Łuki podkowiaste (Wielki Meczet w Kordobie)

Łuk – linia krzywa, wzdłuż której prowadzony jest łęk. Jeden z najważniejszych elementów architektonicznych, o podstawowym znaczeniu dla kształtowania budowli poszczególnych epok. Umożliwia wykonywanie otworów drzwiowych i okiennych. Znajduje zastosowanie w budowie mostów i stropów tuneli. Jako konstrukcyjny, podparty na końcach, służący głównie do wzmacniania ścian nad otworami, oraz w sklepieniach do przenoszenia na zewnątrz ciężaru własnego jak i dźwiganego (tzw. oporowy). Jako niekonstrukcyjny, służący dekoracji ścian – formowany w tynku lub stiuku[1].


Schematyczne przedstawienie łuku z zaznaczeniem kierunków działania sił:
01: Zwornik
02: Czoło (tutaj na jednym z tzw. klińców)
03: Grzbiet łuku (tutaj na jednym z tzw. klińców)
04: Opór (nasada wezgłowia) - kamień powyżej jest pierwszym klińcem łuku (nóżka)
05: Podniebienie łuku (podłucze)
06: Wysokość (strzałka) łuku
07: Rozpiętość łuku
08: Pacha (pachwina) - wypełnienie

Kształt i szerokość są tak dobrane, aby w łuku nie występowały siły rozciągające. Łuk obejmuje tzw. linię wsparcia. Siły, które mają być przyłożone w punktach podparcia na jego końcach są nachylone do pionu, to znaczy, że występuje tam zarówno siła działająca poziomo (siła rozciągająca), jak i siła działająca pionowo (siła nacisku).

Łuki nie są samonośne i aż do ukończenia i wymagają podbudowania (rusztowanie), które składa się z krążyn i ich podparcia[2].

Tak zwane łuki fałszywe lub łuki wspornikowe składają się z kolejnych przedłużeń prostych belek sięgających dalej w kierunku środka. Można je tworzyć bez podróbek.

Popularnie używa się słowa łuk na określenie łęku lub elementu dekoracyjnego w kształcie łuku. W architekturze występują łuki o różnych kształtach, mogą być prowadzone jako odcinki koła, elipsy lub paraboli złożone z jednego lub więcej odcinków. Łuk półkolisty (pełny) – zbudowany z połowy koła, ma strzałkę równą połowie rozpiętości łuku. Łuki mogą być podwyższone, czyli o strzałce dłuższej niż połowa rozpiętości łuku lub obniżone – o mniejszej strzałce niż połowa rozpiętości łuku. Kształty łuków spotykane w budownictwie noszą różne nazwy, np.: ostry, podkowiasty, ośli grzbiet, trójlistny, czterolistny lub pięciolistny, Tudora, cebulasty.

Konstrukcje w kształcie łuku znane były w czasach starożytnych (np. brama Isztar w Mezopotamii). Szerszy rozwój konstrukcji opartych na kształcie łuku nastąpił w starożytnym Rzymie, i stosowany był przez średniowiecze do dnia dzisiejszego. W okresie starożytnego Rzymu, wczesnego chrześcijaństwa, czasów romańskich największe znaczenie miał łuk pełny; w gotyku wprowadzono łuk ostry, a w czasach nowożytnych powrócono do łuku pełnego, stosowano także łuki odcinkowe i koszowe. W architekturze islamu stosowano najczęściej łuki podkowiaste, trój- i wielolistne.

Łuk określa się na podstawie następujących elementów[2]:

  • rozpiętość - odległość punktów nasadowych, czyli miejsca oparcia łuku na murze
  • strzałka - największa odległość między prostą łączącą punkty nasadowe, a najwyższym punktem łuku mierzona pionowo

W zależności od tych cech rozróżnia się różne rodzaje łuków[2].

Rodzaje łuków

Zobacz też

Przypisy

  1. Meyers Großes Konversations-Lexikon. 6. Auflage. Band 3, Bibliographisches Institut, Leipzig/Wien 1905, S. 137–138.. www.zeno.org. [dostęp 2022-07-14].
  2. a b c Zdzisław Mączeński - Poradnik budowlany dla architektów. Państwowe Wydawnictwa Techniczne, Warszawa, 1953, 2019, s. 153, język polski

Bibliografia


Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się