[20]. Ten zabieg nie tylko odsunął na pewien czas perspektywę ataku z ich strony, lecz skierował Scytów przeciwko Medom, którym narzucili swoją zwierzchność.
Assarhaddon poświęcił dużo uwagi rosnącym w siłę plemionom medyjskim. Starał się uregulować relacje z Medami poprzez narzucenie lokalnym książętom plemiennym traktatów wasalnych uznających zwierzchnią władzę króla asyryjskiego. Najobszerniejszym takim aktem z 672 p.n.e. jest porozumienie z medyjskim władcą Ramataią z kraju Urakazabarna. Dokument zobowiązuje Medów do uznania zwierzchnictwa króla Asyrii, określa zasady sukcesji po śmierci Assarhaddona, nakazuje pomoc w potrzebie jego następcy i zachowanie mu wierności[21].
.
Przyczyną wojny z Egiptem była polityka faraona Taharki w miastach fenickich. W 675 p.n.e. kuszycki władca z powodzeniem nakłonił króla Tyru do buntu przeciwko Asyrii. Assarhaddon chcąc uderzyć w źródło niepokojów w tym rejonie w 674 p.n.e. dokonał inwazji na Egipt, który nieustannie podburzał lokalnych władców Fenicji. Linie zaopatrzenia wystawione na ataki plemion arabskich oraz opór faraona Taharki skutecznie powstrzymały atak.
W 671 p.n.e. armia asyryjska ponownie pomaszerowała na Egipt. Tym razem faraon Taharka z dynastii kuszyckiej poniósł klęskę i wycofał się do Górnego Egiptu, Memfis zostało zdobyte i splądrowane, a książęta Dolnego Egiptu, m.in. Necho z Sais uznali władzę Assarhaddona. Wprowadzono 22 asyryjskich namiestników w Dolnym Egipcie. Król asyryjski przyjął też tytuł króla Dolnego i Górnego Egiptu oraz Etiopii, jednak dwóch ostatnich krajów nie zdobył i nie miał nad nimi żadnej władzy[22].
W 669 p.n.e., gdy władza asyryjska nad Egiptem została utracona, król zorganizował nową ekspedycję, lecz w czasie drogi zmarł.
Podbój licznych ośrodków kultury na obszarze Bliskiego Wschodu nie pozostał bez wpływu na charakter sztuki imperium asyryjskiego w tym okresie. Do miast Asyrii nie tylko trafiły bogactwa materialne w postaci wyrobów artystycznych i danin, ale też rzesze rzemieślników którzy odcisnęli swoje piętno na stylu wytwarzanych wyrobów. Szczególnie kość słoniowa stała się w tym czasie modna wśród Asyryjczyków. W Forcie Salmanasara w Kalchu odkryto kolekcję rzeźb z kości słoniowej oraz dużą ilość nieobrobionego jeszcze materiału. Cechą charakterystyczną tego zbioru jest ich styl, większość bowiem wytworzona była pod wpływem sztuki egipskiej i pozostającej pod jej silnym oddziaływaniem sztuki syro-fenickiej[23].
Asarhaddon miał 6 synów. Najstarszy, Sin-nadin-apli, zmarł najprawdopodobniej wkrótce po tym, jak wyznaczony został na następcę tronu[24]. W 672 r. p.n.e. Asarhaddon na tron wyznaczył młodszego syna Aszurbanipala wydając szereg traktatów w których domagał się od poddanych i lenników uznania i respektowania jego woli.
| Okres staroasyryjski |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Okres anarchii |
| ||||||
| Dynastia Adasiego |
| ||||||
| Okres średnioasyryjski |
| ||||||
| Okres nowoasyryjski |
|
| Dynastia starobabilońska (I dynastia z Babilonu) |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| I dynastia z Kraju Nadmorskiego (II dynastia z Babilonu) |
| ||||
| Dynastia kasycka (III dynastia z Babilonu) |
| ||||
| II dynastia z Isin (IV dynastia z Babilonu) |
| ||||
| II dynastia z Kraju Nadmorskiego (V dynastia z Babilonu) |
| ||||
| Dynastia z plemienia Bit-Bazi (VI dynastia z Babilonu) |
| ||||
| Dynastia elamicka (VII dynastia z Babilonu) |
| ||||
| Dynastia E (VIII i IX dynastia z Babilonu) |
| ||||
| X dynastia (asyryjska) |
| ||||
| Dynastia chaldejska (XI dynastia z Babilonu) |
| ||||
| Dynastia Achemenidów |
| ||||
| Królowie macedońscy |
| ||||
| Dynastia Seleucydów |
|
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.