Właściwości chemiczne i fizyczne | |
Skład chemiczny |
ditlenek krzemu (SiO2) |
---|---|
Twardość w skali Mohsa |
7 |
Przełam |
muszlowy |
Łupliwość |
brak |
Układ krystalograficzny | |
Gęstość minerału |
2,65 g/cm³ |
Właściwości optyczne | |
Barwa |
wszystkie odcienie fioletu |
Rysa |
biała |
Połysk |
szklisty |
Ametyst – minerał, fioletowa i przezroczysta do przeświecającej odmiana kwarcu (SiO2). Kamień półszlachetny, używany w jubilerstwie. Jego nazwa pochodzi z języka greckiego i oznacza „trzeźwy” (ἀ- a – ‘nie’, μέθυστος méthystos – ‘pijany’[1]), gdyż według greckich wierzeń, picie wina z czar ametystowych zabezpieczało pijącego przed upiciem się.
Jest to odmiana kwarcu o zabarwieniu fioletowym, purpurowym lub purpurowo fioletowym, przezroczysta do przeświecającej[2]. Swoją barwę zawdzięcza centrom barwnym utworzonym przez jony żelaza i wzbudzeniu ich promieniowaniem wysokoenergetycznym[3]. Intensywność koloru nie zmienia się do 250 °C, podgrzewany powyżej tej temperatury ametyst staje się bezbarwny. Przy 500 °C fioletowy ametyst staje się cytrynowy (w tym stanie czasami sprzedawany jako kamień ozdobny cytryn)[4].
Barwa ametystu uwarunkowana jest zjawiskami elektronowego oddziaływania między jonami Fe2+
i Fe3+
. Jony te zajmują różne pozycje w strukturze kwarcu. Wskutek tego w ametyście powstają dogodne warunki do tworzenia się różnie naładowanych jonów Fe2+
i Fe3+
, między którymi następuje przenoszenie ładunku (Fe2+
↔ Fe3+
) i tworzenie centrów barwnych. Promieniowanie gamma lub rentgenowskie aktywuje centra barwne, a podgrzewanie dezaktywuje je, w wyniku czego zmienia się barwa minerału[5].
Tworzy kryształy o pokroju słupkowym, rzadziej igiełkowym (do kilku centymetrów, bardzo rzadko tworzy czyste kryształy powyżej 10 cm). Najczęściej występuje w formie szczotek krystalicznych w pustkach skalnych (geodach, druzach, szczelinach). Wykształca skupienia zbite i ziarniste. Często wykazuje charakterystyczne wstęgowanie/smugowanie – naprzemienne ułożenie warstewek o różnym natężeniu barwy. Czasami tworzy formy o wykształceniu berłowym.
W dużych ilościach wśród utworów pneumatolitowych i hydrotermalnych; także wśród skał osadowych (żwiry, piaski). Występuje głównie w próżniach pogazowych skał bazaltowych, w tak zwanych geodach lub migdałach. Geody pochodzące z Brazylii osiągają czasem wielkość ponad jednego metra sześciennego.
Miejsca występowania: Brazylia – Bahia, Minas Gerais, Mato Grosso, Urugwaj – Artigas, Iran, USA – Montana, Georgia, Arizona, Rosja – Ural, w rejonie Jakucka, na Płw. Kolskim, Niemcy, Sri Lanka, Madagaskar, w Alpach.
Polska – okolice Szklarskiej Poręby[6], Lwówka Śląskiego i Kamiennej Góry oraz Krzeszowic – zwykle w melafirach, także w Tatrach – w dolomicie.
Znane ametysty
Ametyst jest wymieniany jako jeden z kamieni pektorału Aarona (Wj 28:19; Wj 39:12). W Apokalipsie św. Jana stanowi ozdobę dwunastej warstwy fundamentu niebieskiego Jeruzalem (Ap 21:20). Od VII wieku ametyst stał się symbolem godności wśród kleru. W skarbcu katedry krakowskiej znajduje się pierścień kardynalski z ametystowym oczkiem należący do Karola Wojtyły[8]. Ametystem zdobione były też krzyże noszone na złotych łańcuchach przez opatów, prałatów i kanoników[9].
Ametyst był uważany przez starożytnych Greków za kamień chroniący przed upiciem się. Nazwa Amethystos w języku greckim oznacza „nie pijany”[10].
Według legendy święty Walenty nosił pierścień z wyrzeźbionym z ametystu kupidynem. Spowodowało to, że ametyst stał się średniowiecznym symbolem prawdziwej, nieskalanej miłości. Później, ze względu na szlachetny kolor, ametyst stał się popularny wśród szlachty i władców[11].
W 1576 r. przez francuski poeta Remy Belleau wymyślił legendę, wg której ametyst to nimfa Amethyst zamieniona przez Dianę w kryształ, aby uchronić ją od zabicia przez Bachusa. Bóg poczuł wówczas wyrzuty sumienia i wylał wino ze swego kielicha. Zabarwiło ono kamień na piękny kolor[10].
Ametyst to kamień odpowiadający jednemu z 12 znaków zodiaku, rybom[10].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.