Enrico Caruso śpiewa arię La donna e mobile z opery Rigoletto Verdiego (ok. 1908)
Aria (wł. aria , l.mn. arie dosł. powietrze) – wokalno-instrumentalna forma muzyczna z kantylenowo rozwiniętym głosem solowym[1] [2] .
Aria jest zwykle częścią większej formy muzycznej, jak kantata , oratorium lub opera . Umieszczana jest najczęściej w punkcie kulminacyjnym dramaturgii utworu. Na ogół przyjmuje formę pieśni trzyczęściowej .
Występuje również jako forma wyłącznie instrumentalna, np. jako część suity barokowej o charakterze nietanecznym.
Samodzielną formą arii jest aria koncertowa – utwór muzyczny na głos i orkiestrę , zwykle w formie sonaty .
Istnieją następujące rodzaje arii:
aria de cour – krótka pieśń zwrotkowa, na jeden lub kilka głosów z towarzyszeniem lutni, rozpowszechniona we Francji w XVI i XVII w.;
aria wariacyjna – oparta na ostinatowej melodii basowej , pojawiła się ok. 1600;
aria da capo – aria trzyczęściowa o budowie ABA, szczególnie rozwinęła się w szkole neapolitańskiej;
aria dal segno – łączyła elementy arii da capo i formy sonatowej z kontrastującymi tematami, była charakterystyczna dla opery seria ;
arietta – aria o mniejszych rozmiarach, przedstawiana zwykle w formie 2-częściowej lub jako utwór instrumentalny;
cavatina – krótkie arioso , zamykające recytatyw , miała niewielkie rozmiary, prostą strukturę, charakter liryczny;
aria di bravura – aria, której głównym zadaniem był popis możliwości wokalnych;
aria polonezowa – pojawiła się w muzyce polskiej i niemieckiej XIX w.
Zobacz też
Zobacz hasło aria w Wikisłowniku
Przypisy
Bibliografia
Ulrich Michels: Atlas muzyki . T. 1. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2002, s. 110-111. ISBN 83-7255-085-9 . (pol. ) .
Encyklopedia muzyki . Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 50-51. ISBN 83-01-11390-1 . (pol. ) .
Jerzy Habela: Słowniczek muzyczny . Warszawa: PWM, 1968, s. 18. ISBN 83-01-11390-1 . (pol. ) .
The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. A . Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2 . (ang. ) .brak strony w książce
Terminy operowe
Rodzaje oper poważne
mieszane
komiczne
Rodzaje głosów
Inne pojęcia związane z operą
Pojęcia pokrewne