Alfabet rosyjski (ros. русский алфавит) – alfabet używany do zapisu języka rosyjskiego. Składa się z 33 liter, aczkolwiek ё jest nieobowiązkowa, a ъ praktycznie się nie używa[1].

Litera ъ w latach 20. i 30. XX wieku zastępowana była apostrofem – maszyny do pisania oraz stosowane w drukarniach czcionki wyprodukowane w tym okresie nie zawierały litery ъ, ponieważ jeszcze zwalczano starszą, przedsowiecką ortografię. W latach 1940–1970, mimo ponownego wprowadzenia do alfabetu litery ъ, bywała ona nadal zastępowana przez znak apostrofu lub (w maszynach do pisania) przez znak . Obecnie z takimi sposobami oddawania litery ъ można się nadal spotkać w rękopisach osób starszych. Czasami stosowanie apostrofu zamiast ъ jest ukrainizmem, jako że to właśnie w języku ukraińskim apostrof pełni tę samą funkcję fonetycznie, co ъ w języku rosyjskim.

Litery

Wielkie litery alfabetu w kroju szeryfowym
Wersja pisana (pominięto wielką wersję znaku twardego i miękkiego)
Litery alfabetu rosyjskiego (cyrylicy)
Pismo proste Pismo pochyłe
(kursywa)
pismo odręczne nazwa nazwa rosyjska
А а А ɑ а a
Б б Б б b be
В в В в w we
Г г Г г g ge
Д д Д д d de
Е е Е е je je
Ё ё[a] Ё ё jo jo
Ж ж Ж ж ż że
З з З з z ze
И и И и i i
Й й Й й j i kratkoje
К к К к k ka
Л л Л л l, ł[b] el
М м М м m em
Н н Н н n en
О о О о o o
П п П n p pe
Р р Р р r er
С с С с s es
Т т Т т t te
У у У у u u
Ф ф Ф ф f ef
Х х Х х ch cha
Ц ц Ц ц c ce
Ч ч Ч ч cz[c] cze
Ш ш Ш ш sz sza
Щ щ Щ щ szcz[d] szcza
Ъ ъ Ъ ъ twardy znak twiordyj znak
Ы ы Ы ы y y
Ь ь Ь ь miękki znak miagkij
znak
Э э Э э e e lub
e oborotnoje
Ю ю Ю ю ju ju
Я я Я я ja ja

Litery usunięte w latach 1917–1918

Do czasu reformy rosyjskiej ortografii w latach 1917–1918[2], a w publikacjach emigracyjnych jeszcze długo później, w języku rosyjskim oficjalnie funkcjonowały jeszcze 4 inne litery tj.:

  • Ѣѣ (jać – ros. ять) zastąpiona przez literę Е
  • Ѳѳ (fita – ros. фита) zastąpiona przez literę Ф
  • Іі (i diesiatiericznoje – ros. и десятеричное) zastąpiona przez literę И
  • Ѵѵ (iżyca – ros. ижица), już przed rewolucją używana do zapisu bardzo nielicznych słów (np. мѵро, tzn. krzyżmo), zastąpiona przez И

Także i obecnie litery te, choć rzadko, spotkać można niekiedy w rosyjskich tekstach. Dotyczy to zwłaszcza litery Ѣ, niegdyś powszechnej w rosyjskim piśmiennictwie, której usunięcie wzbudziło największe opory (pozostałe trzy usunięte z alfabetu litery używane były w niewielkiej liczbie słów, głównie zapożyczeń z języka greckiego; 'і' także w niektórych końcówkach, w zasadzie zawsze przed samogłoskami i samogłoskami jotowanymi). Użycie tego znaku ma nawiązywać do starych, przedrewolucyjnych tradycji, stąd litera ta pojawia się niekiedy np. w nazwach firm czy na znakach towarowych.

Użycie litery ё

Współcześnie litery ё wymawianej jako /jo/ w języku rosyjskim używa się obowiązkowo w następujących przypadkach[3]:

  • w tekstach, gdzie konsekwentnie stawia się znaki akcentu;
  • w książkach przeznaczonych dla małych dzieci;
  • w tekstach dla uczniów i uczących się języka rosyjskiego jako obcego.

W każdej książce teksty można pisać, używając litery ё, jeśli taka jest wola autora czy redaktora. Często jednak litery tej używa się tylko wyrywkowo. Zaleca się jej używać w przypadku[3]:

  • kiedy pozwala to uniknąć dwuznaczności (np. всё → wszystko, все → wszyscy; нёбо → podniebienie, небо → niebo; узнаем → poznamy, узнаём → poznajemy)
  • kiedy ma się do czynienia ze słowem rzadko występującym lub powszechnie źle wymawianym, dla ukazania jego prawidłowej wymowy (np. флёр → welur, щёлочка → szczelinka, сёрфинг → surfing, новорождённый → noworodek)
  • w niektórych nazwach własnych gdzie rozróżnienie е i ё dla zwykłych czytelników nie jest intuicyjnie oczywiste (np. Дежнёв → Dieżniow, Олёкма → Olokma).

Zobacz też

Uwagi

  1. W większości publikacji kropki odróżniające literę jo od je nie są zaznaczane, ale regularnie stosuje się je w podręcznikach i książkach dla dzieci, encyklopediach (w tym w Wikipedii) oraz w tych przypadkach, kiedy litera „ё” jest potrzebna dla zapobiegania homonimii: все (wszyscy) – всё (wszystko) lub небо (niebo) – нёбо (podniebienie); litera „ё” jest też stosowana przy transkrybowaniu z języków obcych.
  2. Wymowa pośrednia pomiędzy polskim l a ł (tzw, ł tylnojęzykowe, kresowe lub sceniczne).
  3. Wymowa bardziej miękka niż w języku polskim, bliższa ć.
  4. Wymowa bliższa ś.

Przypisy

  1. Русский алфавит. Частотность букв русского языка (по НКРЯ). Частотность русского алфавита – как часто встречается данная буква в массиве случайного русского текста. – Инженерный справочник DPVA.ru / Технический справочник ДПВА / Таблицы для инженеров (ex DPVA-info) [online], dpva.ru [dostęp 2022-07-27].
  2. В результате реформы в России окончательно и официально введена новая орфография, Постановления Совещания по вопросу об упрощении русского правописания, принятые 11 мая 1917 г., Декрет Наркомпроса РСФСР от 23.12.1917 года о введении нового правописания, Декрет Наркомпроса РСФСР, СНК РСФСР от 10.10.1918 «О введении новой орфографии».
  3. a b Валгина Н.С, Еськова Н.А., Иванова О.Е., Кузьмина С.М., Лопатин В.В., Чельцова Л.К.: Правила Русской Орфографии и Пунктуации. Moskwa: Эксмо, 2007, s. 20–21. ISBN 978-5-699-18553-5.

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się