| |
| władca państwa Seleucydów | |
| Okres |
od 281 p.n.e. |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia |
ok. 324 p.n.e. |
| Data śmierci |
262 lub 261 p.n.e. |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona |
Stratonika |
| Dzieci |
Seleukos, |
Antioch I Soter (ur. ok. 324 p.n.e.[1], zm. 262 p.n.e.[1] lub 1 lub 2 czerwca 261 p.n.e.[2]) – drugi król z dynastii Seleucydów, panujący wspólnie ze swoim ojcem Seleukosem od ok. 292 p.n.e., zaś samodzielnie od 281 p.n.e. aż do śmierci[3]. Swój przydomek „Soter” (gr. „Zbawca”) otrzymał od miast greckich w Jonii po zwycięstwie nad celtyckimi Galatami, którzy wtargnęli do Azji Mniejszej[3][4].
Był synem Seleukosa i jego sogdiańskiej żony Apame, córki Spitamanesa[4][3]. W roku 301 p.n.e. młody Antioch brał udział w tzw. „Bitwie królów” pod Ipsos, dowodząc kawalerią, która została rozproszona po potężnym ataku Demetriusza Poliorketesa[2]. W 294[4] lub 292 p.n.e.[1], gdy został przez Seleukosa mianowany współrządcą imperium[1] i zarządcą wschodnich prowincji[4], poślubił (za zgodą ojca) swoją macochę Stratonikę – córkę Demetriusza Poliorketesa[2]. W latach 293-281 p.n.e., a więc do czasu śmierci Seleukosa, Antioch, jako współwładca, zarządzał wschodnimi satrapiami państwa[1] rezydując oficjalnie w Seleucji nad Tygrysem, większość jednak czasu spędzając w Baktrii[2]. Odciążał w ten sposób ojca w zarządzaniu imperium, bardzo trudnym do władania z uwagi na jego położenie, rozmiary i zróżnicowanie etniczne.
Na wschodzie imperium zastała Antiocha wiadomość o śmierci ojca, w 281 p.n.e.[1] Młody władca musiał od razu stawić czoło piętrzącym się wielu trudnościom: rewoltom w Syrii, Anatolii oraz wojnie przeciwko Antygonowi Gonatasowi[1].
W Azji Mniejszej dość skuteczną próbę uniezależnienia się podjął Filetajros, władający Pergamonem. To właśnie on wykupił ciało Seleukosa I od jego zabójcy, Ptolemeusza Keraunosa i spaliwszy, przekazał prochy Antiochowi, nie omieszkał przy tym wykorzystać sytuacji związanej ze zmianą władzy na tronie syryjskim, aby umocnić swą pozycję. Wydaje się jednak, że formalnie w dalszym ciągu uznawał on władzę Seleukidów. Dopiero jego następca ostatecznie zerwie z Seleukidami[potrzebny przypis]
Około 280 p.n.e. niazależność od rządów Antiocha próbowali wywalczyć mieszkańcy Kapadocji[4]. Armia kapadocka pod wodzą Amyntasa pokonała wojska Antiocha[4].
Antioch próbował również opanować Bitynię, co jednak skończyło się niepowodzeniem.
Około 280 p.n.e. ustanowił zarządcą wschodnich satrapii swojego syna Seleukosa[2]. Został on później zabity w wyniku podejrzeń o zdradę około 267 p.n.e.[2]
Tymczasem celtyccy Galatowie, którzy w 279 p.n.e. zaatakowali Macedonię i Grecję stali się na tyle niebezpieczni dla Antygona Gonatasa jak i Antiocha, że skłoniło to obu władców do zawarcia pokoju (279 p.n.e.)[4], rozdzielającego strefy wpływów między Antygonidami, a Seleukidami – pierwsi nie mieli się mieszać w sprawy Tracji i Azji, a Seleukidzi rezygnowali z roszczeń do Macedonii i Grecji[potrzebny przypis]. To porozumienie miało okazać się bardzo trwałe między obu dynastiami. W 278 p.n.e., część Celtów przeprawiła się do Azji Mniejszej[3] przez Hellespont i z poduszczenia władcy Bitynii, Nikomedesa I[potrzebny przypis], uderzyła na posiadłości Seleukidów w Azji Mniejszej, pustosząc je przez około dwa lata. W 275 p.n.e.[4][3] zostali jednak pokonani przez Antiocha w tzw. „Bitwie słoni” (nazwa od słoni bojowych, które odegrały w niej rolę decydującą), który tym samym uspokoił nieco sytuację w tym regionie zyskując przy okazji przydomek „Soter” (Zbawca) od miast greckich w Jonii, które w ten sposób wyraziły swoją wdzięczność Antiochowi za ocalenie przed najeźdźcami[4]. Seleukidzie nie udało się jednak całkowicie unicestwić Galatów – osiedlili się oni w północnej Frygii dając nazwę krainie, którą opanowali, znaną odtąd w historii jako Galacja[1].
Kolejnym celem politycznym Antiocha stała się kwestia opanowania Celesyrii i Fenicji[3], które dzierżyli Ptolemeusze od czasów bitwy pod Ipsos w 301 p.n.e. Antioch, jak i zresztą później jego następcy rościli sobie prawa do tych, według nich bezprawnie opanowanych terytoriów.
Najprawdopodobniej zaraz po śmierci Seleukosa I, Ptolemeusze opanowali Milet w Azji Mniejszej[1], który jeszcze w 280 p.n.e. należał do Seleukidów, a już rok później do Lagidów. Zapewne tego typu sytuacje zaostrzały tylko stosunki na linii Antiochia – Aleksandria i pchały stopniowo oba kraje w nieuchronny konflikt, którego głównym celem było panowanie nad Celesyrią, Fenicją i Palestyną – terytoriów o wielkim znaczeniu strategicznym.
W 276[4] lub 275 p.n.e.[3] rozpoczęła się o nie tzw. I wojna syryjska, która jednak nie przyniosła Seleukidom większych nabytków terytorialnych[3]. W jej wyniku Ptolemeusze zyskali niektóre miasta w południowej części Azji Mniejszej, a więc nie tylko utrzymali swój stan posiadania (Celesyrię), ale jeszcze go powiększyli[4].
Po I wojnie syryjskiej Antioch w zasadzie nie prowadził aktywnej polityki zagranicznej, nie angażując się po żadnej ze stron, w zmaganiach między Antygonem a Atenami wspieranymi przez Ptolemeusza, w tzw. wojnie chremonidejskiej (266-262 p.n.e.). Seleukida skoncentrował się raczej na wewnętrznych sprawach państwa, wykazując się jako zdolny administrator i fundator wielu miast i świątyń. Antioch I założył i odbudował liczne miasta na terenie swego ogromnego państwa, wzmacniając tym samym żywioł grecki na Bliskim Wschodzie i w Azji Centralnej. O ile działalność budowlana Seleukosa I koncentrowała się bardziej w zachodniej części państwa, na terenach Syrii, co przejawiało się w licznych fundacjach miast, o tyle Antioch I, pokrył siecią miast tereny Azji Mniejszej i Iranu[1]. (do znaczniejszych należała np. Antiochia Margiańska). Zakładane miasta były wyspami ludności greckiej w Azji[1], z których kultura helleńska promieniowała na najbliższe otaczające je tereny. Nie powstawały one na pustych, niezagospodarowanych terenach. Najczęściej rozbudowywano istniejące małe osady lub nawet większe miasta, zmieniając im nazwy i osiedlając nowych kolonizatorów, ściąganych również z okolicznych wiosek, które w ten sposób pustoszały, aby przyczynić się do rozwoju nowego ośrodka miejskiego. Tworzono klasyczne greckie polis z ich instytucjami samorządowymi i często o znacznej autonomii, zwłaszcza w sferze sądowniczej i finansowej. Nie miały jednak, jak za czasów Grecji klasycznej, całkowitej wolności politycznej, o czym przypominał urząd epistatesa – bezpośredniego zarządcy królewskiego. Część miast greckich bezpośrednio podlegała królowi – z epistatesem na czele, a część funkcjonowała jako wolni sprzymierzeńcy.
Antioch dbał również o sprawy związane z religią. Odbudował E-sagilę[1] – zniszczony przez Kserksesa I kompleks świątynny boga Bela (jedno z imion Marduka) w Babilonie, a także świątynię boga Nabu w Borsippie, za co wdzięczny kapłan Berossos zadedykował mu swe dzieło Babyloniaka o dziejach, wierzeniach i kulturze Babilonii. Ogólnie rzecz biorąc, Antioch I prowadził umiarkowaną politykę wobec wszystkich podległych sobie terytoriów.
U schyłku swego panowania Antioch pragnął wykorzystać śmierć Filetajrosa z Pergamonu (263 lub 262 p.n.e.) i podporządkować sobie półniezależne państewko całkowicie. Nie udało mu się jednak osiągnąć celu, gdyż przybrany syn Filetajrosa – Eumenes I, przy pomocy Galatów pokonał Antiocha w bitwie pod Sardes w 262[4] lub 261 p.n.e.[3] i oficjalnie uniezależnił się od Seleukidów, dając początek dynastii Attalidów.
W r. 261 p.n.e. Antioch I Soter zmarł[3][4]. Nieco wcześniej utracił on Efez na rzecz Egiptu.
Okres panowania Antiocha I to zalążki kryzysu monarchii Seleucydów (chociaż to stwierdzenie można także odnieść do Seleukosa I), które uwidoczniły się w postaci odrywania się od niej poszczególnych terytoriów, co szczególnie ostro objawiło się w Azji Mniejszej. Zjawisko to było stałym elementem funkcjonowania tego państwa, niemal od samego początku jego istnienia. Za Antiocha I procesy separatystyczne skondensowane były w Azji Mniejszej, toteż działalność tego monarchy tam się szczególnie uwidoczniła. Sytuacja ta zmuszała króla do walki o utrzymanie jedności państwa, przy czym Antioch nie rozwiązał kluczowych problemów swojego panowania – pomimo zwycięstwa nad Galatami nie potrafił ich jednak całkowicie wyeliminować, jako nowego czynnika politycznego w Azji Mniejszej, jak również nie powstrzymał Pergamonu w uzyskaniu niezależności politycznej, co w dalszej perspektywie okazało się katastrofalne dla państwa Seleukidów. Nie udało się również Antiochowi zawojować Celesyrii i terytoriów przyległych, zostawiając ten problem swoim następcom. Również greckie miasta na zachodnim wybrzeżu Azji Mniejszej bardzo często zmieniały sojuszników, albo panujących. Z drugiej jednak strony Antioch I potrafił utrzymać zdobycze Seleukosa w zasadniczym zarysie, a ożywiona działalność budowlana i kolonizacyjna, niewątpliwie w jakimś stopniu przyczyniła się do wzmocnienia żywiołu greckiego, a tym samym pewnego okrzepnięcia struktury państwa opartego przecież na elicie grecko-macedońskiej. Tym niemniej nierozwiązane przez Antiocha I problemy polityczne przyczyniły się w przyszłości do poważnego kryzysu państwa Seleukidów w połowie III wieku p.n.e., który zachwiał podstawami monarchii.
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
