Do szkół uczęszczał prawdopodobnie w Brzegu i Wrocławiu. W roku 1633 zapisał się do gimnazjum toruńskiego. Rok później (1634) pracował już jako kantor i nauczyciel w Podhradie na Spiszu. W roku 1637 uczył się w gimnazjum elbląskim, skąd udał się do Wilna, gdzie ponownie został kantorem, tym razem w szkole ewangelickiej, a następnie jej rektorem. Powróciwszy stamtąd, był od roku 1641 diakonem w rodzinnym Kluczborku. Ściśle związał się z Kluczborkiem, gdzie od roku 1644 był najpierw diakonem, a potem proboszczem (1646) i seniorem. Kształcił się w Brzegu, Wrocławiu i Toruniu, następnie był m.in. rektorem szkoły w Bardiowie w ówczesnych Węgrzech (obecnie Słowacja).
W roku 1642 ożenił się z Marianną, córką Tomasza Scopiusa, pastora w Nagodowicach. Zmarł prawdopodobnie 7 kwietnia 1688 roku w Kluczborku.
Twórczość
Tworzył po polsku i łacinie głównie literaturę kaznodziejsko-moralizatorską oraz poezję. Jego najważniejszym dziełem jest Postilla popularis, to jest kazania na Ewangelie święte[2] (Leszno 1650 lub 1651). W swych kazaniach ukazywał niedolę ludu śląskiego i rozpasanie moralne po wojnie 30-letniej. Był gorącym propagatorem języka polskiego na Śląsku i przeciwnikiem germanizacji. Jako pierwszy wprowadził gwarę śląską do literatury. Książki Gdacjusza przyczyniły się do umocnienia polskiego środowiska protestanckiego na Śląsku, a pobudzając aktywność czytelniczą służyły też podniesieniu ogólnego poziomu oświaty wśród ludu.
Ważniejsze utwory
Ardens irae Divinae ignis, to jest kilka kazań pokutnych, Toruń 1644-1647, drukarnia M. Karnat, (6 kazań wydanych oddzielnie)[3]
Postilla popularis, to jest kazania na Ewangelie święte, Leszno 1651, (Estreicher podaje 1650)
Appendix, tj. Przydatek do dyszkursu o pańskim i szlacheckim albo rycerskim stanie, Brzeg 1680[4], (fragmenty przedr. W. Taszycki Wybór tekstów staropolskich XVI-XVIII w., Lwów 1928; wyd. 2, Warszawa 1955)
Dyszkurs o dobrych uczynkach[8] (we wstępie wiersze pisane na cześć autora i dedykowane mu przez przyjaciół: Jana Kwakbolińskiego — seniora twardogórskiego, Adama Dediciusa i Tobiasza Gdaciusa, rektora szkoły w Twardogórze)
Literatura
Henryk Borek i Jan Zaremba, "Wybór pism / Adam Gdacjusz", Pánstwowe Wydawn. Naukowe, Warszawa 1969.
Kaczmarzyk Izabela, Adam Gdacjusz. Z dziejów kaznodziejstwa śląskiego. Biblioteka Śląska, Katowice 2003, ISBN 83-87849-02-2.
Mendykowa A. Dzieje książki polskiej na Śląsku. Ossolineum, Wrocław 1991.
Michalkiewicz S. (red.) Oleśnica. Monografia miasta i okolic. Ossolineum, Wrocław 1981.
Kula B. Adam Gdacjusz, "Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego" 2003, nr 2 (7), s. 26–28.
Przypisy
↑t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie. W: Bibliografia Literatury Polskiej - Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1964, s. 186.
↑Postilla popvlaris, to jest kazanie na Evanjelije swięte, ktore się przez cały rok w niedziele, w swięta vroczyste y apostolskie w Kościele Bożym ludowi pospolitemu czytają [...] spisane [...] przez X. Jadama Gdacjvsa [...] [online], polona.pl [dostęp 2018-10-04].
↑Appendix, tj. Przydatek do dyszkursu o pańskim i szlacheckim albo rycerskim stanie, Brzeg 1680 wersja cyfrowa na PBI
↑AdamA.GdacjuszAdamA., Dyszkurs o pijanstwie, w ktorym się z Biblijey S. [...] pokazuje, że opilstwo [...] grzechem jest [...]. [online], polona.pl [dostęp 2020-10-20].
↑AdamA.GdacjuszAdamA., Kwestyja o polygamijey albo wielozenstwie [...] : ze słowa Bożego y z pisem teologow zebrana [...]. [online], polona.pl [dostęp 2020-10-20].
↑AdamA.GdacjuszAdamA., Kwestyja o zmartwychwstaniu, ieśli nie tylko krześcianie po dziś dzień wierzą zmartwychwstanie [...] : przeciw ateistom wieku ninieyszego spisana [...]. [online], polona.pl [dostęp 2020-10-20].
↑AdamA.GdacjuszAdamA., Dyszkurs o dobrych uczynkach, w ktorym się [...] dowodzi, że każdy prawdziwy krześcianin [...] dobre uczynki czynić powinien [...]. [online], polona.pl [dostęp 2020-10-20].
Bibliografia
Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 186-187
Linki zewnętrzne
http://olesnica.nienaltowski.net/GdacjuszAdam.htm — strona poświęcona postaci Adama Gdacjusza